در مطلب پیش روی، تکنیک هدف‌گذاری و تعیین تاکتیک و استراتژی موفقیت هوشمند در کوهنوردی را بررسی میکنیم و با استفاده از مفاهیم آکادمیک و مدیریتی و چارچوب SMART، به شناخت نقش‌های متفاوت هدف‌گذاری، استراتژی، تاکتیک و تکنیک در کوهنوردی و چگونگی تعامل آنها آشنا می‌شویم.
کوهنوردی، بیش از آنکه یک ورزش یا ماجراجویی باشد، تجسمی از رویاها و تلاش برای دستیابی به سطوح بالاتر در زندگی و اخلاق و منش است. هر مرحله از زندگی کوهنورد یا صعود موفقیت‌آمیزش نتیجه‌ی یک سلسله اقدامات دقیق و هدفمند و هوشمند است که از شکلگیری یک رویا شروع و به تحقق آن در اوج کوه‌ها ادامه و با بازگشت سلامت این چرخه رویا، هدف گذاری، استراتژی، تاکتیک و تکنیک دوباره از نو اما در سطحی دیگر متولد میشود که من به آن چرخه ترقی کوهنورد میگویم.
در کوهنوردی، مفاهیم هدف‌گذاری، استراتژی، تاکتیک، و تکنیک نقش‌های متمایزی دارند و به هم وابسته هستند. این مفاهیم در تعیین چشم‌انداز مسیرهای موفقیت و برنامه‌ریزی برای صعودها و اکتشاف‌های آینده کاربرد دارند و در رسیدن کوهنوردان به اهداف ورزشی‌شان نقش مهمی ایفا می‌کنند.
در این مقاله، این سیر تکامل و پیشرفت هدفمند و آکادمیک را از تعیین رویا تا هدف‌گذاری، تدوین استراتژی، اعمال تاکتیک‌ها و بکارگیری تکنیکهای کوهنوردی را بررسی خواهیم کرد.
آنچه در این مقاله خواهیم خواند:
رویا: زمینه‌ساز موفقیت
همه چی از یک رویا شروع میشود! هر اقدام، هر عمل و یا هر سفری با یک رویا متولد و آغاز میشود. برای کوهنورد، این رویا می‌تواند پیشرفت اصولی در مکتب کوهنوردی و صعود به بلندای معرفت و تکنیک یا صعود به یک قله بلند یا دیواره‌ای پر چالش، شرکت در یک جشنواره معتبر کوهنوردی یا حتی کشف مناطق و مسیرهای جدید در کوهستان‌های دورافتاده و یا پیشرفت برای دستیابی به مراحل بالاتر برای آموزش باشد.
رویایی که هر کوهنورد در سر پرورش می‌دهد، می‌تواند بلند پروازانه باشد. داشتن رویاهای بلندپروازانه کاملاً ممکن و حتی مفید است، به شرطی که همراه با برنامه‌ریزی واقع‌بینانه و اقدامات عملی برای دستیابی به آنها باشد. رویاهای بلندپروازانه می‌توانند نیروی محرکه‌ای قدرتمند برای فرد فراهم آورند و او را به سوی تلاش‌های بزرگ و دستیابی به اهدافی که شاید در ابتدا دست‌نیافتنی به نظر می‌رسند، هدایت کنند. برای خود و دیگران الهام‌بخش باشند، ترغیب به نوآوری و خلاقیت کنند و باعث رشد شخصی شوند و می‌توانند روی دیگران نیز تأثیرگذار باشند.
اما باید واقع‌بینانه باشد و کاملاً باید بدانیم که الزاماً تمام یا بخشی از آن رویا ممکن است محقق نشود. مهم است که بدانیم چگونه از این تجربیات به عنوان فرصت‌هایی برای یادگیری استفاده کنیم و از آنها ناامید نشویم.
بنابراین، در حالی که داشتن رویاهای بلندپروازانه در کوهنوردی و سایر زمینه‌های زندگی می‌تواند بسیار مفید باشد، کلید موفقیت در نحوه مدیریت، برنامه‌ریزی و پیگیری آنها است.
هدف‌گذاری: نقشه راه
پس از تعریف رویا، مرحله بعدی هدف‌گذاری است. هدف‌گذاری اولین و اساسی‌ترین قدم عملی در فرآیند کوهنوردی است. هدف‌گذاری شامل تعیین اهداف کلی برنامه یا صعود است که می‌تواند شامل رسیدن به قله، کاوش در مسیرهای جدید، یا تجربه‌های شخصی خاصی مانند بهبود مهارت‌های فنی یا چالشهای بدنی و حتی به عنوان هدف‌گذاری سازمانی باشد. هدف‌گذاری به ما کمک می‌کند تا دید واضحی از آنچه می‌خواهیم دستاورد کوهنوردی‌مان باشد، داشته باشیم.
یکی از روش‌های رایج، محبوب و کارآمد برای تعیین اهداف واضح و قابل اجرا، استفاده از چهارچوب یا روش SMART است.
SMART مخفف ( در ادامه بررسی میکنیم) ویژگی‌هایی است که باید در هدف‌گذاری رعایت شوند تا اهداف به شکل مؤثری دنبال و دستیابی به آنها ساده‌تر شود.
هدف‌گذاری بر اساس اصول SMART در کوهنوردی می‌تواند به کوهنوردان کمک کند تا اهداف خود را به شکلی مؤثر، منظم و قابل دستیابی تعیین کنند. این روش، فرآیند دستیابی به اهداف کوهنوردی را سازمان‌دهی کرده و احتمال موفقیت را افزایش می‌دهد.
هدف‌گذاری و انتخاب استراتژی بستگی به هدف نهایی کوهنورد دارد .
S (Specific – مشخص)
اهداف باید به صورت خاص و مشخص تعریف شوند. به جای اینکه هدف شما فقط “بیشتر کوهنوردی کنم” باشد، می‌توانید هدف خود را به صورت دقیق‌تری مانند “صعود به قله دماوند تا پایان تابستان” تعیین کنید. هدف مشخص به شما کمک می‌کند تا برنامه‌ریزی دقیق‌تری داشته باشید و میزان پیشرفت خود را بهتر ارزیابی کنید.
M (Measurable – قابل اندازه‌گیری)
هدف باید قابل سنجش باشد تا بتوانید پیشرفت خود را در طول زمان بسنجید. برای مثال، اگر هدف شما تقویت توانایی فیزیکی برای صعودهای طولانی‌تر است، می‌توانید تعداد و طول مسیرهایی که هر ماه طی می‌کنید را اندازه‌گیری و مکتوب کنید.
A (Achievable – دست‌یافتنی)
هدف باید واقع‌بینانه و دست‌یافتنی باشد. اگرچه داشتن اهداف بلندپروازانه می‌تواند محرک باشد، اما اهداف باید با توجه به توانایی‌ها، منابع مالی و زمانی شما قابل دستیابی باشند. برای مثال، اگر تازه کار هستید، هدف‌گذاری برای صعود به اورست بدون تجربه و آمادگی کافی نه تنها غیرممکن بلکه خطرناک نیز خواهد بود.
R (Relevant – مرتبط)
اهداف باید با ارزش‌ها و اهداف بلندمدت شما در کوهنوردی همخوانی داشته باشند. این هم‌راستایی اطمینان می‌دهد که انرژی و زمان شما صرف فعالیت‌هایی میشود که به شما در دستیابی به آنچه واقعاً به دنبالش هستید، کمک می‌کند.
T (Time-bound – محدود به زمان)
تعیین یک بازه زمانی مشخص برای دستیابی به هدف ضروری است. این محدودیت زمانی به شما کمک می‌کند تا متعهد بمانید و برای دستیابی به هدف‌هایتان به صورت منظم تلاش کنید. مثلاً تعیین کنید که در طی یک سال به قله‌ای که در نظر دارید صعود کنید و برنامه‌های آماده‌سازی خود را متناسب با این زمان‌بندی تنظیم کنید.
در اینجا دیدیم که با استفاده از این چارچوب SMART در کوهنوردی، شما می‌توانید به شکلی سازمان‌یافته‌تر و مؤثرتر به سمت دستیابی به اهداف خود پیش بروید و از فعالیت‌های کوهنوردی خود لذت بیشتری ببرید.
استراتژی: برنامه‌ریزی بلندمدت
استراتژی در کوهنوردی به مجموعه‌ای از برنامه‌ها و تصمیماتی گفته میشود که به منظور دستیابی به اهداف کوهنوردی تعیین می‌شوند. این استراتژی‌ها می‌توانند شامل برنامه‌ریزی برای جنبه‌های مختلف مانند انتخاب تاکتیک و سبک صعود، تربیت بدنی، انتخاب مسیر، مدیریت ریسک، و تأمین مالی و حفظ منابع مالی، انسانی و طبیعی باشند. در کوهنوردی، استراتژی‌ها بطور کلی و نه جزئی شامل موارد زیر هستند:
۱- استراتژی‌های صعود: انتخاب مسیر، فصل مناسب برای صعود، و تعیین شیوه‌های صعود مانند: روش صعود آلپی، محاصره‌ای، یا کپسوله و زیرمجموعه آنها. انتخاب مسیر صحیح برای صعود و تعیین زمان مناسب برای این کار نیز بخش مهمی از استراتژی کوهنوردی است. باید شرایط جوی، فصل صعود و میزان شلوغی مسیرها را در نظر گرفت. برخی مسیرها در فصول خاصی از سال امن‌تر و مناسب‌تر هستند.
توجه: استراتژی روش صعود یکی از جزئیات کلیدی در برنامه‌ریزی کلی کوهنوردی است که مستقیماً تحت بخش استراتژی‌های صعود قرار می‌گیرد. این استراتژی شامل تعیین نحوه پیشروی به سمت قله و انتخاب بهترین روش برای مقابله با شرایط خاص کوهستان میشود.
۲- استراتژی تأمین مالی: استراتژی تأمین مالی و اسپانسرینگ، تجهیزات، آموزش‌ها و امکانات پشتیبانی. بودجه‌بندی دقیق و پلان بی که بتواند در صورت بروز مشکلات مالی در طول یا پس از سفر پیشگیری کند.
۳- استراتژی مدیریت ریسک: تدوین برنامه‌های ایمنی، بیمه، و آمادگی برای شرایط اضطراری. مدیریت ریسک یکی از مهم‌ترین جنبه‌های استراتژی کوهنوردی است. این شامل شناسایی خطرات احتمالی، تهیه و بررسی تجهیزات ایمنی، داشتن برنامه‌های اضطراری و آموزش‌های کمک‌های اولیه است. همچنین، بیمه سفر و بیمه حوادث می‌تواند جزئی از این استراتژی باشد.
۴- استراتژی حفظ و ارتقای منابع انسانی و طبیعی: رعایت اصول پایداری و حفاظت از محیط زیست وظیفه کوهنوردان است. این شامل رعایت اصول Leave No Trace (هیچ ردپایی بر جای نگذار) و استفاده پایدار از منابع طبیعی است. کوهنوردی همچنین نیازمند آمادگی جسمانی و فنی است. کوهنوردان باید برنامه‌های تمرینی منظم داشته باشند تا استقامت، قدرت و مهارت‌های فنی خود را بهبود ببخشند. این شامل تمرینات قلبی-عروقی، قدرتی، کششی و تخصصی مانند یخ‌نوردی یا صخره‌نوردی است. هماهنگی تیم، تعیین نقش‌ها و مسئولیت‌ها در تیم، آموزش و آماده‌سازی اعضا برای چالشهای احتمالی، و تطبیق‌پذیری و آمادگی برای تغییرات استراتژیک در صورت تغییر شرایط از جمله تغییر تاکتیک صعود بنا به شرایط، بخش‌هایی از این استراتژی را تشکیل می‌دهند. این استراتژی کمک می‌کند تا کوهنوردان نه تنها به لحاظ فیزیکی و فنی، بلکه از لحاظ اخلاقی و روحی نیز به طور مؤثر و هدفمند پیشرفت کنند و ایمنی خود را تضمین نمایند.
تاکتیک: اقدامات موقتی
تاکتیک‌ها اقدامات عملیاتی هستند که به اجرای استراتژی‌ها کمک می‌کنند. این می‌تواند شامل تمرین‌های فیزیکی و فنی خاص، برنامه‌ریزی برای روزهای صعود، و همچنین هماهنگی با تیم پشتیبانی و همنوردان باشد.
و یا به عنوان مثال، در مقطعی بحث تاکتیک یا روش انتخاب صعود مطرح میشود. تاکتیک‌های صعود به اقدامات و تصمیم‌گیری‌های خاص در طول صعود اشاره دارند که به اجرای موفقیت‌آمیز استراتژی کمک می‌کنند. استفاده از تاکتیک‌ها متغیر است.
تاکتیک‌های رایج صعود عبارتند از:
سبک آلپی (Alpine Style): صعود سریع و سبک با تاکید بر استقلال و کمینه‌سازی تجهیزات.
سبک محاصره‌ای (Siege Style) یا Expedition Style: استفاده از کمپ‌های متعدد و پیشروی تدریجی با تمرکز بر ایمنی و پشتیبانی گسترده.
سبک کپسوله (Capsule Style): تغییریافته‌ای از سبک محاصره‌ای است که در آن کوهنوردان برای دوره‌های طولانی در یک کمپ پایه باقی می‌مانند و از آن به عنوان پایگاهی برای تلاش‌های صعود و بازگشت استفاده می‌کنند. این سبک اغلب در صعودهای بسیار فنی و دشوار که نیاز به برنامه‌ریزی و تجهیزات خاص دارند، به کار می‌رود، مانند صعود دیواره‌های بلند در ارتفاعات و مناطق دورافتاده.
در عرصه کوهنوردی، تفاوت‌های ریز و خاصی در تعریف تاکتیک، سبک صعود، و روش یا تکنیک صعود وجود دارد که کاملاً به رویکرد و نگرش و ذات و هدف مبحث بستگی دارد. به طور مثال، گاهی انتخاب سبک صعود در تعریف استراتژی برای دستیابی به هدفی خاص صورت می‌گیرد و در موقعیت‌های دیگر به عنوان یک تاکتیک مقطعی در اکسپدیشن‌ها به کار می‌رود. همچنین، گاهی می‌توان از صعود گردشگری، صعودهای تجاری، یا صعودهای سرعتی به عنوان یک سبک و در بحثی دیگر به عنوان یک روش صعود مانند دیواره نوردی و یا یخ نوردی از زیرشاخه‌های کوهنوردی نام برد.
تکنیک: مهارت‌های فنی
تکنیکهای کوهنوردی مجموعه‌ای از مهارت‌های فنی هستند که برای مقابله با چالشهای فیزیکی کوهستان ضروری است. این تکنیک‌ها شامل یخ‌نوردی، صخره‌نوردی، برقراری اردوگاه‌ها در ارتفاعات، و استفاده از تجهیزات فنی میشود. همچنین کار با طناب، کلنگ و تبر یخ، کرامپون، و امداد و نجات از جمله تکنیکهای دیگر هستند. فراگیری و انتخاب تکنیک‌ها باید با هدف‌گذاری سازگار باشد و در مراحل استراتژی و تاکتیک تعیین شود، و ممکن است بنا به شرایط و توان کوهنوردان متغیر باشد.
در کل، تکنیک‌ها به مهارت‌ها و روش‌های فنی کلی و جزعی اشاره دارند که کوهنوردان برای غلبه بر موانع فیزیکی و چالشهای مقطعی استفاده می‌کنند. مانند تکنیکهای کلی: دیواره نوردی، یخ نوردی و تکنیکهای صعود میکس ( در اینجا منظور درای تولینگ نیست) و تکنیکهای اسکرامبلینگ، تکنیکهای کار با طناب و تجهیزات فنی و نجات و حمل مجروح و یا تکنیکهای جز مانند گامبرداری و کار با کرامپون و کار با کلنگ و صدها تکنیک بزرگ و کوچک دیگر.
نتیجه‌گیری
در نهایت، تفاوت بین استراتژی، تاکتیک‌ها، و تکنیک‌ها در کوهنوردی به نحوه تعریف اهداف، برنامه‌ریزی برای دستیابی به آنها، و استفاده از مهارت‌های فنی برای عملی کردن آن برنامه‌ها بستگی دارد. استراتژی شامل تصمیم‌گیری‌های کلان است، تاکتیک‌ها نحوه اجرای این برنامه‌ها را مشخص می‌کنند، و تکنیک‌ها مهارت‌های فنی لازم برای پیشروی در مسیر صعود را فراهم می‌آورند.
فرآیند تبدیل رویا به واقعیت در کوهنوردی مستلزم برنامه‌ریزی دقیق، تعهد، و پشتکار است. با تعریف روشن اهداف، تدوین استراتژی‌های هوشمندانه، اجرای تاکتیک‌های مؤثر، و کسب تکنیکهای لازم، کوهنوردان می‌توانند به قله‌های رویاهای خود دست یابند و تجربیاتی فراموش نشدنی را خلق کنند.
“استراتژی موفقیت هوشمند در کوهنوردی”
نگارش و تدوین: امیر سعید احمدی . با تلفیقی از آموزش‌های مدیریتی
