در این مقاله، به تعریف کلی انواع کاپشن کوهنوردی و کوهپیمایی٫ بررسی انواع کاپشن‌ها، ویژگیهای کلیدی آن‌ها، نکات انتخاب کاپشن و نحوه نگهداری از آن‌ها می‌پردازیم.
آنچه در این مقاله خواهیم خواند:
تعریف کاپشن در پوشاک کوهنوردی
یک کوله پشتی خالی شامل خود کوله، کاپشن کوهنوردی مناسب فصل، لباس بیس که در یک کیسه داری‌بگ قرار دارد، جعبه کمک‌های اولیه و بقا، چراغ پیشانی با باتری اضافه و قدری تنقلات است. این جمله، اگرچه ساده به نظر می‌رسد، اما نقش و اهمیت کاپشن‌های کوهنوردی را به خوبی بیان می‌کند.
کاپشن، بادگیر، ژاکت یا هر نامی که با آن آشنا هستید، در کنار دیگر تجهیزات پایه، یکی از اصلی‌ترین بخش‌های تجهیزات هر کوهنورد به شمار می‌آید. این لباس نقش بسیار مهمی در محافظت از بدن در برابر شرایط سخت آب‌وهوایی، حفظ دمای بدن، جلوگیری از نفوذ باد و رطوبت و انتقال تعرق بدن به خارج دارد. در تعاریف جدید، کاپشن‌ها در سیستم لایه‌بندی به‌عنوان لایه بیرونی و سپر محافظتی در برابر شرایط متغیر طبیعت، و در نوع تخصصی آن‌ها در کوهستان، شناخته می‌شوند.
انواع کاپشن‌های کوهنوردی و ویژگیهای آن‌ها
در تعاریف جدید، کاپشن‌های فعالیت در طبیعت، به‌خصوص کوهپیمایی و کوهنوردی، طیف هدفمند و گسترده‌ای پیدا کرده‌اند. در ادامه، این دسته‌بندی‌ها را بررسی می‌کنیم:
۱- کاپشن لایه سوم سخت (Hardshell)
کاپشن‌های لایه سوم سخت به منظور محافظت در برابر شرایط آب‌وهوایی سخت، مانند باران و برف، طراحی شده‌اند. این کاپشن‌ها معمولاً از پارچه‌های ضد آب و ضد باد ساخته می‌شوند و دارای ویژگیهای زیر هستند:
– پارچه‌های ضد آب تنفس‌پذیر: مانند گورتکس (GORE-TEX®)، که تنها یکی از نمونه‌های پارچه‌های ضد آب و تنفس‌پذیر است. دیگر نمونه‌ها شامل eVent و NeoShell هستند که ویژگیهای مشابهی دارند و امکان تنفس را در کنار ضد آب بودن فراهم می‌کنند. این نوع پارچه‌ها باعث می‌شوند رطوبت ناشی از تعریق خارج شود و بدن خشک بماند.
– پارچه‌های ضد آب بدون تنفس‌پذیری: این کاپشن‌ها با قیمت پایین‌تری ارائه می‌شوند، اما ممکن است در شرایطی که تعریق بالا باشد، باعث ایجاد حس ناخوشایند شوند.
نکته: کاپشن‌های لایه سوم سخت (هارد شل) مخصوص کوهنوردی، از پارچه‌های ضدآب تنفس‌پذیر با کیفیت پرو یا پرفورمنس ساخته می‌شوند و برای شرایط متغیر کوهستانی و ارتفاعات گزینه‌ای عالی به شمار می‌روند. اکثر تولیدکنندگان کاپشن کوهنوردی، این کاپشن‌ها را در انواع ضد باد و ضد باد تنفس‌پذیر، عادی و پرو، عرضه می‌کنند تا متناسب با نیاز متقاضیان باشند.
۲- کاپشن لایه سوم نرم (Softshell)
کاپشن‌های لایه سوم نرم برای شرایطی طراحی شده‌اند که فقط نیاز به محافظت در برابر باد و رطوبت سبک است. این کاپشن‌ها دارای ویژگیهای زیر هستند:
- قابلیت تنفس: معمولاً از مواد نرم و کشسان ساخته می‌شوند که آزادی حرکت بیشتری فراهم می‌کند. به‌عنوان نمونه، Windstopper یکی از پارچه‌های معروف در این دسته است که هم تنفس‌پذیری و هم محافظت در برابر باد را ارائه می‌دهد.
- سبکی و راحتی: این کاپشن‌ها برای فعالیت‌هایی مانند کوهپیمایی و دویدن در هوای سرد بسیار مناسب هستند.
نکته: کاپشن‌های لایه سوم نرم می‌توانند به‌عنوان لایه میانی یا بیرونی استفاده شوند و در شرایطی که بارش شدید وجود ندارد، کارایی بالایی دارند.
۳- کاپشن‌های لایه گرمایشی (Insulation Layer)
این کاپشن‌ها به‌عنوان لایه دوم یا سوم، برای حفظ دمای بدن طراحی شده و به دو نوع الیاف طبیعی و مصنوعی تقسیم می‌شوند:
– الیاف طبیعی (پر و پشم مرینو): کاپشن‌های ساخته‌شده از پر و پشم مرینو، سبک و عایق قوی در برابر سرما هستند. در مدل‌های پیشرفته‌تر، از الیاف با خاصیت پف‌شوندگی بالا (Fill Power) و مقاوم در برابر رطوبت استفاده شده که در شرایط خشک و سرد عملکرد بهتری دارند.
– الیاف مصنوعی : کاپشن‌های مصنوعی مانند Primaloft در برابر رطوبت مقاوم‌تر بوده و حتی در صورت خیس شدن، خاصیت گرمایشی خود را حفظ می‌کنند. این کاپشن‌ها برای شرایط مرطوب و سرد مناسب‌اند.
همچنین دسته‌بندی دیگری برای کاپشن‌های پر وجود دارد که شامل کاپشن‌های گرمایشی سبک، نیمه‌سنگین و سنگین می‌شود و بیشتر برای کاپشن‌های پر استفاده می‌شود:
– کاپشن‌های لایه گرمایشی سبک: با حجم الیاف نسبتاً کم و وزن سبک اما با فیل پاور بالا، معمولاً به‌عنوان لایه میانی و زیر لایه بیرونی استفاده می‌شوند و در شرایط خاص می‌توانند به عنوان لایه بیرونی نیز مورد استفاده قرار گیرند.
– کاپشن‌های لایه گرمایشی نیمه‌سنگین: مناسب برای کوهنوردی سنگین و شرایط سرد و برفی است. با پر حجیم و فیل پاور بالا، عایق حرارتی فوق‌العاده‌ای ایجاد می‌کنند. طراحی این مدل‌ها شامل کیسه‌های پر بالشی، کلاه بزرگ سازگار با کلاه ایمنی، جیب‌های داخلی و توری برای نگهداری دستکش و بیسیم، و بخش داخلی کشسان برای حفظ گرماست. روکش مقاوم در قسمت‌های حساس نیز مانع از هدررفت گرما می‌شود.
– کاپشن‌های لایه گرمایشی سنگین: با حجم پر بیشتر و فیل پاور بسیار بالا، به‌طور ایده‌آل برای استراحت در کمپ یا چادر و محیط‌های کم‌تحرک با سرمای شدید مناسب‌اند. این کاپشن‌ها بلندتر از مدل‌های نیمه‌سنگین اما کوتاه‌تر از پارکا هستند و برای فعالیت در سرمای شدید نیز طراحی شده‌اند. جزئیاتی نظیر محافظت از بدن و آزادی حرکت در دماهای پایین این کاپشن‌ها را به گزینه‌ای مناسب برای فعالیت‌های سنگین تبدیل می‌کند.
– کاپشن‌های سنگین (پارکا): کاپشن‌های پارکا عموماً بلندتر از کاپشن‌های پر سنگین هستند. حجم و وزن پر بیشتری دارند اما معمولاً فیل پاور متوسط دارند. این مدل‌ها بیشتر برای استراحت در کمپ و شرایط کم‌تحرک و سرمای شدید قطبی کاربرد دارند.
۴- کاپشن‌های هیبرید (Hybrid)
کاپشن‌های هیبرید ترکیبی از ویژگیهای کاپشن‌های لایه سوم نرم و لایه گرمایشی هستند. این کاپشن‌ها با داشتن انعطاف‌پذیری بالا، مقاومت در برابر رطوبت و اصطکاک، و لایه گرمایشی مناسب، برای فعالیت‌های خاص مانند یخ‌نوردی، دیواره‌نوردی و اسکی کوهستانی انتخاب ایده‌آلی هستند.
در این نوع کاپشن‌ها، در قسمت‌هایی مانند پهلو، سرشانه و کتف از لایه‌های گرمایشی الیاف مصنوعی استفاده می‌شود؛ درحالی‌که قسمت‌های در معرض اصطکاک بیشتر، مانند آرنج‌ها، با الیاف ترکیبی مقاوم از جنس پشم و الیاف مصنوعی تقویت شده‌اند.
این ترکیب به حفظ گرما و افزایش انعطاف‌پذیری در بخش‌های کلیدی بدن کمک کرده و باعث می‌شود این کاپشن‌ها برای فعالیت‌های سنگین و شرایط متغیر کوهستانی بسیار مناسب باشند.
نکات کلیدی در انتخاب کاپشن کوهنوردی
انتخاب کاپشن مناسب به عوامل مختلفی بستگی دارد. برخی از این نکات عبارتند از:
• انتخاب براساس فصل و شرایط آب‌وهوایی: در فصول سردتر و ارتفاعات بالا، استفاده از کاپشن‌های هارد شل و لایه گرمایشی اهمیت بیشتری دارد، در حالی که در فصول معتدل، سافت شل‌ها کاربردی‌تر هستند.
• نوع فعالیت: برای کوهپیمایی‌های سبک و یا فعالیت‌های پرفشار مانند یخ‌نوردی، انتخاب کاپشن‌های سبک‌تر و با قابلیت تنفس بالا بهتر است، در حالی که برای کمپینگ در ارتفاعات، پارکاهای عایق مناسب‌تر خواهند بود.
نگهداری و مراقبت از کاپشن‌های کوهنوردی
نگهداری مناسب از کاپشن‌ها، عمر مفید آن‌ها را افزایش داده و ویژگیهای اصلی آن‌ها را حفظ می‌کند:
۱.شستشو و خشک کردن: برای شستشوی کاپشن‌ها حتماً به دستورالعمل‌های شرکت سازنده توجه کنید. استفاده از مواد شوینده خاص برای کاپشن‌های عایق و ضد آب ضروری است تا خاصیت آن‌ها حفظ شود.
۲.نگهداری: کاپشن‌های کوهنوردی باید در جای خشک و دور از نور مستقیم خورشید نگهداری شوند. از فشردن یا جمع‌کردن بیش از حد آن‌ها خودداری کنید تا ساختار الیاف آن‌ها حفظ شود.
۳.بررسی منظم: قبل از هر بار استفاده، کاپشن را بررسی کنید تا از عدم وجود پارگی یا آسیب در آن مطمئن شوید. تعمیرات جزئی می‌تواند عمر مفید کاپشن را افزایش دهد.
۴.نگهداری از قابلیت ضد آب: اگر کاپشن شما قابلیت ضد آب دارد، از اسپری‌های مخصوصی برای تجدید این خاصیت استفاده کنید.
جمع‌بندی
کاپشن‌های کوهنوردی از اجزای حیاتی تجهیزات هر کوهنورد هستند و انتخاب مناسب آن‌ها بسته به نوع فعالیت و شرایط آب و هوایی می‌تواند تأثیر زیادی بر تجربه کوهنوردی داشته باشد. با شناخت انواع مختلف کاپشن و استفاده صحیح از هرکدام، می‌توانید تجربه‌ای ایمن و راحت از کوهنوردی داشته باشید. توجه به نکات نگهداری و مراقبت نیز کمک می‌کند تا عمر کاپشن طولانی‌تر و کارایی آن بهینه باقی بماند.
گردآوری و تدوین: امیر سعید احمدی
