پانچو کوهپیمایی و طبیعتگردی یک بالاپوش بزرگ، نازک و سبک است که برای محافظت در برابر باران، روی سایر لباس‌ها پوشیده میشود. به دلیل استفاده سریع و پوشش کامل بدن و کوله‌پشتی، پانچو به یکی از تجهیزات محبوب کوهپیمایان، راهپیمایان، طبیعت‌گردان و کوله‌گردان تبدیل شده است. این پوشش ساده میتواند در برابر شرایط آب و هوایی سخت محافظت کند، اما معایب و محدودیت‌هایی نیز دارد که باید پیش از خرید و استفاده به آن‌ها توجه شود. در این مقاله به بررسی پانچو، انواع، مزایا، معایب و نکات مهم در خرید پانچو می‌پردازیم.
آنچه در این مقاله خواهیم خواند:
پانچو چیست : ویژگی‌ها و کاربردها
پانچو (Poncho) یک بالاپوش بزرگ، نازک و سبک است که برای محافظت در برابر باران، روی سایر لباس‌ها پوشیده میشود. به دلیل استفاده سریع و پوشش کامل بدن و کوله‌پشتی، پانچو به یکی از تجهیزات محبوب کوهپیمایان، راهپیمایان، طبیعت‌گردان و کوله‌گردان تبدیل شده است. این پوشش ساده میتواند در برابر شرایط آب و هوایی سخت محافظت کند
کلمه Poncho از زبان اسپانیایی گرفته شده و به نوعی پوشش سنتی گفته میشود که بین اقوام بومی آمریکای جنوبی مانند اینکا، آزتک و مایا استفاده میشود. بعدها، به دلیل کاربرد گسترده پانچو در ارتش‌ها و نیروهای مسلح جهان برای محافظت از سربازان در برابر برف و باران، این پوشش در اروپا نیز رایج و محبوب شد.
امروزه، پانچو به دلیل طراحی سبک و استفاده از پارچه‌های بسیار سبک و چندمنظوره، به یکی از لوازم اصلی برای فعالیت‌های فضای باز تبدیل شده است. ساختار ساده و وزن سبک پانچو باعث میشود به‌راحتی در داخل کوله‌پشتی و یا یکی از جیبهای کوله پشتی جای گیرد.
پانچو به دلیل طراحی ساده، به‌راحتی روی بدن و کوله‌پشتی قرار میگیرد و میتوان آن را هنگام بارش ناگهانی، بدون نیاز به درآوردن کوله‌پشتی، به‌سرعت پوشید. پانچو برای پیمایش‌های سبک و کوتاه، پیمایش‌های سنگین و طولانی، کوله‌کشی، جنگل‌نوردی و طبیعتگردی مناسب است و به‌عنوان یک لایه محافظ در برابر باران و تا حدی باد عمل می‌کند. با این‌حال، پانچو برای کوهنوردی فنی مناسب نیست، زیرا ممکن است محدودیت حرکتی ایجاد کرده و ایمنی را به خطر بیندازد.
پانچوهای امروزی با هدف استفاده تک‌منظوره (بسیار سبک) یا چندمنظوره (سبک و کاربردی) طراحی و تولید می‌شوند. پانچوهای چندمنظوره قابلیت‌هایی مانند استفاده به‌عنوان زیرانداز، پتو، سایه‌بان، سرپناه اضطراری و حتی عایق برای جمع‌آوری آب باران دارند. همین تنوع در طراحی و نوع پارچه، یکی از عوامل تعیین‌کننده قیمت پانچو است.
بااین‌حال، باید در نظر داشت که پانچو به دلیل ساختار آزاد خود نمی‌تواند از پایین‌تنه و کفشها به‌طور کامل محافظت کند. در زمان بارش شدید باران، آب مستقیماً به روی کفشها سرازیر میشود که این مسئله در شرایط سرد و مرطوب میتواند بسیار مشکلساز باشد. در چنین مواقعی، استفاده از گتر ضروری است تا از خیس شدن کفشها و پایین‌تنه جلوگیری شود. البته، این به معنای حمل وسایل اضافی و افزایش وزن کوله‌پشتی است.
مشکل پانچو در باد شدید نیز نباید نادیده گرفته شود. پانچوها به دلیل ساختار آزاد و بلند خود در وزش باد شدید، دچار مشکل می‌شوند و ممکن است حرکت کوهنورد را مختل کنند. این نکته به‌خصوص در پیمایش بر روی یال‌ها یا خط‌الرأس‌ها که باد شدیدتری دارند، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.
نکته مهم دیگر این است که پانچو اصولاً برای شرایط تحرک کم تا متوسط در هوای بارانی و برفی طراحی شده است. بسیاری از پانچوها از پارچه‌های کاملاً ضدآب و غیرتنفسی ساخته می‌شوند. پانچوهای ساخته شده از پارچه غیرتنفسی به دلیل حبس و نگه‌داشتن بخار عرق در داخل خود، باعث انباشت رطوبت شده و در نهایت منجر به خیس شدن لباس‌های زیر پانچو می‌شوند.
نوع دیگری از پانچو وجود دارد که ساختار آن بیشتر شبیه به یک بارانی (ژاکت ضدآب) است تا پانچوهای سنتی. این نوع پانچوها علاوه بر پوشاندن کامل بدن، کوله‌پشتی را نیز از باران محافظت می‌کنند و معمولاً دارای آستین‌های جداگانه هستند. پانچوهای ژاکت‌مانند در مقایسه با پانچوهای معمولی، در شرایط وزش باد شدید، به‌ویژه در هنگام پیمایش بر روی یال‌ها و خط‌الرأس‌ها، انتخاب بهتری محسوب می‌شوند. ساختار آستین‌دار و طراحی به‌صورت بارانی باعث میشود که این نوع پانچوها کمتر در برابر باد مشکلساز شده و حرکت کوهنورد را مختل نکنند.
نکات مهم برای انتخاب و استفاده از پانچو
پانچوها از نظر ویژگی‌ها به دو دسته تقسیم می‌شوند: پانچوهای کاملاً ضدآب که فاقد قابلیت تنفس هستند و پانچوهای تنفسی که علاوه بر ضدآب بودن، قابلیت عبور بخار را دارند. پانچوهای تنفسی به دلیل استفاده از پارچه‌های با تکنولوژی بالا، معمولاً قیمت بیشتری نسبت به نوع غیرتنفسی دارند.
از نظر اندازه، پانچوها در دو سایز مختلف تولید می‌شوند: سایز معمولی که بدون کوله‌پشتی استفاده میشود و سایزبزرگکه قادر است بدن و کوله‌پشتی را به‌طور هم‌زمان پوشش دهد. همچنین پانچوها با توجه به کاربرد به دو نوع تک منظوره و چند منظوره تقسیم می‌شوند.
اگرچه هر مدل دارای ویژگیهای خاص خود است، اما پانچوها به‌طور کلی برخی ویژگیهای عمومیدارند که در ادامه به بررسی آن‌ها خواهیم پرداخت.
یک پانچوی مناسب کوهپیمایی و طبیعتگردی با کوله پشتی باید دارای ویژگیهای زیر باشد:
– پوشش مناسب: پانچو باید به‌گونه‌ای طراحی شده باشد که تا مچ دست و حداقل تا زیر زانو را بپوشاند و همچنین فضای کافی برای پوشاندن کوله‌پشتی را فراهم کند. برخی از مدل‌های پانچو دارای بخش محافظ کوله‌پشتی با زیپ تنظیم هستند که به تغییر حجم و اندازه کوله‌پشتی کمک می‌کند. این ویژگی یک مزیت کاربردی محسوب میشود، زیرا باعث میشود پانچو به‌خوبی فیت شده و کوله‌پشتی را نیز به‌طور کامل پوشش دهد.
– کلاه‌دار بودن: یک پانچوی خوب باید کلاه یک‌تکه و بدون دوخت اضافی در قسمت اتصال به شانه‌ها داشته باشد. این کلاه باید دارای بندهای تنظیم در دو بخش سر و دور صورت باشد تا به‌خوبی تنظیم شده و از ورود آب به داخل جلوگیری کند. وجود یک لبه آب‌گریز بالای صورت نیز از نفوذ باران به صورت جلوگیری می‌کند. اگر کلاه پانچو امکان پوشش کامل صورت را فراهم کند، یک امتیاز مثبت محسوب میشود، اما این ویژگی الزامی نیست.
– آستین‌دار بودن: اکثر پانچوها در بخش پایانی شانه‌های خود دارای دکمه‌هایی هستند که با بستن آن‌ها، به‌نوعی آستین ایجاد میشود. این نوع طراحی پیشنهاد میشود، زیرا انعطاف بیشتری به کاربر می‌دهد و به‌راحتی میتوان آن را تنظیم کرد. در برخی مدل‌های ارزان‌تر، پانچوها دارای آستین‌هایی با کشباف هستند. در این صورت، باید به کیفیت کشباف توجه ویژه‌ای داشت، زیرا کشباف ضعیف ممکن است پس از مدتی خاصیت ارتجاعی خود را از دست بدهد و کارایی مناسبی نداشته باشد.
– رنگ و برچسب‌های شبرنگ: پانچو باید دارای رنگ‌های روشن و برچسب‌های شبرنگ باشد تا در شرایط مه، باران و دید محدود، به‌خوبی دیده شود. این ویژگی نه‌تنها در طول روز، بلکه در تاریکی شب نیز به دیده شدن بهتر شما توسط همنوردان کمک کرده و ایمنی بیشتری را فراهم می‌کند.
-کاور: برای کاهش حجم و وزن و جلوگیری از گم شدن کاور، بهتر است کاور پانچو به خود پانچو متصل باشد و پانچو در همان کاور جمع شود. در بسیاری از مدل‌ها، یک جیب در قسمت سینه پانچو تعبیه شده است که به‌عنوان کاور و جیب اصلی عمل می‌کند. این جیب باید دارای درپوش یا زیپ ضدآب باشد تا از نفوذ آب باران جلوگیری کرده و تجهیزات داخل آن خشک بمانند.
– آب‌بندی دوخت‌ها: اطمینان حاصل کنید که تمامی دوخت‌های پانچو از داخل آب‌بندی شده باشند تا در برابر نفوذ آب مقاومت بیشتری داشته باشند.
نکته مهم:
– خشک کردن: پس از هر بار استفاده، حتماً پانچو را به طور کامل خشک کنید و سپس آن را جمع کنید. این کار از تجمع رطوبت و رشد کپک و باکتری جلوگیری کرده و عمر پانچو را افزایش می‌دهد.
مواد مورد استفاده در ساخت پانچو
انواع مختلفی از پانچو با رنج قیمت متفاوت در بازار وجود دارد . قیمت پانچو بر اساس نوع پارچه و طراحی ان و بزرگی پانچو متغییر است. همچنین انتخاب مواد برای پانچو باید بر اساس نوع فعالیت، شرایط آب و هوایی و بودجه صورت میگیرد. برای طبیعت‌گردی‌های سبک و کم‌هزینه، پارچه‌های پلی‌استر یا Sil-Poly گزینه‌های مناسبی هستند. برای کوهنوردی فنی و فعالیت‌های تخصصی‌تر، پانچوهای ساخته‌شده از گورتکس بهترین عملکرد را ارائه می‌دهند.
۱. PVC:ارزان، سنگین و دارای عمر کوتاه.
2.Polyester:مقاوم، سبک و سریع خشک میشود.
3. Cuben Fiber (DCF):سبک‌ترین و مقاوم‌ترین ماده، اما قیمت بالا.
4. Sil-Nylon:نایلون اشباع‌شده با سیلیکون، ضدآب و مقاوم.
5. Sil-Poly:پلی‌استر اشباع‌شده با سیلیکون، سبک و مقاوم در برابر حرارت.
6. Paratex Dry:دارای پوشش PU، ضدباد، ضدآب و قابل‌تنفس.
7. Dyneema Composite Fabric (DCF):سبک و مقاوم، مشابه Cuben Fiber.
8. GORE-TEX:ضدآب و تنفسی، مناسب برای شرایط سخت.
9. PU Coated Nylon:نایلون پوشیده‌شده با پلی‌اورتان، ارزان و ضدآب.
10. PFC-Free DWRپوشش ضدآب سازگار با محیط‌زیست، نیاز به تجدید پوشش.
مزایا و معایب پانچو
مزایا:
پوشش سریع و آسان: پانچو به‌سرعت و بدون نیاز به درآوردن کوله‌پشتی، پوشیده میشود.
سبک و قابل‌حمل: ساختار ساده و وزن سبک آن باعث میشود به‌راحتی در کوله‌پشتی جا بگیرد.
کاربرد چندمنظوره: پانچو میتواند به‌عنوان زیرانداز، پتو، سایه‌بان، سرپناه اضطراری و حتی عایق برای جمع‌آوری آب باران استفاده شود.
معایب:
عدم پوشش کامل پایین‌تنه: پانچو نمی‌تواند از پایین‌تنه و کفشها کاملاً محافظت کند. حتی در حین بارش شدید باران و هنگام پیمایش بخشی از اب بارش شده مستقیما روی کفشها سرازیر میشود که این خود در شرایطی میتواند مشکلساز شود. در این صورت، استفاده از گتر اجتناب ناپذیر است.
محدودیت در باد شدید: پانچوهای بلند در وزش باد شدید مشکلساز می‌شوند و ممکن است حرکت را مختل کنند.
تعریق در مدل‌های غیرتنفسی: پانچوهای غیرتنفسی بخار عرق را نگه می‌دارند، که ممکن است باعث خیس شدن لباس‌ها و کاهش راحتی شود.
جمع‌بندی
پانچو یک انتخاب عالی برای مسیرهای طبیعتگردی، کوهپیمایی و پیمایش‌های طولانی است. بااین‌حال، برای کوهنوردی فنی و ارتفاعات بالا، استفاده از پوشش‌های تخصصی‌تر مانند کاپشن‌های گورتکس توصیه میشود. انتخاب پانچو باید بر اساس نوع فعالیت، شرایط آب و هوایی و بودجه شما باشد تا بهترین عملکرد را در شرایط مختلف ارائه دهد.
با رعایت این نکات، پانچو میتواند به‌عنوان یک ابزار کاربردی و چندمنظوره، از شما در برابر باران، باد و سرما محافظت کرده و سفرهای شما را راحت‌تر و ایمن‌تر کند.
گرداوری و تدوین: امیر سعید احمدی
