در بخش اول بررسی شلوار کوهنوردی، به تعریف این پوشاک، اهمیت آن و دسته‌بندی‌های مختلف آن بر مبنای نوع عایق، محیط و شرایط استفاده و همچنین بر اساس نوع فعالیت پرداختیم. اکنون در این بخش با ویژگی‌ها و شاخص‌های مهم برای انتخاب یک شلوار مخصوص کوهپیمایی، کوهنوردی و طبیعتگردی آشنا می‌شویم. انتخاب شلوار کوهنوردی مناسب نیازمند بررسی دقیق ویژگی‌ها و شاخص‌هایی است که می‌توانند تأثیر قابل‌توجهی بر راحتی، ایمنی و عملکرد شما در شرایط مختلف کوهستان داشته باشند.
آنچه در این مقاله خواهیم خواند:
مرور تعریف شلوار کوهنوردی و اهمیت آن
شلوار کوهنوردی، در کنار کفش، جوراب و کوله‌پشتی، یکی از اصلی‌ترین و مهم‌ترین اجزای پوشاک در تجهیزات کوهنوردی محسوب می‌شود. این پوشاک فراتر از یک لباس معمولی عمل کرده و نقش مهمی در محافظت از پایین‌تنه در برابر عواملی مانند سرما، گرما، رطوبت، باد، اصطکاک و حتی خراش‌های کوچک ایفا می‌کند. انتخاب شلواری مناسب کوهپیمایی (Hiking)، راهپیمایی بلند (Trekking)، و کوهنوردی (Mountain Climbing) یا طبیعتگردی نه‌تنها بر کیفیت تجربه و ایمنی تأثیر می‌گذارد، بلکه می‌تواند عملکرد کوهنوردان و طبیعت‌گردان را در محیط‌های متغیر کوهستان بهبود‌بخشد و از چالش‌های غیرضروری جلوگیری کند.
به‌طور کلی، شلوارهای کوهنوردی و کوهپیمایی، بدون توجه به تقسیم‌بندی‌های جنسیتی (زنانه یا مردانه)، بر اساس شاخص‌های متنوعی طراحی و دسته‌بندی می‌شوند که هر یک برای نیازهای خاص فعالیتهای کوهستانی مناسب است. این شاخص‌ها عبارتند از: نوع عایق‌بندی (عایق‌دار یا غیرعایق)، فصل استفاده (زمستانی یا غیرزمستانی)، نوع فعالیت (راهپیمایی، کوهپیمایی، کوهنوردی، صخره‌نوردی و سایر فعالیت‌ها)، ارتفاع و محیط مورد استفاده، و سیستم لایه‌بندی پوشاک. اما تمامی این دسته‌بندی‌ها در ویژگیهای خاصی مشترک‌اند. در ادامه، این ویژگی‌ها به‌صورت جامع بررسی می‌شوند.
شاخص‌های انتخاب شلوار کوهنوردی
انتخاب شلوار کوهنوردی مناسب نیازمند بررسی دقیق ویژگی‌ها و شاخص‌هایی است که می‌توانند تأثیر قابل‌توجهی بر راحتی، ایمنی و عملکرد شما در شرایط مختلف کوهستان داشته باشند. در ادامه، این ویژگی‌ها را مرور میکنیم:
جنس و مواد پارچه
پارچه و الیاف به‌کاررفته در شلوار کوهنوردی یکی از مهم‌ترین عوامل در کیفیت و کارایی شلوار کوهنوردی است. بسته به نوع استفاده، این پارچه‌ها ممکن است شامل مواد متنوعی باشند که هرکدام برای بخشی از شلوار بهینه‌سازی شده‌اند. در حالی که شلوارهای طبیعتگردی سه فصل معمولاً با یک نوع پارچه تولید می‌شوند، شلوارهای کوهنوردی حرفه‌ای از ترکیب پارچه‌های خاص برای بخش‌هایی مانند زانو، نشیمنگاه و دمپا بهره میبرند تا مقاومت، تهویه و راحتی را افزایش دهند.
وابسته به نوع شلوار و هدف طراحی، درصد استفاده از مواد مختلف در ترکیب الیاف پارچه متفاوت است. از جمله این مواد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- پلی‌استر: سبک، بادوام و با قابلیت خشک شدن سریع.
- نایلون: مقاوم در برابر سایش و باد.
- پشم مرینوس: مناسب برای گرما و تنفس‌پذیری بالا.
- الاستین یا اسپندکس: برای انعطاف‌پذیری و آزادی حرکت.
- کولار (Kevlar) و کوردورا (Cordura): برای مقاومت بیشتر در برابر اصطکاک و سایش.
نکته: استفاده از پارچه‌های با خاصیت ضدآب و قابلیت خشک شدن سریع نه‌تنها به جلوگیری از نفوذ رطوبت کمک می‌کند، بلکه امکان فعالیت در شرایط مرطوب را بدون کاهش عملکرد فراهم می‌سازد.
تنفس‌پذیر
یک شلوار مناسب کوهنوردی، کوهپیمایی٫ راهپیمایی ویا طبیعتگردی باید از پارچه‌های تنفس‌پذیر یا امکاناتی مانند محفظه‌ها و زیپهای تهویه‌ای بهره ببرد تا بدون کاهش مقاومت، کارایی بالایی ارائه دهد. شلوارهای تنفسی با انتقال رطوبت بدن به خارج، از تعریق زیاد جلوگیری کرده و در فعالیتهای طولانی و سنگین نقش مهمی ایفا می‌کنند.
این قابلیت محدود به پارچه‌های خاصی مانند گورتکس نیست. در شلوارهای عایق حرارتی یا ضدباران، تنفس‌پذیری از طریق ترکیب پارچه‌های مناسب با زیپهای تهویه‌ای در بخش‌هایی مانند ران‌ها یا کناره‌ها پشتیبانی می‌شود، تا جریان هوا به‌خوبی حفظ شده و عملکرد حفاظتی شلوار دچار اختلال نشود. این طراحی هوشمندانه، شلوار را برای استفاده در شرایط متنوع کوهستانی ایده‌آل می‌کند.
طراحی و دوخت کاربردی و ارگونومیک
برخلاف شلوارهای تابستانی طبیعتگردی که با هدف تهویه و وزن مناسب از برش ساده‌ای برخوردارند، اکثر شلوارهای کوهنوردی و کوهپیمایی با هدف استفاده‌های خاص و فعالیتهای ویژه طراحی می‌شوند و از تعداد برش‌های متنوع بهره میبرند. گاهی این برش‌ها به بخش‌های مختلف تقسیم می‌شوند و در هر قسمت، از پارچه‌های مخصوص همان بخش استفاده می‌شود که پیش‌تر توضیح داده شد. این پارچه‌ها با دوخت‌های محکم و مناسب طراحی‌شده پشتیبانی می‌شوند تا مقاومت و عملکرد بهینه را تضمین کنند.
دوخت‌های ارگونومیک و برش‌های ویژه در قسمت‌هایی مانند زانو و فاق، به آزادی حرکت و کارایی بهتر کمک می‌کنند. همچنین، استفاده از مواد متفاوت در بخش‌های مختلف شلوار باعث افزایش عملکرد آن می‌شود.
زیپ‌ها
زیپ‌ها از اجزای کلیدی در طراحی شلوارهای کوهنوردی هستند که کیفیت و دوام آن‌ها تأثیر مستقیمی بر راحتی و عملکرد شلوار دارد. تمامی زیپ‌ها باید از مواد بادوام و مرغوب ساخته شوند. زیپ فاق بهتر است دوطرفه باشد تا انعطاف بیشتری در استفاده فراهم کند، و جیب‌های جلو، کناری و پشتی نیز باید ضدآب یا مجهز به کلاهک آب‌گیر باشند تا از نفوذ آب جلوگیری شود.
در شلوارهای زمستانی یا عایق باد و باران، وجود زیپهای بلند و سراسری ضروری است. این زیپ‌ها امکان پوشیدن و درآوردن شلوار را حتی با کفش‌های چندلایه، کرامپون یا کفش‌های اسکی فراهم می‌کنند. همچنین، زیپهای تنظیم دمپا باید مقاوم و باکیفیت باشند تا در شرایط سخت کوهستانی عملکرد مطلوبی ارائه دهند.
تمام زیپ‌ها باید دارای بند دستگیره باشند تا باز و بسته کردن آن‌ها حتی با دستکش‌های ضخیم نیز آسان باشد. این ویژگی در شرایط سخت و هوای سرد، از اتلاف وقت و انرژی جلوگیری کرده و به افزایش کارایی کمک می‌کند.
جیب‌ها
شلوارهای کوهپیمایی (Hiking)، راهپیمایی بلند (Trekking)، و کوهنوردی (Mountain Climbing) معمولاً دارای جیب‌های متعددی هستند که برای نگهداری وسایل ضروری طراحی شده‌اند. نکته مشترک تمام این جیب‌ها این است که باید دارای زیپ یا زبانه‌ای مقاوم در برابر باران و برف باشند تا از خروج ناخواسته وسایل جلوگیری شود. دستگیره زیپ‌ها نیز باید به اندازه کافی بزرگ باشد تا در شرایط مختلف، حتی با دستکش، باز و بسته کردن آن‌ها امکان‌پذیر باشد.
آستر جیب‌ها معمولاً از پارچه‌های لطیف و توری‌شکل ساخته می‌شود تا به تهویه بهتر داخل شلوار کمک کند. در حالی که شلوارهای سنگ‌نوردی و صخره‌نوردی معمولاً جیب‌های محدودی دارند، شلوارهای کوهپیمایی و کوهنوردی دارای جیب‌های کاربردی‌تر با زاویه کمتر برای تطابق با هارنس و جیب نقشه در قسمت ران هستند. شلوارهای راهپیمایی بلند و بک‌پکینگ (backpacking) نیز اغلب جیب‌هایی در بخش نشیمنگاه و کنار ران دارند تا کاربری بیشتری ارائه دهند.
مقاوم در برابر سایش و خراش
شلوارهای کوهنوردی و کوهپیمایی و طبیعتگردی بنا به هدف استفاده در قسمت‌های حساس مانند زانوها، نشیمنگاه و بخس میانی دمپا و گاهی در ساق پا از پارچه‌های مقاوم‌تر ضد اصطکاک مانند کولار یا کوردورا بهره میبرند تا در برابر سایش و فشار دوام بیشتری داشته باشد.
گتر و قلاب اتصال به کفش
اکثر شلوارهای کوهنوردی چهار فصل و شلوارهای کوهپیمایی زمستانی مجهز به آستر (گتر) و قلاب‌هایی برای اتصال به بند کفش در قسمت داخلی دمپا و پاچه های شلوار هستند، این گترهای سرخود از ورود برف، خاک یا سنگ‌ریزه به داخل کفش جلوگیری کرده و ایمنی بیشتری فراهم می‌کنند. اما باید توجه داشت که این گترها کاربرد محدودی دارند و برای برفکوبی سنگین عملکرد محدودی را نشان میدهند.
قابلیت تنظیم دمپا و ساق شلوار
در شلوارهای کوهنوردی، امکاناتی برای تنظیم و تنگ‌تر کردن دمپا و ساق شلوار وجود دارد که برای استفاده با کرامپون و همچنین جمع کردن شلوار به‌منظور عبور از رودخانه طراحی شده‌اند. این قابلیت‌ها در شلوارهای طبیعتگردی و کوهپیمایی سبک‌تر، اغلب به‌صورت ساده‌تر و با استفاده از زیپ، کش یا چسب برای کوتاه کردن شلوار هنگام عبور از رودخانه به‌کار گرفته می‌شوند.
فاق بلند و کمر قابل تنظیم و بند شانه
شلوارهای کوهنوردی، کوهپیمایی و طبیعتگردی اغلب دارای فاق بلند و نوارها یا بندهای کشسان تنظیم دور کمر هستند. این ویژگی باعث افزایش راحتی و تناسب شلوار با بدن می‌شود. در شلوارهای صخره‌نوردی و سنگ‌نوردی به دلیل نیازهای کاربردی، از نوارهای چسبی کشسان و ظریف یا نخ‌کش‌های تنظیم‌کننده استفاده می‌شود.
در حالی که اکثر شلوارهای کوهنوردی و کوهپیمایی دارای دور کمر کشسان یا کمربند سرخود هستند، شلوارهای کوهنوردی زمستانی اغلب به بندهای نگهدارنده شانه مجهز می‌شوند. این بندها باید از طراحی مناسبی برخوردار باشند که امکان جدا شدن سریع و آسان را فراهم کنند. این ویژگی بخصوص در شرایط نیاز (رفع حاجت) بسیار کاربردی است.
رنگ‌بندی مناسب محیط
بدیهی است انتخاب رنگ پوشاک به سلیقه شخصی و عرف جامعه بستگی دارد، اما در محیط‌های طبیعی و به‌ویژه کوهستان، رنگ پوشاک نقش مهمی در ایمنی ایفا می‌کند. شلوارهای کوهنوردی با رنگ‌بندی مناسب برای محیط‌های برفی، مه‌آلود، جنگلی و یا کم‌نور، بر بهبود دیده شدن در شرایط اضطراری و شناسایی و ردیابی افراد توسط امدادگران تأثیرگذار هستند.
امکانات جانبی
بسیاری از برندهای معتبر جهانی هر ساله با نوآوری‌ها و ایجاد امکانات جانبی سعی در پیشبرد این نوآوری‌ها و تبدیل آن‌ها به استاندارد دارند.
- رفلکتور RECCO: برای افزایش ایمنی در شرایط اضطراری، به‌ویژه در برنامه‌های زمستانی. این امکان جانبی در برخی مناطق جغرافیایی به دلایل مختلف از اهمیت کمتری برخوردار است.
- عرق‌گیر کمر و پهلو: برای کاهش رطوبت و افزایش ایمنی کلیه‌ها و راحتی در طول فعالیت. این عرق‌گیرها به شکل خلاقانه‌ای با ترکیب در الیاف کشسان دور کمر شلوار، در حال تبدیل شدن از یک امکان جانبی به یک ویژگی ثابت هستند.
جمع‌بندی
انتخاب شلوار مناسب برای فعالیتهای مختلف در طبیعت و کوهستان تاثیر بسزایی در ایمنی وکیفیت برنامه‌های اجرایی ما دارد. با شناخت انواع شلوارها و توجه به ویژگی‌ها و معیارهای مهم، می‌توان شلواری را انتخاب کرد که علاوه بر ایمنی و راحتی، عملکرد کوهنوردان را نیز بطور چشمگیری بهبود بخشد.
گردآوری: امیر سعید احمدی