قله لهوتسه ( Lhotse) که در بین کوهنوردان ایرانی به لوتسه مشهور است با ارتفاع ۸۵۱۶ متر از سطح دریا چهارمین قله هشت هزار متری جهان محسوب می شود. این کوه در فاصله ۴ کیلومتری جنوب کوه اورست قرار دارد. و نام قله نیز به همین معنا یعنی قله جنوبی (لهو به معنای جنوب و تسه به معنای قله) است.
لوتسه در دو کشور نپال و تبت قرار دارد. این قله دارای خط الراسی است بالغ بر ۳ کیلومتر طول که بر روی آن دو قله لوتسه شار (لوتسه شرقی) ۸۳۸۶ متر و لوتسه میانی ۸۴۱۰ متر نیز قرار دارند.
لوتسه به وسیله هیئت مساحی هندی قله E1 نامیده شد ولی به نظر می رسد که تا سال ۱۹۲۱ که تیم پیشرو شناسایی اورست به سرپرستی هوارد باری از دره کاما و جبهه غربی یخچال کانشونگ به این منطقه وارد شد هیچ نام محلی اعم از نپالی یا تبتی نداشته باشد. هوارد باری این قله را لوتسه lho-tse نامید که قله جنوبی معنا میدهد (زیرا در جنوب کوه اورست قرار دارد) ابتدا قرار بود این کوه را تنها بعنوان یک هشت هزار متری فرعی بشناسند، ولی ارتفاع بالا و فاصله حدود ۳ کیلومتری از اورست بهترین دلیل برای مستقل شناختن لوتسه به عنوان چهارمین کوه رفیع دنیا بود.
این منطقه یک قله محلی و چند قله کوچک به نام‌های لوتسه میانی با ۸۴۱۴ متر ارتفاع و لوتسه شار با ۸۳۸۳ ارتفاع دارد. بسیاری معتقدند صعود به این قله خصوصا از سمت جبهه جنوبی‌اش، کار سخت و دشواری است زیرا لوتسه را باید از نظر سختی یکی از فنی‌ترین قله‌ها دانست.
| نام قله | قله لوتسه |
| ارتفاع | ۸۵۱۶ متر از سطح دریا |
| موقعیت | کشور نپال، پارک ملی ساگارماتا |
| اولین صعود | ۱۸ می ۱۹۵۶، فریتز لوچسنگر، ارنست ریس از سوئیس |
| اولین صعود زمستانی | ۳۱ دسامبر ۱۹۸۸، صعود انفرادی کریستف ویلچکی |
| موقعیت قله | ۲۷°۵۷′۴۲″N ۸۶°۵۶′۰۰″E |
| فصل صعود | فصل صعود اصلی آوریل و می هر سال می‌باشد |
گرچه این کوه چهارمین کوه رفیع دنیا بود اما همسایگی با غول اورست باعث شد که کوهنوردان پیشرو به آن اعتنایی نکنند. دشوار و خطرناک بودن جبهه کانشونگ و گرده شمال شرقی نیز از دیگر عوامل توجه نکردن به این کوه بود. یال شرقی که بسیار تیز و دندانه دار است پوشیده از برج های یخی و صخره های یخ زده است. این یال دارای سه قله بلند فرعی است. شرقی ترین این قلل “لوتسه شار” با ۸۳۹۸ متر ارتفاع در فاصله یک کیلومتری از قله اصلی قرار دارد. بین قله اصلی و لوتسه شار همچنین دو قله مرکزی قرار دارد، که یکی ۲۵ متر از لوتسه شار کوتاه تر و دیگری به همین میزان بلندتر است.
ابتدا قرار بود لوتسه شار بعنوان یک ۸۰۰۰ متری مستقل شناخته شود ولی با در نظر گرفتن پائین ترین نقطه بر روی یال شرقی که تنها حدود ۲۰۰ متر کوتاه تر از قله اصلی لوتسه است این امر پذیرفته نشد (هر چند این مسئله هیچگاه از جذابیت های لوتسه شار به عنوان یک هدف نکاست). راه رسیدن به قله لوتسه ابتدا توسط تیم تیلمن در ۱۹۵۰ و بعد توسط تیم شیپتون در ۱۹۵۱ مشاهده شد (آنها قصد شناسائی جبهه جنوبی اورست را داشتند). هیئت های سوئیسی و انگلیسی در سال های ۵۲ و ۵۳ در زمان صعود اورست یک گذرگاه را در جبهه غربی مشاهده کردند که تا قله امتداد میافت.
در نهایت نخستین تلاش این کوه در سال ۱۹۵۵ از همین مسیر و پس از عبور از یخچال خمبو و کم غربی صورت گرفت. این تیم به سرپرستی نورمن دیرن فورث و متشکل از کوهنوردان کشورهای سوئیس و آمریکا و همچنین اروین اشنایدر (از اعضای تیم ۱۹۳۴ نانگا پاربات) بود. از این تیم درنست سن و آرتور اسپوهل به همراه دو شرپا به سمت قله حرکت کردند. پس از سه ساعت تلاش از ۷۶۰۰ اسپوهل و دو شرپای همراه بازگشتند ولی سن ادامه داد. اما او نیز در ابتدای دهلیز بخاطر تمام شدن اکسیژن همراهش بازگشت.
در ۱۹۵۶ سوئیسی ها مجددا برای صعود به اورست بازگشتند اما آنها مجوز لوتسه را نیز دریافت کردند. سرپرستی این تیم را آلبرت اگلر بر عهده داشت. سوئیسی ها به دو گروه تقسیم شدند و تیم قوی تر را برای صعود لوتسه در نظر گرفتند.
در ۱۸ می لوشینگر به همراه رایز توانستند با عبور از دهلیز زیبای غربی خود را به قله برسانند و نخستین صعود لوتسه را صورت دهند (۵ روز پس از صعود لوتسه این تیم موفق شد اورست را نیز توسط ۴ تن از اعضایش فتح نماید). اما لوتسه شار برای نخستین بار در سال ۱۹۶۵ به وسیله گروهی از کوهنوردان ژاپنی هدف قرار گرفت. آنها به رغم سقوط بهمن های پی در پی تا ارتفاع ۸۰۰۰ متر بالا رفتند ولی دشوار بودن مسیر و همراه نداشتن کپسول اکسیژن آنها را از صعود باز داشت.
در ۱۹۷۰ تیمی از کوهنوردان اطریشی توانستند با بهره گیری از تجربیات ژاپنی ها این کوه دشوار را صعود کنند. با این حال دو قله مرکزی لوتسه تا سال ۲۰۰۰ هیچ صعود موفقی را به خود ندیدند و در این سال تیمی از روسیه به سرپرستی تیمو فیف توانست از طریق گردنه جنوبی اورست، با عبور از مسیر صعود نشده یال شمالی به سمت قله اصلی و سپس حرکت به سمت چپ و به طرف قله میانی پس از یافتن مسیری در جبهه کانشونگ و گذاردن بیش از ۱۰۰۰ متر طناب ثابت در روزهای ۲۳ ، ۲۴ و ۲۷ می ۹ نفر از اعضایش را به قله برساند، دیگر قله فرعی لوتسه نیز با بهره گیری از تجربیات تیم سال ۲۰۰۰ و درست سه سال بعد یعنی در ۲۰۰۳ توسط روس ها فتح شد تا بدین شکل تمامی نقاط بالی ۸۰۰۰ متر دنیا جای گام های انسان را لمس کنند.
در سال ۱۳۸۱ تیم ملی کوهنوردی ایران موفق به فتح قله لوتسه از طریق مسیر غربی کوه شد.
بعد از اولین صعود تیم ملی کوهنوردی ایران تاکنون کوهنوردان دیگری از ایران در غالب فعالیت های فردی نیز موفق به صعود این کوه شده اند.
پروانه کاظمی ٬حسین بهمنیار ،سعید میرزایی و عظیم قیچی ساز (بدون کپسول اکسیژن کمکی)٬ مهدی عمیدی از مشهد و حسین بهمنیار از بجنورد کوهنوردانی از ایران هستند که این قله را تاکنون صعود کرده اند.
خط زمانی برخی از تلاشهای شاخص در منطقه لوتسه
- ۱۹۵۵ تلاش به وسیله تیم بین المللی
- ۱۹۵۶ اولین صعود قله اصلی.
- ۱۹۶۵ اولین تلاش به روی لوتسه شار. توسط ژاپنی ها. تا ارتفاع ۸۱۰۰ متری
- ۱۹۷۰ اولین صعود لوتسه شار توسط تیم اتریشی
- ۱۹۷۳ اولین تلاش بر روی رخ جنوبی کوه. توسط ژاپنی ها. رویی اوچیدا.
- ۱۹۷۴ اولین تلاش بر روی یک هشت هزار متری در زمستان.
- ۱۹۷۵ تلاش بر روی رخ جنوبی توسط رینهولد مسنر.
- ۱۹۷۷ دومین صعود قله تیم آلمانی.
- ۱۹۷۹ صعود به قله اصلی توسط آندره چوک و یرزی کوکوچکا بدون اکسیژن کمکی.
- ۱۹۸۰ تلاش بر روی لوتسه شار توسط کوهنورد فرانسوی نیکولاس جایگر. آخرین بار در ارتفاع ۸۲۰۰ متری این کوه دیده شد.
- ۱۹۸۱ صعود رخ جنوبی کوه توسط کوهنوردان یوگوسلاوی. قله صعود نشد.
- ۱۹۸۱ اولین صعود انفرادی کوه توسط کوهنورد بلغاری هریستو پرودانو. به عنوان قسمتی از تیم بلغاری.
- ۱۹۸۱ دومین صعود لهوتسه شار توسط کولین مولینز از سوییس.
- ۱۹۸۴ صعود کوهنوردان چکوسلواکی از طریق رخ جنوبی لهوتسه شار. سومین صعود لوتسه شار.
- ۱۹۸۶ آخرین هشت هزار متری رینهولد مسنر
- ۱۹۸۸ اولین صعود زمستانی توسط کرزیستوف ویلکی.
- ۱۹۸۹ صعود انفرادی رخ جنوبی توسط تومو چزن.( مورد مناقشه توسط روسها)
- ۱۹۹۰ صعود رخ جنوبی کوه توسط کوهنوردان شوروی سابق. برای اولین بار.
- ۱۹۹۴ صعود انفرادی به قله توسط کارلوس کارسولیو. رکورد سرعت. از بیس کمپ تا قله در ۲۳ ساعت و ۵۰ دقیقه.
- ۱۹۹۶ صعود اولین زن به قله به نام چانتال مادوت.
- ۱۹۹۶ صعود به قله در ۲۱ ساعت و ۱۶ دقیقه بدون اکسیژن کمکی از بیس کمپ توسط آناتولی بوکرایف.
- ۲۰۰۱ اولین صعود به قله میانی توسط تیم روسها.
- ۲۰۰۶ صعود رخ جنوبی توسط ژاپنی ها در زمستان. عدم صعود به قله به دلیل خرابی هوا و بازگشت از چند ده متری قله کوه.
- ۲۰۱۵ تلاش تیمی از کره بر روی رخ جنوبی لوتسه
مسیر استاندارد صعود به لوتسه
مسیر استاندارد صعود به لوتسه در مسیری یکسان با اورست تا بعد از کمپ سه به پیش می رود. بعد از کمک سه مسیرها از یکدیگر جدا می شود. کوهنوردانی که قصد تلاش بر روی لهوتسه را دارند به سمت راست پیش میروند. سپس به لوتسه فیس خواهند رسید و در قسمت آخر به سمت قله و از دهلیز باریک موسوم به ریس عبور خواهند کرد.
گردآوری امیر سعید احمدی با بهره از منابع مختلف
