یخ نوردی چیست؟ و چرا به آن «رویال دسیپلین» در کوهنوردی میگویند؟ و برای شروع به این فعالیت ماجراجویانه٫ ورزشی و مهیج به چه پیش‌نیازها٫ آموزشها و تجهیزاتی نیاز داریم؟ در این مطلب این سوال ها را بررسی میکنیم.
آنچه در این مقاله خواهیم خواند:
یخ نوردی چیست؟
یخ نوردی (Ice climbing) یکی از زیر مجموعه‌‌های رشته کوهنوردی است و فعالیتی است ماجراجویانه٫ ورزشی و مهیج که اساس آن درگیری و صعود از دیواره های یخزده و آبشارهای یخزده و یا یخچال های طبیعی و یا یخشارهای طبیعی است.
یخ نوردی و صعود یک دیواره یخی یا یخچال طبیعی نیازمند آموزش و تجهیزات و آمادگی جسمی و روحی بالایی دارد.
یخ نوردی به عنوان رویال دیسیپلین (royal discipline) در کوهنوردی مشهور است و دارای چند شاخه و زیر مجموعه است. این لقب (رویال دیسیپلین) اشاره به نیاز تخصصی در تکنیک‌ها مختلف و اعمال بسیار دقیق و تجهیزات آن دارد. گاهی نیز به آن لقب عروس فعالیتهای کوهنوردی میدهند که اشاره به زیبایی و محیط سفیدپوش دارد.
اغلب عنوان میشود یخنوردی شباهت زیادی به سنگ نوردی دارد که شخصا آنرا شدیدا رد میکنم. زیرا نه از لحاظ تکنیک و نه تاکتیک صعود و نه از لحاظ تجهیزات و نه فصل اقدام به آن شباهتی با هم دارند. اما بدون شک صعود یک دیواره یخی یا یخچال طبیعی همانند سنگ نوردی و دیواره نوردی نیازمند: آمادگی جسمی و روحی٫ توانای بدنی بالا٫ دانش تخصصی و تمرین مداوم زیر نظر مربی کاردان دارد.
تاریخچه یخنوردی
وقتی صحبت از تاریخ یخنوردی میشود باید دقیقا روشن کنیم که منظورمان از تاریخچه یخنوردی به عنوان تاکتیک و تکنیک صعود از کوه‌ها و در محیط طبیعی است یا منظورمان یخنوردی به عنوان یک صعود ورزشی و رقابتی است؟ مهم است بدانیم تاریخچه این دو با هم بسیار متفاوت هستند.
در مورد تاریخچه یخنوردی مطلبی دارم که شما را به مطالعه آن دعوت میکنم.
تاریخچه یخنوردی به عنوان یک فعالیت ماجراجویانه به قرن نوزده میلادی باز می‌گردد. در اواخر همین قرن، کوهنوردان و مسافران ماجراجوی اروپایی به دنبال چالش‌های جدید در کوهستان‌ها بودند و حین عملی کردن صعودهایشان اغلب با یخچالهای طبیعی و مسیرهاو توده‌های یخی بلند و گاهی آبشار های یخزده روبرو می‌شدند.
کوهنوردان محلی با دیدن چالش‌های جدید برای این دنیای یخ و ارتفاعات برفی و آبشارهای یخ زده، شروع به ساخت تجهیزاتی برای انجام صعود مسیرهای یخزده و یخچالی کردند. ابتدا با استفاده از ابزارهای سنتی و ساده اما با سیر تکاملی کرامپون و اضافه شدن دو نیس جلویی به کرامپون دیگر ابزارها نیز متحول شدند. در مطلب دیگری به سیر تکاملی تجهیزات یخنوردی پرداخته ام. شما را به خواندن آن دعوت میکنم.
در دهه‌های بعد، تکنولوژی ساخت تجهیزات یخنوردی پیشرفت کرد و ابزارهای مدرن نظیر کرامپون، تبر یخ، و پیچ یخ به بازار آمد. این تجهیزات نه تنها فرآیند صعود را آسان‌تر کردند بلکه امکان انجام مسابقات یخنوردی را نیز فراهم کردند.
در دهه‌های اخیر، یخنوردی نتنها در طبیعت رهروان فراوانی دارد، بلکه به یک ورزش رسمی و محبوب تبدیل شده است. مسابقات جهانی، جشنواره‌های یخنوردی، و دوره‌های آموزشی از جمله اقداماتی هستند که این ورزش را به یک جامعه گسترده از علاقه‌مندان تبدیل کرده‌اند. این تجربه‌ی فوق‌العاده از یخنوردی، امروزه برخی افراد را به دنبال چالش‌های خاص و طبیعت سرسبز و یخی می‌کشاند.
در مورد تاریخچه یخنوردی مطلبی دارم که شما را به مطالعه آن دعوت میکنم.
تجهیزات مورد نیاز برای یخ نوردی
یخ نوردی یکی از فعالیتهای است که بدون وجود تجهیزات کافی امکان انجام اصولی آن فراهم نیست.
در یخنوردی نیز به مانند بقیه فعالیتهای تخصصی در کوهنوردی نیاز به دو گروه تجهیزات دارد.
- تجهیزات شخصی و
- تجهیزات تیمی
تجهیزات شخصی:
- البسه مناسب فصل و فعالیت ترجیحا لایه ای. در یخ نوردی آنچه اهمیت دارد پوشش مناسب است به طوریکه افراد بتوانند از بدن خود در برابر سرما محافظت کرده و از طرفی کمترین وزن را داشته باشند.
- دستکش مناسب فصل و فعالیت ترجیحا لایه ای
- پوتین کوهنوردی مناسب فعالیت و فصل ترجیحا تک پوش صعودهای زمستانی و یا یک و نیم پوش تا دوپوش
- کلاه کاسکت که دارای طلق محافظت از صورت (ویزیر) است
- عینک آفتابی مخصوص کوهنوردی
- هارنس عمومی یا تخصصی یخنوردی
- کوله و فلاسک آب گرم و یک دست لباس دو لایه اول که در کیسه ضد آب قرار دارد.
- کیف کمکهای اولیه
- تجهیزات فنی« انفرادی» مانند ست تسمه و کارابین پیچ و ابزار حمایت
- تیر یخ و کرامپون تکنیکال با سیستم اتصال به کفش اتومات یا نیمه اتوماتیک
- تغذیه و تنقلات مناسب و کافی مناسب فصل و نوع برنامه
تجهیزات تیمی و گروهی:
- تک طناب یا طناب دوقلو دینامیک با پوسته و هسته مخصوص محیط و فصل مانند طنابهای با خصوصیات dry (خشک) و یونیکور
- ست اکپرس با کارابین رنگی که مخصوص صعودهای زمستانی هستند. کارابین رنگی در سرما دیرتر یخ میزنند.
- ست کارابین پیچ مخصوص صعودهای زمستانی به مقدار کافی بنا به نوع صعود متغیر است
- پیچ یخ در اندازه های مختلف. ترجیحا ۲ ست
- آبالاهوک ابزاری است کمکی برای ایجاد کارگاه آبالاکوف
- لنگر برف (بستگی به نوع برنامه دارد.
شاخه های یخنوردی
یخنوردی را میتوان در طبیعت با هدف کوهنوردی یا تمرین کوهنوردی و یا با هدف صعودهای ورزشی (رقابتی) در طبیعت و یا داخل سالن مخصوص انجام داد. در این مطلب من به یخنوردی صعودهای ورزشی نمی‌پردازم.
یخنوردی در طبیعت به چند شاخه و فعالیت تقسیم می شود که از آن جمله می توان به:
- صعود یخچالهای بلند یا صعود از لابلای شکافهای آن glacier climbing
- صعود دیواره های یخزده و آبشارهای یخی یا ice fall climbing
- صعود مسیرهای سنگی با ابزارهای یخنوردی یا Dry tooling اشاره کرد.
در صعودهای ورزشی زیر مجموع‌های بنام «لید» و «سرعت» و «درای تولینگ» و گاهی «چلنج» با ماهیت مسابقه وجود دارد. اما در این مطلب به آنها نمی‌پردازم. با اینحال باید عنوان کنم ایران مدال آوران و قهرمانان فراوانی را طی چند سال اخیر در رقابت های جهانی معرفی کرده است و آنها از رنکینگ بالایی در «صعودهای ورزشی» در رشته یخنوردی در سطح دنیا برخوردار است. قهرمانان ایرانی از مدال آوران همیشگی در رنکینگ اول و دوم و سوم در رشته های سرطناب و سرعت دنیا هستند.
در ایران، علیرغم اینکه تنها چند ماه در سال دارای دیواره و آبشارهای یخیزده میباشد، اما یخنوردان مشتاق و توانمدی در یخنوردی و به مرحمت وجود مربیان توانمدی در این بخش حضور دارند و پرورش پیدا میکنند.
چرا یخنوردی؟
همانطور که در بالا عنوان کردم یخنوردی از زیر مجموعه کوهنوردی است یعنی فردی که تصمیم دارد از لحاظ فنی کوهنوردی را شروع و یا ادامه دهد الزاما در کنار آموزشهای عمومی و پیشرفته کوهپیمایی نیاز به فراگیری فنون تخصصی مانند یخ و برف و کار با کرامپون و کلنگ را دارند. و نیاز دارند در فصول مناسب آموزش ببیند و آموزه های خود را تمرین کند و یا اصولا برای هدف خاصی نیاز به تمرین یخنوردی دارند. در مقابل نیز همچون در سنگ نوردی و صخره نوردی که فعالیتشان منحصر به سنگنوردی یا صخره نوردی است٫ هستند فعالانی که فقط در فصل زمستان علاقمند به یخنوردی در طبیعت هستند و هدفشان فقط لذت تمرین یخنوردی است بدون نیاز برای هدف خاصی.
بله! درست متوجه شدید! میتوان کوهنورد (به لحاظ فنی) نبود! اما یخنوردی را بصورت جدی تمرین کرد. و یا طبیعتگرد و کوهپیما بود! و گهکداری در فصل مناسب در یک محیط حرفه ای و زیر نظر یک مربی خبره فن به تمرین یخنوردی پرداخت. و یا حتی زیر نظر مربیان و در محیط آموزشی به صورت علاقمند روزانه (گردشگر روزانه آموزش ندیده) از زیبایهای یخنوردی لذت برد. تکیه کلام اینجا بر حضور در محیط مخصوص و زیر نظر مربی است. مانند کلاسهای روزانه در مدرسه یخنوردی هملون.
لذت یخنوردی
بالا رفتن از سطح یا آبشار یخ زده، نفس کشیدن در نزدیکی سرمایی که از سطح آن بلند میشود و کوبیدن تبریخ در ستون یخی بزرگ شاید بتواند تنها کمی از لذت این چالش زیبا را بیان کند. هر چند یخنوردی ورزش پرهزینه‌ای است اما علاقه‌مندان به این رشته هرسال با بی‌صبری تمام انتظار رسیدن فصل سرما و یخ زدن آبشارها را می‌کشند.
از خصوصیات زیبا و چالش برانگیز یخنوردی قطعا میتوان از مسیرها و محیط متداوم متغییر آبشارهای یخی نام برد. ذات یخ تغییر پذیر است. هیچ مسیری در آنها شبیه سال قبل و حتی هفته قبل خود نیست. و میتوان عنوان کرد که مسیرهای آبشار یخی همیشه بکر و جدید هستند. و این یعنی اوج لذت در صعود.
مکانهای مناسب یخنوردی
آبشارهای منجمد، صخره‌ها و سنگ‌های پوشیده شده توسط آب یخ زده از جملهٔ مکانهای مناسب برای انجام فعالیتهای در این رشته می‌باشند. همچنین این سطوح می‌توانند ترکیبی از یخ و سنگ و قندیلهای یخ زده باشند.
بطور مثال یخچال یخار، سیوله و دوبی سل در دماوند، یخچال های هرم، کسره داغ و یخچال شمالی در سبلان و یخچال علم چال و اسپیلت در علم کوه، خواستگاه این ورزش در ایران هستند.
مدرسه یخنوردی میگون در نزدیکی تهران و آبشار آبنیک و آبشار های منطقه خور آبشار نوا و آبشار عروس و آبشار کرجی‌ها از آبشارهای زیبا و از نقط آموزشی و تمرینی برای آموزش و تمرین سطح ابتدای تا پیشرفته یخنوردی در ایران هستند.
و برای «یخنوردی صعودهای ورزشی» نیز سالنهای سرپوشیده با دیواره های یخی که سرتاسر سال فعال هستند نیز بتازگی در کیش راه‌اندازی شده است. که محل تمرین جذابی است برای تمرین یخنوردان صعودهای ورزشی و علاقمندان یخنوردی در طبیعت در فصول غیر زمستان.
گردآوری و تنظیم: امیر سعید احمدی
