کلاه و سرپوش کوهنوردی بخشی از پوشاک و تجهیزات ضروری برای کوهنوردی، کوهپیمایی و فعالیت‌های فضای باز محسوب می‌شوند. کوهنوردان و طبیعت‌گردان معمولاً یک یا دو نوع از این سرپوشها را در کوله‌پشتی خود همراه دارند. امروزه، سرپوش‌های کوهنوردی دیگر فقط یک کلاه ساده بافته‌شده نیستندو طیف گسترده ای از آنها طراحی و استفاده میشود. در این مطلب به بررسی انواع این سرپوشها و کلاه ها می‌پردازیم.
آنچه در این مقاله خواهیم خواند:
اهمیت سرپوشها در تنظیم دمای بدن
از قدیم گفته‌اند: «می‌خواهی دمای بدنت را تنظیم کنی؟ سرت را بپوشان!» این گفته بر اصول علمی استوار است، زیرا سر شامل مغز، چشم‌ها و جریان خون بوده و بخشی از گرمای تولید شده در بدن را جذب می‌کند. به دلیل محافظت کمتر سر نسبت به سایر اعضای بدن، گرما از این ناحیه به راحتی دفع میشود. بنابراین، سر مانند یک رادیاتور عمل می‌کند و بیجهت نیست بگوییم٫ اگر در زمستان می‌خواهید پاهایتان گرم بماند، باید سر خود را با کلاه بپوشانید. همچنین، در تابستان برای محافظت از تابش شدید خورشید و کنترل دمای بدن، باید از سرپوش (کلاه) استفاده کنید.
انواع کلاههای کوهنوردی
به‌طور کلی، کلاه‌ها و سرپوش‌های کوهنوردی را می‌توان بر اساس فصل، محیط و شرایط استفاده به دسته‌های تابستانی و زمستانی، آفتابی و گرمایشی، یا به عنوان کلاه ایمنی تقسیم‌بندی کرد. در این میان، کلاه ایمنی یا “هلمت” (کلاه کاسک)، که برای ایمنی در برابر ضربات و سقوط سنگ طراحی شده است، بخشی جداگانه از این دسته‌بندی محسوب میشود و در اینجا به آن پرداخته نمی‌شود.
در ادامه به بررسی انواع اصلی کلاههای کوهنوردی می‌پردازیم:
کلاه آفتابی لبه‌دار
کلاه آفتابی لبه‌دار (Cap) این کلاه‌ها با لبه‌ای چند سانتی‌متری در جلوی خود، برای محافظت از صورت و چشم‌ها در برابر نور خورشید طراحی شده‌اند. این کلاه‌ها برای طبیعت‌گردی و کوهپیمایی در فصول گرم و مناطق آفتابی بسیار مناسب‌اند و مانند سایه‌بانی بر روی سر عمل می‌کنند. اغلب این کلاه‌ها از پارچه‌های سبک و ضد تعریق ساخته می‌شوند. لبه آفتابگیر به گونه‌ای طراحی شده است که هنگام حمل در جیب کوله آسیبی نبیند.
کلاههای بیسبال نیز که نوع دیگری از این دسته هستند، برای فعالیت‌های شهری و طبیعت‌گردی کاربرد دارند. در کوهستان، این کلاه‌ها تا زمانی که نیازی به بسته‌بندی و حمل در جیب کوله نباشد، می‌توانند محافظت خوبی از سر و صورت شما ارائه دهند.
کلاه آفتابی لبه گرد
کلاه بوکت (Bucket Hat)، معروف به کلاه ماهیگیری، دارای لبه‌ای دورتادور هستند که از صورت و گردن در برابر آفتاب محافظت می‌کنند. این کلاه‌ها معمولاً از پارچه‌های سبک و قابل‌تنفس ساخته شده‌اند و برای هوای گرم و آفتابی بسیار مناسب‌اند. برخی مدل‌ها دارای بخش توری برای محافظت از صورت و گردن در برابر حشرات بوده و اغلب ضد آب هستند. همچنین، این کلاه‌ها دارای بند تنظیم برای فیت بهتر روی سر می‌باشند و در طبیعت‌گردی و جنگل‌نوردی کاربرد زیادی دارند.
کلاه صحرا
کلاه صحرا (Legionnaire Hat). این نوع کلاه شبیه به کلاه بیسبال است و علاوه بر لبه آفتابگیر، دارای نقاب جداشونده برای محافظت از گردن و شانه‌ها در برابر آفتاب است. این کلاه‌ها از پارچه‌های سبک و ضد اشعه UV ساخته شده و برای مناطق آفتابی و طولانی‌مدت بسیار مناسب‌اند.
کلاه بافتنی / کلاه پشمی
کلاههای بافتنی (Knitted Hat – Beanie)، که به کلاه اسکی نیز معروف‌اند، از پشم یا الیاف مصنوعی ساخته شده و برای گرم نگه داشتن سر در هوای سرد و ارتفاعات بالا بسیار مناسب هستند. این کلاه‌ها به دلیل طراحی ساده و کارآمد، به‌ویژه در فصول سرد و زمستان بسیار محبوب بوده و در کوهنوردی و صعود به ارتفاعات کاربرد گسترده‌ای دارند. آنها می‌توانند تک‌لایه یا دولایه باشند و برخی مدل‌ها دارای بخش تقویت‌شده در قسمت گوش برای محافظت بیشتر هستند. با این وجود، قسمت لاله گوش همچنان یکی از نقاط ضعف این کلاه‌ها به‌شمار می‌آید.
کلاه عایق
کلاه عایق (Insulated Hats) معمولاً از جنس پشم، پلی‌پروپیلن یا پلار ساخته می‌شوند. این مواد به دلیل خواص عایق حرارتی بالا، گرمای سر و گوش‌ها را به‌خوبی حفظ می‌کنند. کلاههای عایق به‌ویژه برای استفاده در زمستان، یخ‌نوردی و صعودهای زمستانی مناسب هستند، زیرا می‌توان آنها را به عنوان لایه زیرین زیر کلاه کاسک یا کلاه ایمنی استفاده کرد. این کلاه‌ها نه تنها گوش‌ها را به خوبی پوشش می‌دهند، بلکه به دلیل طراحی مناسب، از ورود سرما و باد به داخل کلاه نیز جلوگیری می‌کنند و باعث افزایش راحتی و حفاظت در شرایط سخت می‌شوند.
هدبند
هدبند (Headband) ، نواری است که معمولاً از الیاف طبیعی و مصنوعی ساخته میشود و به‌طور کامل دور سر قرار می‌گیرد. هدبندها هم برای گرم نگه داشتن سر و گوش‌ها و هم برای جذب عرق در فعالیت‌های پرتحرک مانند دویدن و کوهپیمایی استفاده می‌شوند. دو نوع اصلی هدبند وجود دارد: هدبندهای محافظ که گوش و پیشانی را پوشش می‌دهند و برای هوای سرد مناسب‌اند، و هدبندهای عرق‌گیر که سبک‌تر بوده و مانع از ورود عرق به چشم‌ها می‌شوند.
کلاه طوفان
کلاه طوفان یا بالاکلاوا (Storm Hat – Balaclava) رای محافظت از سر، صورت و گردن در برابر سرما و باد شدید طراحی شده است. این کلاه دارای نقاب و محافظ گردن است و معمولاً می‌توان آن را به‌صورت مکمل زیر کلاه کاسک یا کلاه کاپشن استفاده کرد. در نوع مرغوب این کلاه‌ها، بخش تنفسی صورت (بینی و دهان) با الیاف ضد یخ و ضد تعریق محافظت میشود. با این حال، در شرایط بسیار سرد و هنگام تعریق فراوان، ممکن است این قسمت‌ها یخ بزنند و به‌صورت قندیل درآیند. این موضوع به‌ویژه در ارتفاعات و دماهای بسیار پایین می‌تواند دردسرساز و خطرناک باشد.
سرپوش چندکاره
سرپوش چندکاره (Multi-functional Headwear). این نوع سرپوشها که به اسکارف نیز شناخته می‌شوند، به‌صورت پارچه‌ای لوله‌ای بافته شده و می‌توانند به‌عنوان دستمال سر، نقاب، پوشش گردن یا ماسک استفاده شوند. این سرپوشها برای فعالیت‌های مختلف در طبیعت مناسب‌اند و به‌راحتی در جیب یا کوله‌پشتی جا می‌گیرند.
کلاه ایمنی
کلاه ایمنی (Climbing Helmet) این کلاه‌ها به‌طور ویژه برای ایمنی در برابر سقوط سنگ، یخ یا ابزارها طراحی شده‌اند و در فعالیت‌هایی مانند صخره‌نوردی و یخ‌نوردی بسیار ضروری هستند. کلاههای ایمنی از موادی مانند پلی‌کربنات یا فایبرگلاس ساخته شده و دارای بندهای قابل تنظیم هستند. همچنین، این کلاه‌ها با عینک‌های مخصوص یا چراغ پیشانی سازگار باشند.
کلاه کاسک کوهنوردی را در مطلبی دیگر بررسی خواهیم کرد.
جمع‌بندی
سرپوشها و کلاههای کوهنوردی بخش مهمی از تجهیزات هر طبیعت‌گرد و کوهنورد هستند که به حفاظت از سر در برابر عوامل مختلف محیطی کمک می‌کنند. انتخاب کلاه مناسب بر اساس نوع فعالیت و شرایط آب و هوایی می‌تواند تأثیر زیادی بر راحتی و ایمنی شما داشته باشد.
کوهنوردان معمولاً چند نوع کلاه مختلف با خود دارند. همراه داشتن چند کلاه باعث میشود که بتوان سریع خود را با تغییرات جوی تطبیق داد. جهت جلوگیری از برده شدن کلاه توسط باد سعی کنید که آن را با ریسمانی به لباس خود گره بزنید و یا بدوزید.
گردآوری و تدوین: امیر سعید احمدی