انتخاب طول مناسب کلنگ کوهنوردی یا کوه‌پیمایی تأثیر مستقیمی بر ایمنی و کارایی در پیمایش مسیرهای برفی و یخی دارد. در گذشته، کلنگ‌های کوهنوردی بسیار بلند طراحی می‌شدند و بیشتر به‌عنوان یک تکیه‌گاه برای حفظ تعادل در مسیرهای برفی و کم‌شیب مورد استفاده قرار می‌گرفتند. اما امروزه، با تغییر در تکنیک‌ها و سبک‌های صعود، این معیارها به‌روز شده و انتخاب طول کلنگ بر اساس نوع فعالیت، شرایط مسیر و نیاز به اجرای بهینه‌ی تکنیک ترمز با کلنگ (Self-Arrest) و حمایت، اهمیت بیشتری نسبت به استفاده‌ی آن تنها به‌عنوان عصای پیاده‌روی دارد.
آنچه در این مقاله خواهیم خواند:
سیر تحول در انتخاب طول کلنگ
در اوایل دوران کوهنوردی مدرن، پیشگامان و راهنمایان کوهنوردی در آلپ از چوب‌دستی‌های بلندی که طول آن‌ها بین ۱٫۵ تا ۲ متر بود، برای حفظ تعادل در صعود و فرود استفاده می‌کردند. این چوب‌دستی‌ها دارای یک سر قلاب‌مانند و سر دیگر سخمه‌ی فلزی بودند. با گذر زمان و افزایش نیازهای فنی در صعودهای کوهنوردی، این ابزارها به‌تدریج کوتاه‌تر شدند و سر قلاب‌مانند آن‌ها جای خود را به تیغه و بیلچه داد.
تا چندی پیش، معیار انتخاب کلنگ کوه‌پیمایی بر اساس روش سنتی، یعنی طول قد کاربر و فاصله‌ی دست تا سطح زمین، تعیین می‌شد. در دهه‌های ۱۹۵۰ تا ۱۹۷۰، هم‌زمان با افزایش تب صعود به قلل مرتفع هیمالیا و قراقروم و پیشرفت تجهیزات کوهنوردی، طول این ابزارها به حدود ۱۲۰ سانتی‌متر کاهش یافت. اما با توسعه‌ی تکنیک‌های صعود و افزایش اهمیت ترمزگیری، تعادل و ایمنی در مسیرهای برفی و یخی، کلنگ‌های بلند تدریجاً جای خود را به مدل‌های کوتاه‌تر دادند که امکان اجرای سریع‌تر و مؤثرتر تکنیک‌های کنترلی را فراهم می‌کردند.
روش سنتی انتخاب طول کلنگ کوهنوردی
در روش سنتی، که همچنان در شرایط خاص مورد استفاده قرار می‌گیرد، طول کلنگ بر اساس قرارگیری آن در کنار بدن تعیین می‌شد. طبق این روش، هنگامی که فرد در حالت ایستاده، سر کلنگ را در دست می‌گرفت، سخمه‌ی کلنگ باید در نزدیکی قوزک پا قرار گیرد. این معیار عمدتاً در مسیرهای کم‌شیب برفی و یخچالی که کلنگ به‌عنوان تکیه‌گاه مورد استفاده قرار می‌گرفت، کاربرد داشت.
امروزه، این روش همچنان در کوه‌پیمایی مسیرهای غیر فنی، پیمایش یخچال‌های طبیعی کم‌شیب و عبور از فیرن (Firn) مورد استفاده قرار می‌گیرد. بااین‌حال، از آن به‌عنوان یک معیار قدیمی یاد می‌شود، زیرا در کوه‌پیمایی و پیمایش‌های زمستانی بدون عبور از یخچال‌های طبیعی، استفاده از باتوم‌های کوه‌پیمایی عمومیت بیشتری پیدا کرده و به دلیل افزایش پایداری و راحتی، انتخاب هدفمندتری محسوب می‌شوند.
روش مدرن انتخاب طول کلنگ در کوهنوردی
امروزه، انتخاب طول کلنگ بر اساس نوع فعالیت، میزان شیب مسیر و با هدف افزایش کارایی در کنترل، تعادل و اجرای تکنیک ترمزگیری (Self-Arrest) در هنگام سقوط انجام می‌شود. در کوهنوردی کلاسیک، کلنگ‌هایی انتخاب می‌شوند که هنگام در دست گرفتن، سخمه‌ی آن حدود ۱۰ سانتی‌متر بالاتر از لبه‌ی ساق پوتین تک‌پوش کوهنوردی (گتر کفش کوهنوردی) قرار گیرد. اما در کوهنوردی فنی، این فاصله بیشتر در نظر گرفته می‌شود و طول کلنگ کوتاه‌تر انتخاب می‌شود تا اجرای تکنیک‌های ترمزگیری، حمایت و کنترل در مسیرهای شیب‌دار بهینه‌تر باشد. اگرچه کلنگ‌های ۶۰ تا ۷۵ سانتی‌متری برای اسکی تورینگ معمول هستند، اما در برخی صعودهای آلپاین، کوهنوردان از کلنگ‌های کوتاه‌تر نیز استفاده می‌کنند تا حمل آن راحت‌تر باشد.
انواع کلنگ‌ها بر اساس طول و ساختار بدنه
کلنگ‌های کوهنوردی امروزه در مدل‌های مختلفی عرضه می‌شوند که بسته به نوع فعالیت، طول و طراحی آن‌ها تغییر می‌کند. کلنگ‌های کوه‌پیمایی و اولترالایت معمولاً دارای دسته‌ی صاف و سبک هستند و طولی بین ۶۵ تا ۹۵ سانتی‌متر دارند. این مدل‌ها بیشتر برای پیمایش‌های برفی کم‌شیب و عبور از یخچال‌های طبیعی مناسب هستند.
در مقابل، کلنگ‌های کوهنوردی کلاسیک با دسته‌ی کمی خمیده و تیغه‌ی زاویه‌دار طراحی می‌شوند. این مدل‌ها که طول آن‌ها بین ۵۵ تا ۷۵ سانتی‌متر است، برای مسیرهای متوسط و اجرای تکنیک‌های عمومی کوهنوردی استفاده می‌شوند. اما در مسیرهای فنی و شیب‌های تند، تبرهای کوهنوردی فنی با بدنه‌ی خمیده، تیغه‌ی پرقوس و دستگیره‌ی ارگونومیک به‌کار گرفته می‌شوند. این ابزارها که طولی بین ۵۵ تا ۶۵ سانتی‌متر دارند، برای اجرای تکنیک‌های پیشرفته‌ی کوهنوردی و یخ‌نوردی طراحی شده‌اند.
برای آشنایی بیشتر با انواع کلنگ‌های کوهنوردی و کوه‌پیمایی، نظرتان را به مطلب کلنگ کوه‌پیمایی و کوهنوردی: انواع، آناتومی، کاربردها و استانداردها جلب می‌کنم.
اهمیت انتخاب کلنگ کوتاه‌تر
یکی از دلایل اصلی انتخاب کلنگ‌های کوتاه‌تر در کوهنوردی، افزایش کارایی در کنترل، تعادل و اجرای تکنیک ترمزگیری در هنگام سقوط است. کلنگ‌های بلند به دلیل مرکز فشار پایین‌تر و دشواری در اعمال نیروی کافی، کارایی کمتری در توقف سقوط دارند. علاوه بر این، حمل‌ونقل آن‌ها به دلیل طول بیشتر، دست‌وپاگیر است. در مقابل، کلنگ‌های کوتاه‌تر امکان اعمال نیروی بیشتر، کنترل بهتر و کاهش چرخش ناگهانی را فراهم کرده و از دست رفتن تعادل جلوگیری می‌کنند. همچنین، وزن کمتر آن‌ها باعث سهولت در حمل‌ونقل و استفاده در مسیرهای فنی می‌شود.
کلنگ‌های بلند در گذشته بیشتر به‌عنوان وسیله‌ای برای حفظ تعادل در مسیرهای برفی ملایم استفاده می‌شدند، اما امروزه تأکید بیشتری بر توانایی ترمزگیری و توقف سریع و ایمن در شرایط اضطراری است.
تأثیر طول کلنگ در ترمزگیری
برای درک بهتر این موضوع، می‌توان یک آزمایش ساده‌ی فیزیکی انجام داد. اگر فردی دست خود را در کنار بدن خم کند و فشار عمودی از بالا دریافت کند، میزان مقاومتی که بازو ایجاد می‌کند کمتر از زمانی است که این فشار را در حالتی که بازو کمی بالاتر از سطح باسن قرار دارد، دریافت کند. این تفاوت در میزان کنترل نیرو، در اجرای تکنیک ترمزگیری با کلنگ نیز تأثیر مستقیم دارد.
در هنگام لغزش و سقط روی برف، کوه‌نورد باید بتواند کلنگ را سریع و با قدرت در سطح فرو ببرد تا از ادامه‌ی سقوط جلوگیری کند. کلنگ‌های بلند، به دلیل داشتن مرکز فشار پایین‌تر و عدم هماهنگی کافی بین عضلات فوقانی و بازو، باعث می‌شوند که کنترل نیروی ترمزگیری دشوارتر شود. در مقابل، یک کلنگ کوتاه‌تر این امکان را می‌دهد که کوه‌نورد در هنگام سقوط، ابزار را با نیروی بیشتری در سطح برف فرو کند و ترمزگیری موثرتری داشته باشد.
جمع‌بندی
امروزه، انتخاب طول کلنگ بر اساس نوع فعالیت و شرایط مسیر انجام می‌شود. برای کوهنوردی کلاسیک، فنی و اسکی تورینگ، معمولاً کلنگ‌هایی با طول ۶۰ تا ۷۵ سانتی‌متر مورد استفاده قرار می‌گیرند. در کوه‌پیمایی و عبور از یخچال‌های طبیعی کم‌شیب، کلنگ‌های بلندتر (حداکثر ۸۵ تا ۹۰ سانتی‌متر) همچنان کاربرد دارند. اما به‌عنوان یک روش سنتی و کمتر رایج شناخته می‌شوند. در کوهنوردی فنی و یخ‌نوردی، تبرهای کوتاه‌تر (حدود ۵۵ سانتی‌متر) به دلیل افزایش کنترل، تعادل بهتر و اجرای تکنیک‌های پیشرفته ترجیح داده می‌شوند. این کاهش طول می‌تواند محدودیت‌هایی در اجرای تکنیک ترمز با کلنگ ایجاد کند. و کاربر باید واکنش سریع‌تری داشته باشد و فشار بیشتری برای ایجاد اصطکاک کافی وارد کند.
گردآوری و تدوین: امیر سعید احمدی
