امروزه با پیشرفت تکنولوژی، فرایند تولید پارچه‌های با الیاف ترکیبی طبیعی و مصنوعی امکان تولید طیف بسیار وسیعی از پوشاک عمومی و تخصصی برای فعالیت‌های فضای باز (outdoor activity) را فراهم کرده است. این پوشاک‌ها از لباس‌های عمومی تا محصولات بسیار تخصصی برای کار در فضای آزاد و ورزش‌های مختلف، طبیعت‌گردی، کوهپیمایی، و حتی کوهنوردی‌های فنی و بلند در هیمالیا طراحی، تولید و به فروش می‌رسند.
تمام پوشاک‌ها، چه از لحاظ استفاده عمومی و چه تخصصی، اساساً دو هدف اصلی را دنبال می‌کنند. اول، حفظ دمای داخلی بدن که در مواجهه با دمای متغیر محیط قرار دارد، و دوم، ایجاد بهترین شرایط عملکرد برای فردی که این پوشاک را به تن دارد. در این بین، پوشاک مخصوص کوهنوردی به دلیل شرایط خاص محیطی و جوی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
در این بلاگ به موضوع پوشاک کوهنوردی و اهمیت آن و همچنین انواع مختلف پوشاکی که در کوهنوردی استفاده میشود، خواهیم پرداخت. در مطلبی دیگر به سیستم لایه‌ای و شیوه‌های مطلوب لباس پوشیدن در کوهستان اشاره خواهیم کرد تا بهترین تجربه را در این شرایط داشته باشید.
آنچه در این مقاله خواهیم خواند:
پوشاک کوهنوردی چیست
پیش از اینکه به جزئیات بپردازیم، بهتر است به تعریف کلی از پوشاک کوهنوردی بپردازیم. پوشاک کوهنوردی به تمامی لباس‌ها و تجهیزاتی گفته میشود که بدن را در برابر شرایط متغیر محیطی مانند گرما، سرما، باد، باران و برف محافظت می‌کنند. علاوه بر این، پوشاک کوهنوردی باید از کوهنوردان در برابر خطرات پنهان مانند اشعه‌های مضر UV نیز محافظت کند.
پوشاک مناسب یکی از اساسی‌ترین بخش‌های تجهیزات کوهنوردی و طبیعت‌گردی است. انتخاب درست و هوشمندانه لباس، نقشی تعیین‌کننده در راحتی، ایمنی و عملکرد فرد در شرایط مختلف جوی ایفا می‌کند. چه در حال کوهنوردی در ارتفاعات سرد و برفی باشید و چه در حال قدم زدن در مسیرهای گرم و خشک، پوشاک مناسب می‌تواند تجربه ما در کوهنوردی و کوهپیمایی را به شکل چشمگیری تحت تأثیر قرار دهد.
اهمیت پوشاک در کوهنوردی
کوهستان و طبیعت محیط‌هایی هستند که شرایط جوی آن‌ها بسیار متغیر و ناپایدار است. در طول یک روز ممکن است با طیف گسترده‌ای از وضعیت‌های آب‌وهوایی روبه‌رو شوید، از تابش شدید آفتاب تا بارش باران، باد سرد یا برف. بدن انسان برای حفظ عملکرد مطلوب خود نیازمند تنظیم دما به‌صورت مداوم است تا بتواند از خستگی و کاهش انرژی جلوگیری کند. در این شرایط، پوشاک مناسب نقش اساسی در تأمین راحتی و حفظ سلامت دارد. علاوه بر این، پوشاک صحیح می‌تواند از سرمازدگی، گرمازدگی و حتی مشکلاتی ناشی از تعریق زیاد جلوگیری کند، که این موضوع به‌طور مستقیم بر ایمنی و کارایی فرد تأثیر می‌گذارد.
ویژگیهای مهم پوشاک کوهنوردی و طبیعت‌گردی
بعد از تعریف کلی پوشاک کوهنوردی و اهمیت آن در کمیت و کیفیت برنامه ها کوهنوردی بیایید ببینیم که این پوشاک از چه ویژگی هایی باید برخوردار باشند.
مقاومت در برابر عوامل محیطی: پوشاک باید بتواند از بدن در برابر باد، باران، برف، و تابش آفتاب محافظت کند. این مقاومت به‌ویژه در پوشاک بیرونی مانند کاپشن‌ها و شلوارهای ضدآب اهمیت دارد.
تنفس‌پذیری: پوشاک باید به بدن اجازه دهد که عرق و رطوبت به‌طور مؤثر از پوست خارج شوند و از تجمع گرما و رطوبت در داخل لباس جلوگیری شود. این ویژگی باعث میشود بدن خشک و خنک بماند و از گرمازدگی یا سرمازدگی جلوگیری شود.
سبکی و راحتی: لباس‌های کوهنوردی باید سبک باشند تا حرکت آزادانه را برای فرد فراهم کنند و خستگی ناشی از وزن اضافه را کاهش دهند. همچنین باید به‌گونه‌ای طراحی شوند که حداکثر راحتی را فراهم آورند.
انعطاف‌پذیری و تطبیق‌پذیری: پوشاک کوهنوردی باید انعطاف‌پذیر باشد تا با حرکات مختلف بدن در هنگام پیمایش یا صعود سازگار باشد. همچنین باید برای شرایط جوی مختلف قابل تطبیق باشد.
عایق‌بندی حرارتی مناسب: در شرایط سرد، پوشاک باید بتواند گرمای بدن را حفظ کند. این ویژگی به‌خصوص در لباس‌های میانی و لایه‌های زیرین اهمیت دارد.
مقاومت و دوام: پوشاک کوهنوردی باید بادوام و مقاوم در برابر سایش، پارگی و آسیب‌های دیگر باشد. مواد مقاوم مانند کوردورا یا گورتکس برای ساخت این نوع لباس‌ها استفاده میشوند.
محافظت در برابر اشعه UV: در ارتفاعات بالا، تابش مستقیم آفتاب و اشعه‌های مضر UV می‌تواند به پوست آسیب برساند. لباس‌هایی که دارای محافظت UV هستند می‌توانند از این آسیب‌ها جلوگیری کنند.
این ویژگی‌ها کمک می‌کنند تا پوشاک کوهنوردی علاوه بر ایمنی، راحتی و کارایی لازم را برای برنامه‌های کوهنوردی و طبیعت‌گردی فراهم کند. البته که تمامی این مزایا هزینه‌های خاص خود را دارند. یکی از مهارت‌ها و تجربیات کلیدی کوهنوردان، نه تنها پیدا کردن مسیر هوشمندانه در کوهستان است، بلکه یافتن توازنی هوشمندانه بین کارایی و بهای تجهیزات نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. توانایی مدیریت هزینه‌ها در برابر کیفیت و عملکرد تجهیزات می‌تواند تأثیر بسزایی در موفقیت و لذت‌بخش بودن تجربه کوهنوردی داشته باشد.
انواع پوشاک کوهنوردی
پوشاک کوهنوردی شامل انواع مختلفی از لباس‌ها و تجهیزات است که هرکدام نقشی خاص در محافظت از بدن ایفا می‌کنند. اگر انواع البسه را بدون در نظر گرفتن سیستم رایج برای پوشیدن البسه در نظر بگیریم٫ برخی از این پوشاک عبارتند از:
– انواع جوراب‌ها: از الیاف طبیعی و مصنوعی در ضخامت های گوناگون که بسته به شرایط و فصول مختلف در یک تا دو لایه استفاده میشوند.
– انواع شلوارها: شلوارهای طبیعت‌گردی و کوهپیمایی سه‌فصل٫ شلوارهای بسیار سبک مناسب محیط بسیار گرم، شلوارهای زمستانی تک‌لایه و چندلایه، شلوارهای بادگیر و شلوارهای ضد باد و ضد باران که قابلیت انعطاف‌پذیری و تنفس‌پذیری دارند و برای شرایط گوناگون مناسب هستند.
–انواع البسه مخصوص لایه زیرین: مانند بیس لایرها و یا ترموها با ضخامت و حجم مختلف برای فصول گرم و سرد و خیلی سرد. با مخلوطی از الیاف طبیعی با کیفیت و مصنوعی پلی استر.
–انواع البسه مخصوص لایه میانی: مانند بلوزهای تمام یا نیم زیپ با ضخامت و حجم الیاف مصنوعی و طبیعی مختلف با کلاه و یا بدون کلاه برای فصول مختلف. انواعی از این لایه میانی وجود دارد که بنام هیبرید نیز شناخته میشود که نقاط مختلف از متریال گوناگون استفاده میشوند.
–انواع البسه مخصوص لایه بیرونی: اصولا تمامی لایه های سخت بیرونی را شامل میشود. مانند: انواع بادگیرها و کاپشنهای قابل تنفس و یا فاقد خاصیت تنفسی٫ کت و کاپشنهای تک لایه و چند لایه با پوشش طبیعی یا مصنوعی٫ انواع ژیلت تک لایه و چند لایه٫ پانچو و پارکر و انواع گترهای شن و اسکی، گتر بهاره و گتر زمستانی در انواع تک‌لایه و چندلایه، کوتاه و بلند.
–انواع دستکش‌ها: شامل دستکش‌های پنج انگشتی، دو انگشتی و سه انگشتی که از مواد مختلف برای فصول زمستانی و تابستانی طراحی شده‌اند. این دستکش‌ها ممکن است برای فعالیت‌های مختلف، در یک یا چند لایه ساخته شوند.
– انواع کلاه‌ها: شامل کلاه آفتابی، کلاه پشمی و ضد باران، و انواع اسکارف و صورت‌پوش که برای فصول و شرایط مختلف طراحی شده‌اند.
تکنولوژی‌های مدرن در تولید پوشاک کوهنوردی
در دو دهه گذشته، با پیشرفت علم و اختراعات و نوآوری‌ها، صنعت تولید مواد اولیه و ماشین‌آلات بافت منسوجات دستخوش تغییرات بسیاری شده است. طراحان و تولیدکنندگان پوشاک کوهنوردی با بهره‌گیری از این منسوجات پیشرفته، استفاده از کامپیوتر برای طراحی، و تکنولوژی لیزر برای برش، به همراه چسب‌های مخصوص برای آب‌بندی اتصالات به‌جای دوخت سنتی، موفق به تولید پوشاکی بهینه‌تر، سبک‌تر، مقاوم‌تر و کارآمدتر در مقایسه با گذشته شده‌اند.
تکنولوژی‌های مدرن مانند گورتکس (Gore-Tex)، پلار (Fleece)، کوردورا (Cordura) و وینداستاپر (Windstopper) نقش مهمی در افزایش مقاومت، سبکی و عملکرد بهتر پوشاک کوهنوردی دارند. این تکنولوژی‌ها به پوشاک امکان می‌دهند تا علاوه بر محافظت از بدن، کارایی و راحتی بیشتری فراهم کنند.
اصل سیستم لایه‌ای
در پوشاک طبیعت‌گردی و کوهنوردی، اصطلاح “سیستم لایه‌ای” که گاهی به آن “سیستم پوست پیاز” نیز گفته میشود، یکی از اصول اساسی و کلیدی است. این سیستم به کوهنوردان اجازه می‌دهد دمای بدن خود را با توجه به شرایط جوی و محیطی بهینه تنظیم کنند. سیستم لایه‌ای شامل سه لایه اصلی است که هر کدام وظیفه مشخصی دارند:
لایه زیرین (Base Layer): این لایه وظیفه جذب رطوبت از بدن و خشک نگه داشتن آن را بر عهده دارد. مواد استفاده‌شده در این لایه معمولاً از الیاف مصنوعی یا پشم مرینو هستند که سریع خشک میشوند.
لایه میانی (Mid Layer): این لایه برای حفظ گرمای بدن طراحی شده است. جنس این لایه معمولاً از پشم مصنوعی یا طبیعی مانند پلار یا پشم مرینو است. این لایه به عایق‌بندی بدن در برابر سرما کمک می‌کند.
لایه بیرونی (Outer Layer): این لایه برای محافظت در برابر باد، باران و برف استفاده میشود. مواد ضدآب و ضدباد مانند گورتکس و وینداستاپر در این لایه به کار می‌روند. این لایه قابلیت تنفس نیز دارد تا رطوبت داخلی را به خارج منتقل کند.
نکته مهم در این سیستم این است که محدود به یک لایه در هر بخش نیست؛ بلکه می‌توان بسته به شرایط حاد، لایه‌های بیشتری برای هر بخش اضافه کرد. به‌عنوان‌مثال، در هوای سردتر ممکن است از چند لایه زیرین یا میانی استفاده شود، یا در فصول گرم و خشک سیستم به دو لایه محدود باشد.
در بلاگ‌های آینده به جزئیات بیشتر درباره نحوه انتخاب لایه‌ها و تکنولوژی‌های مرتبط پرداخته خواهد شد.
جمع‌بندی
پوشاک طبیعت‌گردی٫ کوهپیمایی و کوهنوردی نه تنها برای حفاظت از بدن در برابر شرایط مختلف جوی اهمیت دارد، بلکه نقش اساسی در افزایش کارایی و ایمنی کوهنوردان ایفا می‌کند. انتخاب هوشمندانه لباس‌های که با استفاده از تکنولوژی‌های مدرن و مواد پیشرفته طراحی شده است تا نیازهای کوهنوردان و طبیعت‌گردان را در شرایط مختلف برآورده سازد. انتخاب درست این پوشاک علاوه بر حفاظت از بدن در برابر عوامل محیطی، موجب بهبود کارایی و راحتی در حین فعالیت‌های بیرون از منزل میشود. از کلاه‌ها و دستکش‌های محافظ گرفته تا شلوارهای ضدآب و جوراب‌های حرارتی، هر قطعه از این پوشاک با هدف افزایش ایمنی و کارایی طراحی شده است.
در نهایت، توجه به انتخاب درست پوشاک، به‌ویژه در مواجهه با شرایط جوی غیرقابل‌پیش‌بینی، می‌تواند تجربه‌ای ایمن‌تر و لذت‌بخش‌تر از کوهنوردی و طبیعت‌گردی را برای ما رقم بزند.
گرداوری و تدوین: امیر سعید احمدی
