با سلسله کوههای آلپ بیشتر آشنا شویم را عنوان این مقاله انتخاب کردم٬ دلیل تدوین این مطلب نیز تعداد سوالهای است که در کانال اینستاگرام توسط دوستان علاقه‌مند کوهنورد مطرح میشود. در حین جواب دادن به این سوالهای ارزنده، اغلب احساس میکردم اطلاعاتی که نزد کوهنوردان ایران از کوههای الپ وجود دارد یا ناقص است و یا گاهی قدری با واقعیت متفاوت است. از همین روی بر آن شدم که مطالبی را در خصوص کوههای آلپ و قلل سر بفلک کشیده اش را گردآوری کنم.با امید اینکه این مطالب مفید واقع شود.
دلایل دوری گرفتن کوهنوردان ایران با کوههای آلپ چیست؟
از نظر من این فقدان اگاهی نسبت به سلسله کوههای آلپ و دولومیتها، چند علت اساسی دارد.
- کوههای هیمالیا بخاطر ارتفاع آنها نزد کوهنوردان ایران از منزلت بیشتری برخوردار است.
- مشکلات ویزا و سفر، عدم دسترسی مناسب و عدم امکانات سفر و هزینه بسیار بالا برای صعودهای کوهنوردان ایرانی به کشورهای که کوهستانهای آلپ در آنها قرار دارند
- هزینه صعود به یک قله آلپ اگر بیشتر از یک صعود در هیمالیا نباشد قطعا کمتر نخواهد بود.
از همین روی برآن شدم تا اطلاعاتی را که حاصل چند ده فعالیت کوهنوردی خودم در آلپ است را گردآوری و با دیگر دوستان کوهنورد به اشتراک بگزارم.
به امید اینکه شاید روزی با مناسبتر شدن شرایط سفر کوهنوردان ایران و اروپا، این اطلاعات قدری کمک کننده باشد
و بتوانیم شاهد صعودهای ارزشمند کوهنوردان ایرانی در کوههای آلپ نیز باشیم و آن صعودها فقط به هیمالیا ختم نشود.
این مقاله قطعا بسیار طولانی خواهد شد و من سعی میکنم آنها را در قسمتهای مختلف تقسیم کنم.
آنچه در این مقاله خواهیم خواند:
آلپ چیست؟
آلپ یک کوه نیست بلکه یک رشته کوه است «سلسله جبال آلپ» که در زبان لاتین ( آلپس) نام برده میشود. (ALPS)
آلپ کجاست؟
این سلسله کوه های ناپیوسته که از کوه های اطلس شمال آفریقا، در جنوب اروپا و آسیا شروع و حتی فراتر از هیمالیا امتداد دارد را آلپ و یا آلپس میگویند.
آلپ شمالی
آلپ شمالی، مرتفعترین و گسترده ترین رشته کوه در اروپا می باشد. به طول تقریبی هزار و دویست کیلومتر که بین هشت کشور آلپی شامل فرانسه ، سوییس ، موناکو ، ایتالیا ، لیختنشتاین ، اتریش ، آلمان و اسلونی از غرب به شرق کشیده شده است. این رشته کوه از نیس فرانسه تا وین در اتریش گسترده است.
آلپ جنوبی
وقتی صحبت از کوههای آلپ بمیان میایید طبیعتا بیاد کوههای اروپا میافتیم در حالی که رشته کوههای نیز در جزیره جنوبی کشور نیوزلند وجود دارند که به دلیل زیاد و آب و هوای آن دامنه ها به رشته کوههای آلپ جنوبی مشهورند.
رشته کوههای آلپ جنوبی در بیشتر طول جزیره جنوبی کشور نیوزیلند امتداد دارد. و از منطقه‌ای موسوم به پارک ملی نلسون در شمال شرقی تا نزدیک ورودی Milford Sound در جنوب غربی ( حدود۵۰۰ کیلومتر ) امتداد دارد. رشته کوه آلپ جنوبی دارای بلندترین ، طولانی ترین و به شدت یخ زده ترین کوه های کشور نیوزلند و البته قاره اقیانوسیه میباشد.
گاها در ایران معدودی از کوهنوردان بعضی از مناطق کوهستانهای ایران را آلپ ایران خطاب میکنند. اصولا مقایسه قلل رشته کوه آلپ با رشته کوه البرز مقایسه صحیحی نیست. اما صعود قللی در تخت سلیمان و در رشته کوه زاگروس احساس مشابهه ای را القا میکند.
شخصا انتصاب قلل زاگروس به الپ ایران را مقایسه ناشایست و اشتباه میدانم. قلل زاگرس و البرز نامهای و میراث پر ارزش و بینظیر خودشان را دارند و مشابهه‌ای ندارند.
آلپ مرکزی کجاست؟
آلپ مرکزی و یا بهتر است بگویم بخشی از سلسله کوههای آلپ به آلپ مرکزی مشهورند و بین فرانسه، سوئیس و ایتالیا قرار دارند. بخش گسترده‌ای از آن و بخش بسیار از قله‌های بالای ۴۰۰۰ متری آلپ در این بخش از آلپ قرار دارد.
چگونگی تشکیل آلپ
سلسله کوههای آلپ بر اثر تصادم صفحات زمین شناسی افریقا و اوراسیا در طول میلیونها سال ایجاد شده است که باعث شکل گیری قللی مانند مون بلان و ماترهورن گردید.
آلپ مهد کوهنوردی دنیا
رشته کوه آلپ به عنوان مهد کوهنوردی و خانه بسیاری از زیباترین کوههای جهان مانند ماترهورن ۴۷۸۷ متر و کوه مون بلان (۴۸۰۹ متر) و قلل بسیار زیبای دیگری شناخته میشود.
بلندترین قله آلپ چه نام دارد؟
قله مون بلان در مرز بین فرانسه و ایتالیا با ارتفاع (۴۸۰۹) متر از سطح دریا مرتفع ترین قله رشته کوه آلپ می باشد. گاهی قله مون بلان به عنوان بلندترین قله اروپا نیز شناخته میشود. این در حالی است که این افتخار از نظر ارتفاع نصیب قله البروس شده است.
معنی مونبلان به فارسی یعنی کوه سپید.
این کوه زیبا از لحاظ ارتفاع در رتبه یازدهمین کوه دنیا قرار دارد.
جالب است که بدانیم، ارتفاع قله مونبلان (۴۸۰۹) نسبی است و بر اثر تغییرات در بارش و میزان ارتفاع برف گاها تا چند متر متغییر است.
تعداد قلل بالای چهارهزار متری در آلپ
سلسله جبال آلپ طبق گواهی فدراسیون جهانی کوهنوردی یو آی ای ای (UIAA) حدود هشتاد و دو قله بالای چهارهزار متری رسمی دارد. اما در این بین قلل جانبی هم وجود دارند که بالای چهارهزار متر هستند که عملا جزو قلل جانبی محسوب میشوند و اگر آنها را نیز بحساب بیاوریم این مجموعه شامل بیش از یکصد قله بیش از چهارهزارمتر ارتفاع میشود.
بطور مثال قله برایت‌هورن به‌تنهای در طول چهارکیلومتر گسترده‌گی، بیش از پنج قله بالای چهارهزار متری را در خودش جای داده.
(برایت هورن بفارسی یعنی قله پهن)
حدود نیمی از این صد قله یعنی چهل و هشت قله بالای چهارهزار متری در سویٔیس واقع شده‌اند.
شرقی ترین قله چهارهزار متری این سلسله جبال یعنی قله برنینا با یال معروفش بنام بیانکا نیز در سویٔیس قرار دارد.
اکثر قلل بالای سه‌هزاروهشتصد متر این رشته کوه در سرتاسر سال زیر توده عظیمی از یخ و اغلب یخچالهای طبیعی قرارگرفته‌اند.
بسیاری از توده‌کوههای این سلسله قلل جزو میراث فرهنگی بین‌الملل محسوب میشوند.
یخچالهای طبیعی آلپ
در حال حاضر حدود ۱۳۴۲ کیلومتر مربع در آلپ یخچال طبیعی وجود دارد. متاسفانه به دلایل گرمایش زمین ، این حجم بشدت در حال رکود است.
دومین قله بلند آلپ
دومین قله بلند آلپ در توده کوههای مونته روزا قرار دارد به اسم دوفور اشپیتزه به ارتفاع چهار هزار و ششصد و سی و چهار متر از سطح دریا.
توده کوه مونته روزا در خط مرزی بین سویٔیس و ایتالیا قرار دارد. بیش از دها قله بالای چهارهزار متری را در آغوش خود دارد.
حجم عظیم و باورنکردنی از برف و یخ و سنگ. چندین یخچال عظیم طبیعی به منطقه مونته روزا ختم میشوند که تصویری زیبا و باور نکردنی خلق میکنند و یا از ارتفاعات آن کوه شروع میشوند. بلندترین قله آن سمت کشور سویٔیس «دوفور اشپیتزه» نام دارد که بلندترین ارتفاع در سویٔیس محسوب میشود! و حدود صدو شصت متر بسمت جنوب قله سیما آلتا بلندترین قله این کوه به سمت ایتالیا قرار دارد.
ژنرال دوفور یک فرمانده ارتش سوییس بوده که به احترام خدماتش، اسم قدیمی قله گورنر هورن را با نام ایشان تغییر دادند.
نکته جالب: قله دوفور اشپیتزه بلندترین قله سوییس است ولی بلند ترین چکاد کوهی که کاملا در سویٔیس واقع شده قله (دوم) ویا (دام) به ارتفاع چهارهزار و پانصد و پنج متر است.
سالها است که بر سر این موضوع بین علما بحث و جدال است که از کدام چکاد باید به عنوان بلندترین قله سویٔیس نام برده شود. دوفور اشپیتزه که نیمی از آن در ایتالیا قرار دارد و یا از قله دام که کاملا در سوییس است اما قدری کوتاهتر؟
بلندترین قله های آلپ
تعدادی از مشهورترین و بلندترین قله های کوههای آلپ:
قله /ارتفاع / کشور
- مون بلان ۴۸۱۰ متر
- مونته روزا ۴۶۳۴ متر ایتالیا – سوئیس
- دام (دووم) ۴۵۴۵ متر سوئیس
- ویس هورن ۴۵۰۶ متر سوئیس
- ماترهورن ۴۴۷۸ متر ایتالیا – سوئیس
- دنت بلانش ۴۳۵۷ متر سوئیس
- گراند کامبین ۴۳۱۴ متر سوئیس
- فینسترآرهورن ۴۲۷۳ متر سوئیس
- گراند ژوراسس. ۴۲۰۸ متر ایتالیا – فرانسه
- ریمپفیش هورن ۴۱۹۹ متر سوئیس
- آلچ هون ۴۱۹۳ متر سوئیس
اهمیت کوههای آلپ
بعد از شناخت جغرافیای آلپ، اکنون باهم به علل بوجود آمدن آلپینیسموس و علت بوجود آمدن سازمانهای مثل آلپین کلوپ و سازمان راهنمایان بین المللی میپردازیم. اما قبل از آن لازم است قدری ساختار ژوپولوتیک آلپ را بهتر بشناسیم.
سلسله کوههای آلپ اروپا برای کشورهای که رشته کوه آلپ در آنها قرار دارد، از لحاظ سیاسی و اقتصادی ، فرهنگی و آب و هوای بسیار مهم است. بخصوص برای کشوری مثل سوئیس که این رشته کوه این کشور را مثل یک دیوار بلند به دو نیم تقسیم کرده. سوئیس شمال آلپ با زبان آلمانی و سوئیس جنوب آلپ با زبان ایتالیایی. وجود این سلسله کوه در سوئیس عاملی شده که چهار کشور همسایه سوئیس از سالیان دور با این کشور مجبور به عقد قراردادهای شوند تا دولت سوئیس همیشه راه ارتباطی بین شمال و جنوب آلپ و غرب و شرق این کشور را باز نگهدارد. حتی یکی از علتهای بیطرفی سوئیس در جنگهای جهانی اول و دوم نیز به همین علت بوده. درک آن وقتی راحتر میشود که بدانیم در آن جنگ خانمانسوز، کشورهای شمال و جنوب سوئیس یعنی آلمان و ایتالیا و کشورهای همسایه شرقی و غربی سوئیس یعنی فرانسه و اتریش با هم متحد و با دیگری ضد بودند. سوئیس عبور و مرور از راها و تونلهای ارتباطی برای همه و بدون در نظر گرفتن جانب کشوری را همیشه تضمین میکند. و این امری است که از صدها سال پیش بدون وقفه انجام شده.
عبور ناپلئون در اوایل صده هجده میلادی با ارتشی چهل هزار نفره از یکی از گذرگاههای صعب العبور آلپ و در دوران معاصر ساخت چندین تونل عبور و مروز از دل آلپ حکایت از اهمیت این رشته کوه در تاریخ سیاسی و اقتصادی اروپا دارد.
شایعه هست که نقش صلیب سفید بروی پرچم کشور سوئیس اشاره‌ای به این موضوع دارد.
البته اصل علت نقش مذهبی آن است.
این شاهراه بودن در آلپ و بواسطه ورود و سفر گردشگران در زمستان و تابستان باعث درامدزای برای ساکنین آلپ شده است.
جمعیت ساکن در آلپ
در حال حاضر بیش از هجده میلیون نفر در مناطق آلپ مرکزی سکونت دارند و بطور مستقیم و غیر مستقیم از منابع آن کسب درامد و زندگی میکنند. این جمعیت در کوهای آلپ بین فرانسه٬ ایتالیا٬ اتریش٬ سوئیس٬ تا حدودی جنوب آلمان زندگی میکنند.
این جمعیت عموما در صنایع گردشگری (کوهنوردی، اسکی)، جنگلداری، دامداری و صنایع مرتبط با آنها مشغولند. که نشان از اهمیت بالای اقتصادی آلپ برای ساکنینش و دنیا دارد.
آب و هوای آلپ
مناطق آلپ در ارتفاعات گوناگون و در فصول مختلف با دارا بودن حدود پنج نوع آب و هوای مختلف در آن٬ سالیانه پذیرای میلیونها گردشگر است، این حجم از گردشگران و درکنار آن کوهنوردی، اسکی، جنگلداری، دامداری و صنایع مرتبط با آنها نشان از اهمیت بالای اقتصادی آلپ برای ساکنینش و دنیا دارد.
سلسله کوههای آلپ در نزدیکی قله تقریبا بدون درخت هستند، اما بیشتر جنگل ها در پای این کوه ها سر برآورده اند. مرتفع ترین جنگل های رشته کوه های آلپ از درختان کاج نوئل، کاج، سیاه کاج یا کاج اروپایی، بلوط، راش و شاه‌بلوط شکل گرفته اند.
نکته قابل توجه در این است که تا کنون در مناطق آلپی بیش از ۱۳۰۰ گونه گیاهی کشف شده است.
در ادامه شما را به ادامه این مطلب با تیتر شروع آلپینیسم و بنیان آلپین کلوپ سوییس دعوت میکنم.
جمع آوری تدوین: امیر سعید احمدی با نیم نگاهی به مقاله های ویکیپدیا