ماجرای ساخت پوتینهای که به فتح اورست کمک کردند یکی از چالشهای مهم تیم اکسپدیتسیون اورست در سال ۱۹۵۳ بود.
اورست – بلندترین کوه جهان (حدود ۸۸۴۸ متر بالاتر از سطح دریا) – سرانجام توسط ادموند هیلاری نیوزلندی و شرپا تنزینگ نورگی در ۲۹ مه ۱۹۵۳ صعود شد. برای انجام این ماجراجویی و صعود که تا آن روز هیچ فردی در آن ارتفاع پا نگذاشته بود نیاز به تجهیزاتی بود که در قیاس با استاندارد تجهیزات امروزی شاید بسیار ابتدایی بنظر بیایند اما با این حال، در آن زمان بهترین ابزار موجود بود که توسط بهترین فن‌آوران در این تجارت تولید می‌شدند. یکی از مهمترین تجهیزات کوهنوردان تیم اکسپدیشن بریتانیایی در آن تلاش همراه داشتن پوتینهای کوهنوردی برای ارتفاعاتی بود که تا آنزمان استانداری برای ان تعریف نشده بود.
پوتینهای اورست
یکی از اجزای کلیدی تجهیزات تیم اعزامی، کفش‌های آنها بود. ضروری بود که هرچه به پا می‌کردند به اندازه کافی محکم باشد تا از آنها در برابر شرایط آب و هوایی سرد و سخت و زمین یخ زده محافظت کند. در واقع کفش مناسب آنقدر ضروری است که هنگام کار بر روی ایمنی تیم، اطمینان از آن پس از تامین اکسیژن در رتبه دوم قرار گرفته.
تولید پوتینها در قالب انجمن تحقیقات چکمه، کفش و تجارت متفقین بریتانیا (SATRA) صورت گرفت. تیم اعزامی از نزدیک با SATRA همکاری کرد تا بهترین چکمه‌های ممکن را برای محافظت از پاهای تیم در کوهستان بسازند. این پروژه اولین در نوع خود برای SATRA بود.
از سال قبل از شروع اکسپدیشن اورست تیم بریتانیا با موسسه SATRA همکاری نزدیکی شروع کردند تا موفق به طراحی و ساخت پوتینهای مورد نظر شوند. مشخصات پوتینهای اورست ساده به نظر می‌رسید٬ کفش‌های گرم، محکم و راحت که بتوان به آن کرامپون نصب کرد و هم پوشیدن و هم درآوردن آن ساده باشد. از همان اول آشکار بود که برای کمک به کوهنوردان برای کنار آمدن با ارتفاعاتی که هیچ کوهنوردی تا به حال تجربه نکرده بود، به ایده های جدید و رادیکال نیاز بود. تا آن زمان زمان چکمه‌های کوهنوردی معمولاً از پیله‌های حجیم پوست آهو ساخته می‌شدند که سنگین و دست و پا گیر بودند. مدیر تحقیقات SATRA، هری بردلی، مسئولیت تولید طرح مفهومی یک طرح انقلابی را بر عهده گرفت. دستاورد او یک پوتین بسیار گرم، کم وزن و سبک بود که سبک بسیاری از تولیدات تجاری را در سال های بعد ایجاد کرد. تیمی از کارشناسان باتجربه کفش SATRA در ابتدا چهار جفت چکمه آزمایشی تولید کردند. کفی ها از چرم با پشتی پارچه لاستیکی سبک ساخته شده بودند. برای آسترها از پارچه لاستیکی نیز استفاده شد و تمام درزها با لاتکس مهر و موم شدند. رویه‌ها به چرم انعطاف‌پذیر و سبک نیاز داشتند که آب‌گریزی معقولی از خود نشان می‌داد. بخشی از طراحی خواستار این بود که این رویه ها به طور قابل توجهی بزرگتر از آسترها ساخته شوند تا مقادیر زیادی از مواد عایق تروپال – که به عنوان “یک شبکه ناهموار از الیاف کاپوک” توصیف می شود – گنجانده شود (شکل ۱ را ببینید).
در ابتدا، چهار جفت نمونه چکمه SATRA اورست در دسامبر ۱۹۵۲ در کوه‌های آلپ سوئیس ساخته و برای ارزیابی فرستاده شد. با وزن تنها ۱.۹ کیلوگرم، بسیار سبک‌تر از کفش‌های مشابه بودند (به عنوان مثال، کوهنوردان سوئیسی در یک اکسپدیشن قبلی چکمه هایی به وزن ۲.۹ کیلوگرم می پوشید.
در یک بیانیه مطبوعاتی از آن زمان آمده بود:
توصیف کفشی که در حال تولید است بسیار دشوار است. برای من شبیه یک کفش فوتبال منفجر شده است – در واقع بیشتر شبیه کفشی برای آدم برفی (یتی) نفرت انگیز است تا کسانی که به دنبال او می‌روند.
بسیاری از مردم چکمه‌های تولیدی را غیرعادی می‌دانستند.
شکل پای پوتینهای اورست
SATRAهنوز اسناد بسیاری از پروژه را در آرشیو خود دارد، از جمله اندازه‌گیری‌های پای «سرادموند هیلاری»، که به منظور راحت‌تر و موثر ساختن چکمه‌ها برای او در طول سفر طولانی‌اش انجام شده بود. اندازه‌گیری‌های مشابهی برای کل تیم، از جمله شرپاها، انجام شد، به طوری که می‌توان گفت تولید کفش‌ها برای هر فرد به‌صورت جداگانه طراحی شد. چکمه‌ها باید سبک وزن می‌بودند – در نهایت وزن آنها فقط ۱.۹ کیلوگرم در هر جفت بود – زیرا در صورت عدم استفاده باید حمل می‌شد.
تعدادی از چکمه‌هایی که در طول سفر به کوه اورست پوشیده شده‌اند، اکنون بخشی از آرشیو SATRA را تشکیل می‌دهند. آن پوتینها هنوز گل و لای مسیر آن سال را که لابلای عاجهای زیره پوتین چسیبده بودند را به همراه دارند. سطح مقطع یکی از چکمه‌های چرمی فرسوده نشان می‌دهد که چگونه با استفاده از شش لایه کاپوک (یک الیاف طبیعی با خاصیت آب‌گریزی طبیعی ) لایه‌بندی و آستر شده. کاپوک همچنین به عنوان عایق عمل می‌کند، تنیدگی و بافت آن باعث می شود تا تعداد زیادی حفره هوا برای گرما در داخل لایه‌های کفش باقی بماند.
پوتینها و یا چکمه های SATRA فقط برای پوشیدن در ارتفاع بالای ۸۰۰۰ متری آخرین صعود طراحی شده بودند. آنها با یک لایه لاستیکی بیرونی یکبار مصرف (نظیر گترهای امروزی) تولید شده بودند. این لایه به گونه‌ای طراحی شده بود که در پایین‌ترین جایی که هنوز آب زیادی روی زمین وجود دارد، پوشیده شود. هنگامی که کوهنوردان به ارتفاعات بالاتر می‌رسند، جایی که یخ و برف جایگزین آب می‌شود، لایه جدا می‌شد.
کرامپون‌های فلزی نیز برای قرار گرفتن روی چکمه‌ها و محافظت از کفی در نظر گرفته شد زیرا صعود روی یخ سخت‌تر می‌شد. سایر جزئیات محافظ شامل دیسک‌های کوچکی بود که در انتهای هر بند چکمه قرار می‌گرفت تا از باز شدن بند در زمان نامناسب جلوگیری کند.
برای مراقبت از اعضای تیم اعزامی، همه جنبه‌ها با جزئیات اندیشیده شده بود. پاسخ به آنها بسیار مطلوب بود. به گفته یکی از اعضای تیم:
“چکمه‌های ارتفاع بالا بسیار موفق بودند. هیچ وقت در طول اولین حمله نمی‌توانم به یاد بیاورم که از سرمای پا رنج می بردم. همانطور که می‌دانید، در کل سفر هیچ پایی سرمازده نشد”.
سر ادموند هیلاری که توسط ملکه الیزابت دوم برای نقشش در فتح اورست نشان شوالیه گرفت، بعداً به کترینگ سفر کرد تا از تیم SATRA برای تلاش‌های بی‌نظیرشان تشکر کند. در صفحه اینترنتی شرکت SATRA عنوان شده آنها به نقشی که در فتح موفقیت‌آمیز قله اورست در سال ۱۹۵۳ ایفا کرده اند، افتخار می‌کند و به همین ترتیب امروز همکاری با شرکت‌های بزرگ کفش را که در طراحی و تولید پوتینهای کوهنوردی در ارتفاعات را ادامه داده و آنرا یک امتیاز می‌داند. گفته می‌شود که کوهنوردان از کوه‌ها بالا می‌روند «چون آنها آنجا هستند»، بنابراین همیشه نیاز به بهترین – و ایمن‌ترین – کفش‌ها برای کمک به چنین مردان و زنانی برای رسیدن به هدفشان در برخی از خصمانه‌ترین شرایط روی زمین وجود خواهد داشت.
گرداوری : امیر سعید احمدی با بهره از مطالب و تصاویر ارائه شده از موسسه تحقیقاتی ساترا و کوه قاف
