وقتی از تاریخچه یخ نوردی صحبت میشود، ابتدا باید به دقت مشخص کنیم که آیا منظورمان از یخ نوردی تاکتیک و تکنیک صعود از مسیرهای یخزده برای رسیدن به هدفی مشخص و در محیط طبیعی است یا اینکه منظورمان از یخنوردی، یک اقدام ورزشی و یا صعود ورزشی با ماهیت رقابتی است؟
زیرا همانطور که محیط و دیدگاه و درصد ریسک آنها با هم متفوت هستند، تاریخچه این دو مفهوم نیز با یکدیگر متفاوت است.
تاریخچه یخنوردی به عنوان تاکتیک صعود بدون شک قدمت طولانی‌تری از یخنوردی رقابتی و صعود ورزشی دارد.
آنچه در این مقاله خواهیم خواند:
ریشه یخنوردی
ریشه صعود از مسیرهای یخزده برای رسیدن به ارتفاعات کوههای بلند را باید بسیار قبل از شروع دوره طلایی کوهنوردی و آلپینیسم در اروپا، جستجو کرد.
صعود مونبلان توسط ماجراجویان آقایان پیکارد و بالمات در سال ۱۷۸۶ میلادی به عنوان آغاز دوران طلایی کوهنوردی شناخته میشود. اما مسلم است که عبور از مسیرهای یخزده و یخچالهای طبیعی با استفاده از پوتینهای مجهز به گل میخ و چوب دستی‌های بلند با سخمه، قلاب و طناب‌های کنفی در میان محلیان و دهقانان آلپ، قبل از آن دوره‌های اولیه کوهنوردی گردشگری در دهه‌های ۱۷۰۰ در مناطق کوهستانی آلپ رواج داشته است. اما در بسیاری از مراجع شروع یخنوردی را به صعود اشراف‌زاده‌ای اسکاتلندی بنام «هارولد ربرون» از جبهه کوه «بن‌ویس» (Ben Wyvis) در سال ۱۹۰۶ پیمایش و صعود از مسیرهای یخی و پس از آن به ابداع کرامپون ۱۰ شاخه توسط اسکار اکشتاین در سال ۱۹۰۸ نسبت میدهند.
اما کوهنوردان در آلپ به اجماع معتقدند که بدنیا آمدن یخنوردی به شکل امروزی با ابداع کرامپون ۱۲ شاخه توسط گریول و بعدها با ابداع کلنگ و تبر یخ در دههای ۷۰ و ۸۰ میلادی به نوجوانی رسید و در ده ۹۰ میلادی بالغ شده و در از دهه ۲۰۱۰ میلدی در دوران جوانی خود سیر میکند.
باری! به دلیل اینکه سیر تکامل تجهیزات یخنوردی سهم مهمی در پیشرفت تکنیکهای صعود در یخنوردی دارد، و ممکن بود این متن طولانی بشهُ، تصمیم گرفتم این بخش را در مطلب جداگانه ای منتشر کنم. شما را بخواندن مقاله: سیر تکامل تجهیزات یخنوردی دعوت میکنم.
- مقاله: سیر تکامل تجهیزات یخنوردی
سیر تکامل صعودها
در اوایل دهه ۷۰، صعود مسیرهای آبشار یخی با درجه سختی (WI4/5 M3) در نیوهمپشایر آمریکا آغاز شد. در همین مدت، در کانادا، مسیرهای یخی طولانی‌تر با استفاده از طناب‌های ثابت و تکنیکهای کمکی به دلیل طول آنها صعود می‌شدند. طی چند سال، مسیرهایی مانند سیرک قطبی (WI5)، ستون گریه‌آور (WI6) و نمسیس (WI6) صعود شدند.
در طول این دهه، درجات صعود یخنوردی به شدت پیشرفت کردند و مسیرهایی که قبلاً در لیست آرزوهای یخنوردان بودند، یکی پس از دیگری صعود شدند. مثالی از این پیشرفت‌ها، صعود موفق به مسیر اسلیپ استریم (WI4+) در رشته کوههای راکی کانادا توسط جیم الزینگا و جان لاچلان بود.
در چند سال بعد، مسیرهایی همچون برج طلایی (WI5+) در کبک و پناهگاه گیم (WI7) در رشته کوههای راکی کانادا نیز با موفقیت صعود شدند.
همچنین، با پیشرفت مهارت‌های روی یخ، ابزارها نیز بهبود یافتند. در دهه ۸۰، یخنوردی به عنوان یک ورزش آغاز شد و تغییرات در تجهیزات و امکانات، افراد را تشویق به پیگیری یخنوردی به عنوان یک ورزش و تفریح کرد.
در سال ۲۰۱۰، در آبشار هلمکن در پارک استانی ولز گری در بریتیش کلمبیا، صعود به مسیر Spray On توسط ویل گاد و تیم امت صورت گرفت که به آن درجه WI10 داده شد. این صعود، سخت‌ترین مسیر یخنوردی معرفی شده و قبل از آن، سخت‌ترین مسیر با درجه سختی WI7 بود.
در سال‌های بعد، چندین صعود دیگر در آبشارهای هلمکن امریکای شمالی انجام شدند و برخی از مسیرها با درجه WI7/WI8 دسته‌بندی شدند.
در اینجا لازم به یادآوری است که در یخنوردی با توجه به ذات متغییر مسیرها یخزده، بسیاری از مسیرهای که در گذشته درجه های صعود بالاتری میگرفتند، امروزه با درجات شاید کمتری درجه بندی شوند.
فستیوال های یخنوردی
یکی از زیبایی های حاشیه یخنوردی برگزاری جشنواره ها و فستیوالهای یخنوردی است. همه ساله در کشورهای مختلف جهان فستیوال های یخنوردی برگزار می شود که هدف اصلی این فستیوال ها گردهمایی یخنوردان کهنه کار و تازه کار، باشگاه های کوهنوردی و یخنوردی و تولید کنندگان تجهیزات یخنوردی و تبادل اطلاعات و تکنیک های جدید میان آنان است.
در دو دهه گذشته فستیوالهای مختلفی در بسیاری از کشورهای که به نوعی مرکز یخنوردی هستند به اجرا درمیان. بعضی از این جشنوارها محلی هستند و بعضی ها هم در سطح کشورها معروف هستند. اما بعضی از آنها در سطح بینالمللی نیز معروف میشوند. مانند فستیوال های یخنوردی در امریکای شمالی هر ساله در پارک یخنوردی”Ouray” در ایالت کلورادوی امریکا و همچین دیگر فستیوال های این رشته در شهرهای Mishigan و Cody ایالت Wayoming امریکا و همچنینBanff کانادا ب.
هر ساله در اروپا نیز فستیوال های مختلفی در ایتالیا، اسلوانی، فرانسه و سویٔد برگزار میشود و یکی از فستیوال مهم یخنوردی اروپا که یخنوردان ایرانی نیز با آن آشنا هستند در منطقه “ECRINS” فرانسه برگزار می گردد.
فستیوال یخنوردی منطقه اِکرَن- فرانسه Ice climbing ECRINS
از زمستان ۱۹۹۱ فرانسویان برای رونق دادن به یخنوردی به ابتکار جالبی دست زدند و آن برگزاری فستیوال بین المللی یخنوردی در منطقه پارک ملی “اکرن” در شرق فرانسه بود. این فستیوال هر ساله در شهر کوچکی به نام “لاقژانتیه لاباسه( -L’ARGENTIERE LA BESSEE) از توابع ناحیه “آلپهای بلند” HAUTES- ALPES فرانسه که یکی از مهمترین مراکز یخنوردی فرانسه است، برگزار می شود.
در کنار این فستیوال یخنوردی که از کل اروپا و کشورهای امریکا و کانادا در آن شرکت می کنند، نمایشگاه های لوازم یخنوردی، فستیوال فیلم های کوهنوردی “بنف” و مسابقه یخنوردی و درای- تولینگ برگزار میشود که امروزه مسابقات آن از اهمیت ویژه ای برخوردار شده است.
جشنواره های یخنوردی ایران
اولین جشنواره یخنوردی در ایران در سال ۱۳۸۶ ،با نمونه برداری از جشنواره یخنوردی منطقه “اکران” کشور فرانسه به اجرا درآمد.
اولین جشنواره در منطقه رودبار قصران و به میزبانی انجمن کوهنوردان ایران و پشتیبانی مدرسه یخنوردی میگون و با هدف گردهمایی یخنوردان کش ور و آشنایی آنان با جذابیت های یخنوردی و آبشارهای یخی منطقه و تبادل تجربیات بین یخنوردان و برگزرای گارگاه های آموزشی برگزار گردید که حدود ۹۰ یخنورد از سراسر کشور در آن حضور داشتند. از آن سال به بعد این جشنواره هر ساله با تعداد بیشتری از علاقه مندان به یخنوردی و یخنوردان با تجربه تر در مناطق رودبار قصران (از توابع استان تهران) و همچنین روستای خور (از توابع استان البرز) به همت انجمن کوهنوردان ایران و دیگر سازمان های مرتبط ورزشی در حال برگزاری است.
از سال ۱۳۹۱ جشنواره یخنوردی انجمن به پیش نهاد دیگر کوهنوردان به جشواره یخنوردی و ورزش های زمستانی تغییر نام داد و سه رشته کوهنوردی، اسکی پیست و اسکی کوهستان نیز به آن اضافه و نکات فنی و تکنیک های این ورزش ها توسط مربیان این رشته ها به علاقه مندان آموزش داده می شود.
باشگاه کوهنوردی دماوند نیز تاکنون چندین جشنواره یخنوردی برای اعضای خود برگزار کرده است.
سخن پایانی
یخنوردی به سرعت در حال رشد و توسعه است، و دیگر فقط تنها یک تاکتیک برای افرادی که به تقویت مهارت‌های خود برای صعود به کوه‌ها و مسیرهای دشوار تمایل دارند، محسوب نمی‌شود.
مشارکت در یخنوردی به سرعت در حال افزایش است. افزایش تعداد کوهنوردان جدید در چند سال اخیر بسیار چشمگیرتر شده است. جای تعجب نیست که پیشرفت در تجهیزات سخت‌افزاری و لباس‌های زمستانی، همراه با ظهور رسانه‌های اجتماعی، به افزایش جذابیت این ورزش کمک کرده است.
شخصا شاهد این هستم که روز بروز یخنوردی به سمت رقابت و یک ورزش سالنی شدن سوق داده میشود. و کمتر از حس و حال کوهنوردی جسورانه ماجراجویانه اکتشافی برخوردار است. اما در مقابل شاهد صعودهای جسورانهای نیز هستیم که هوش را از سر میپراند. یک نگاه به صعودهای شاخص کلنگ طلایی این واقعیت را بیان میکند که هنوز میتوان امیدوار بود.
اگر مایل هستید در مورد جشنوارها و مسابقات یخنوردی بیشتر بدانی مطلبی مفصل در این مورد آماده کردم که شما را به مطالعه آن دعوت میکنم.
گردآوری: امیر سعید احمدی
