مرحوم محمود اجل پیشکام و مربی کوهنوردی
وقتی صحبت از شروع و سنگ بنای کوهنوردی فنی آکادمیک و کلاسیک در ایران بمیان میاد، نام اساتید بزرگی همچون استاد کاظم گیلان پور ، جلیل کتیبه ای ، کیغام میناسیان و محمود اجل و چند تن دیگر از پیشکسوتان دیگر نیز بمیان میاید. نامهای که بیشک پایه کوهنوردی نوین ایران را بنا نهادند بطوری که حتی در گذر زمان و پستی و بلندی های روزگار نیز غباری بروی نامشان نشسته است.
محمود اجل از مربیان دوره دوم کوهنوردی کشور بود که در سال ۱۳۳۳ در سن پنجاه و دو سالگی این دوره را پشت سرنهاد. ایشان همچنین در کلاس ها در امر آموزش فعالیت مجدانه ای داشت و مبانی اخلاقی و مهرورزی را سرلوحه امور قرار می داد و با طرح مباحث کوهنوردی و مسائل اجتماعی ابعاد این ورزش را توسعه و بسط می داد.
چند نسل از کوهنوردان ایران، در دوره‌های آموزشی که او برگزار می‌کرد، آموزش دیدند.
از اجل یک دفتر خاطرات، چندین گزارش صعود، طرح‌هایی از مناطق کوهستانی مختلف و شعرهایی با مضمون‌های توصیف کوهستان و طنز کوهنوردی باقی مانده است. که امیدوارم روزی آن را در قالب یک کتاب در دسترس عموم ببینم.
نکته طنزآمیزی از مرحوم محمود اجل در یادها مانده است که گویا ایشان در حین آموزش برای روحیه دادن به دوستانش می‌گفتد: نترسید، اجل بالای سر شماست.
کارنامه کوهنوردی “محمود اجل” چکیده‌ای است از آنچه که میتوان آن را میراث کوهنوردی ایرانی خواند. و نام محمود اجل یکی از آن نامها است که میتوان در کنار نامهای دیگر از آن با افتخار به عنوان یکی از پداران کوهنوردی نوین و نماد کوهنوردی همدان و ایران یاد کرد.
شخصا با نام محمود اجل وقتی آشنا شدم که عکسی از وی را برای اولین بار دیدم عکس پر صلابت و غرور آفرین، اما با قدری طنز کوهنوردان. درست یادمه که چقدر تحت تاثیر این عکس قرار گرفته بودم. بعدها با پرسو جو و سوال از استادانی چون ناصر رسمتی و استاد مرحوم لرزاده به عمق علاقه و عشق ایشان به کوه و کوهنوردی بیشتر پی بردم و اوج ارادتم نسبت به ایشان وقتی بود که دانستم ایشان در ساخت پایگاه شیرپلا نیز چه زحماتی را متقبل شده‌اند.
در در روز جمعه ۱۶ اردیبهشت ۱۴۰۱ مقارن با سی‌ونهمین سالروز فقدان وی به همت و پیگیری کمیته پیشکسوتان فدراسیون کوهنوردی ایران و با حضور قدرشناسانه‌ی جامعه کوهنوردی در بهشت زهرا و بر سر مزار آنمرحوم مراسمی با شکوه برای تجلیل و یادبود و البته رونمای از سنگ آرامگاه ایشان در بهشت زهرای تهران ترتیب داده شد.
این مراسم که به همت کمیته پیشکسوتان فدراسیون و کمیته پیشکسوتان هیئت استان همدان برگزار شد، تنی چند از مسئولین و پیشکسوتان به بیان ویژگیهای اخلاقی، ورزشی و هنری وی پرداختند.
درانتها نیز ضمن گرامیداشت جایگاه و منزلت شادروان «محمود اجل» به عنوان یکی از پیشگامان و بنیان‌گذاران کوهنوردی نوین در ایران، از سنگ‌مزار وی رونمایی شد. جا دارد از این حرکت نمادین و زیبا بنیکی یاد کرد.
در ادامه شرح کوتاهی از زندگی ایشان:
محمود اجل در سال ۱۲۸۱ در شهر همدان متولد شد. در سن هفت سالگی در سال ۱۲۸۸همراه پدرش به قلّه الوند صعود کرد . گویا با این صعود چنان عشق و علاقه و شوری در او پدیدار شد که مدت پنجاه و پنج سال ( تا زمانی که توان کوه رفتن داشت ) به کوهنوردی ادامه داد.
زنده یاد محمود اجل اولین کوهنورد کلاسیک همدان و از اولین کوهنوردان نامی کشور بود که کوهنوردی نوین و فنی و آکادمیک را در ایران شروع و پایه گزاری کردند.
در گزارش برنامه های اولین صعودهای مکتوب کوه های بزرگ کشور از جمله دماوند ، علم کوه ، اشترانکوه ، دنا ، زردکوه و غیره میتوان نام ایشان را به عنوان نویسنده این گزارش و شرح وقایع جالب و ارزنده دید.
مرحوم اجل علیرغم مشکلات مالی و سختی های اندر سر راه با صعود کوه های کشور با شعر و نقاشی و کمی عکاسی و گزارش کوه فرهنگ کوهنوردی را ترویج می نمود. نقش بسیار ارزنده وی در این خصوص را نمیتوان کتمان کرد.
در سالهای ۱۲۹۰ تا ۱۳۰۴ با همکلاسی ها روزهای جمعه کوه خورزنه ( در شرق همدان ) را که امروز به شکل کلاسیک کلاسهای کوهنوردی در آن برگزار میگردد ، به کوه پیمایی و تمرین می پرداخته.
کوهنوردان بسیاری از این منطقه بعنوان اولین منطقه کلاس آموزش کوهنوردی یاد می کند.
صعود به توچال ۱۳۰۶
در سال ۱۳۰۶ در مسافرتی به تهران با دیدن قلّه توچال ، شیفته آن شده و تصمیم به صعود آن گرفت. در یکی از روزها سوار بر الاغ شده با پرداخت ۳ ریال فاصله تهران تا ده تجریش آن زمان و سپس ادامه راه را تا دربند را سه ساعته طی کرد. از آنجا با پرداخت ده شاهی سوار بر قاطر ، خود را به پس قلّه رسانده و با راهنمایی علف چین ها و یک شب مانی ، به قلّه صعود کرد.
نوگرایی و اشتیاق به کوهنوردی باعث شد با اراده ای استوار به شناسایی و صعود قلل مرتفع ایران که بعضاً تا آن زمان ناشناخته بودند و پای کوهنوردان بدان ها نخورده بود پرداخت. اگر چه اولین صعود بر قلل و ارتفاعات یا پیمایش غارها امتیاز محسوب می گشت ، وی کمترین ادعایی نداشت و خودستایی نکرد و آنچه نگاشت با هدف معرفی کوه ها و مناطق کوهستانی ایران بود.
گفته میشود اجل بسیاری از نقاط کوهستانی را شناسایی و به کرات صعود کرد. گاه با خرید قاطر به مدت دو تا سه ماه به کوه های دوردست رفت و بدون داشتن امکانات لازم به مطاله و شناسایی ارتفاعات شاخص کوهستانی پرداخت.
محمود اجل معتقد بود کسی که پا بر عرصه طبیعت و کوه می نهد ، میهمان طبیعت بوده و به حریم گلها ، گیاهان و جانوران پا گذارده است و ملزم است آن حریم را محترم شمارد و آرامش و سکوت طبیعت را حفظ کند و مجاز نیست به ترکیب طبیعی کوه دست اندازی کند . اصولاً یکی از شایستگیهای انسان را در حفظ محیط زیست ارزیابی می کرد.
گروه کوهنوردان آزاد – ۱۳۲۷
محمود اجل در سال ۱۳۲۷ و در سن چهل و شش سالگی به اتفاق همنوردان جوان (( گروه کوهنوردان آزاد )) را تأسیس کرده ، سپس شعباتی در شهرهای همدان ، رشت و کرمان نیز دایر نمودند.
تاریخ صعود برخی از صعودهای مهم محمود اجل
- صعود قلّه های منطقه الوند تا سال ۱۳۰۴
- قلّه توچال ۱۳۰۶
- دماوند ۱۳۲۶
- صعود کوههای منطقه دنا ۱۳۲۹
- فعالیتهای گوناگون در کوههای دنا ۱۳۳۰
- کوههای منطقه کرمان ( هزار ، لاله زار ، محمد آلال ، چپار) ۱۳۳۰
- شیرکوه و برفخانه ۱۳۳۰
- علم کوه و تخت سلیمان ۱۳۳۲ همراه با آقای گیلان پور
- اشترانکوه ۱۳۳۴
- خان گرمز ۱۳۳۸
- آزاد کوه ۱۳۳۷
- کرکس ۱۳۳۹
- جوپار احتمالاً سال ۱۳۳۰
بازگشت به همدان
محمود اجل در سال ۱۳۳۷ و در سن پنجاه و شش سالگی به خاطر پاره‌ای مسائل به زادگاهش همدان مراجعت کرد و تا سال ۱۳۴۰ در آنجا سکونت کرد.
حاصل سه سال اقامت در همدان آشنایی با کوهنوردان جوان و برنامه‌ریزی در صعود قلل و همچنین آموزش بود که اغلب زنده یاد حسن ابریشمی که از مربیان و پیشکسوتان همدان بود ایشان را یاری می‌رساند.
بازگشت به تهران
سالهای پایانی پنجاه و پنج سال کوهنوردی وی بود و بدین ترتیب در سال ۱۳۴۳ به خاطر کهولت سن و دردهای شدید مفصلی، از کوهنوردی کناره گرفت.
اما همچنان عاشقانه و در اندیشه کوه زیست که بازتاب آن در اشعارش انعکاس دارد.
اجل در عین حال در تحلیل‌های اجتماعی خود نیز پا برجا بود و در توصیه‌هایش به جوانان کوهنورد تأکید می‌کرد که از زندگی اجتماعی غفلت نورزند و در عین حال کوه را بعنوان مظهر پاکی و تندرستی، دوستدار باشند.
اجل شخصیتی ممتاز در جامعه کوهنوردی داشت و از احترام والائی برخوردار بود و با طبع بلند و عزت نفس زندگی کرد و مستقل و آزاداندیش بود. زنده‌یاد باقر خورشیدی که از کوهنوردان شاخص و بنام خطه خراسان بود، او را پدر، مرشد و پیر و استاد قلمداد کرد.
سخن پایانی
زنده یاد اجل پس از عمری تلاش سازنده و تشویق به مثبت‌اندیشی برای پیشبرد و اعتلای ورزش کوهنوردی و در سال ۱۳۴۲ به خاطر کهولت سن و دردهای شدید مفصلی از کوهنوردی باز ایستاد و در تاریخ ۱۳۶۲/۲/۱۸ غریبانه به دیار باقی شتافت.
در اردیبهشت سال ۱۴۰۱ کمیته پیشکسوتان فدراسیون کوهنوردی ایران همایشی را برای تجلیل و یادبود و رونمای از سنگ آرامگاه ایشان در بهشت زهرای تهران ترتیب دادند.
در آن همایش بسیاری از بزرگان و پیشکسوتان کوهنوردی ایران و جمعی از کوهنوردان و پیشکسوتان پایتخت کوهنوردی ایران یعنی همدان نیز شرکت داشتند. و با خواندن شعر و خاطرات یاد و نام ایشان را دوباره زنده و جاودان کردند.
جا دارد از این حرکت نمادین و زیبا به خوبی نیکی یاد کرد.
یاد محمود اجل گرامی باد و نامش پر افتخار
گردآوری: امیر سعید احمدی
منبع: مراجع و کتب مختلف تاریخچه کوهنوردی ایران،
سایت اینترنتی فدراسیون کوهنوردی ایران و سایت عاشقان طبیعت
خوش به حال تون استاد احمدی کا کنار چنین اساتید بزرگی بودید 🙏🙏👌👌👑
خداوند رحمتش کنه و خدا تمام بزرگان و خاک خورده های این رشته را برا ما نگه دار باشه