در بسیاری از مطالب ترجمه‌شده به فارسی و اکثرا از منابع انگلیسی، از توده کوه مونته روزا به عنوان قله یا کوه مونته روزا یاد میشود. این موضوع بهانه‌ای شد تا در این مقاله به بررسی این این منطقه و نامگذاری آن بپردازم. ابتدا عنوان مقاله را «توده کوه مونته روزا و ژنرال دوفور» انتخاب کرده بودم، اما بعداً آن را به «توده کوه مونته روزا: عروس آلپ» تغییر دادم.
آنچه در این مقاله خواهیم خواند:
توده کوه مونته روزا
توده کوه مونته روزا (Monte Rosa) بر خلاف آنچه عموما تصور میشود یک قله به این نام نیست بلکه مجموعه‌ای از کوه‌ها و قلل و یخچال‌های باشکوهی است که کنار یکدیگر، یک مجموعه زیبا و حیرت‌انگیز و عظیم را تشکیل میدهند. توده کوه مونته روزا عظیمترین مجموعه کوها در سلسله جبال آلپ را تشکیل داده و با قله دوفور اشپیتزه (۴۶۳۴ متر) (Düfor spitze) به عنوان بلندترین قله، پس از مون بلان، دومین قله بلند آلپ و غرب اروپا محسوب میشود.
این توده کوه با دو سوم از وسعت خود در شمال ایتالیا و یک سوم آن در جنوب کشور سوئیس در خط مرزی بین سوییس و ایتالیا قرار دارد.
و بیش از ده ها قله بالای چهار هزار متری و حجم عظیم و باورنکردنی از برف و یخ و سنگ را در آغوش خود قرار داده است.
چندین یخچال عظیم طبیعی به منطقه مونته روزا ختم میشوند که تصویری زیبا و باورنکردنی خلق میکنند و یا از ارتفاعات آن کوه شروع میشوند. بلندترین قله این کوه در سمت کشور سوئیس «دوفور اشپیتزه» با ارتفاع ۴۶۳۴ متر نام دارد که بلندترین نقطه ارتفاع در سوئیس محسوب میشود. و حدود صد و شصت متر بسمت جنوب قله دیگری وجود دارد به نام قله سیما آلتا یا قله مرزی با ارتفاع ۴۶۱۷ متر که بلندترین قله این کوه به سمت ایتالیا محسوب میشود.
قلل مونته روزا
توده کوه مونته روزا بیش از ۲۵ قله بالای۴۰۰۰ متر را در خود جای داده. در ادامه تعدادی از قلل مونته روزا که بخشی از چالش مسیر اسپاگتی هستند را مرور میکنیم.
دوفورشپیتزه Dufourspitze (۴۶۳۴ متر).
دونانت‌شپیتزه Dunantspitze,، پیشتر قله شرقی نامیده می‌شد (۴۶۳۱ متر)
قله مرزی Grenzgipfel (۴۶۱۷ متر)
قله نورداند Nordend (۴۶۰۸ متر)
زومشتاین اشپیتزه Zumsteinspitze (۴۵۶۳ متر)
زیگنال‌کوپه Signalkuppe (۴۵۵۴ متر)
پاروت اشپیتزه Parrotspitze (۴۴۳۴ متر)
لودویگ‌هوهه Ludwigshöhe (۴۳۴۱ متر)
شوارتس‌هورن Schwarzhorn (۴۳۲۱ متر)
وینسنت-پیرامیده Vincent-Pyramide (۴۲۱۵ متر)
بالمن‌هورن Balmenhorn (۴۱۶۷ متر)
پونتا جوردانی Punta Giordani (۴۰۴۶ متر)
یگرهورن Jägerhorn (۳۹۷۰ متر)
لیس کام شرقی Lyskamm (۴۵۳۲ متر)
لیس کام غربی (۴۴۷۹)
پولوکس Pollux (۴۰۸۹ متر)
کاستور Castor (۴۲۲۵ متر)
مجموعه پنج قله برایت هورن شرقی Breithorn (۴۱۶۰ متر)
*** لازم به ذکر است پولوکس٬ کاستور و برایت هورن بطور مستقیم جزو توده مونته روزا نیستند اما بخاطر قرارگیری نسبی در یک خطالرس جزو قلل اسپاگتی تور محسوب میشوند.
ریشه نامگذاری
مونته روزا: نامگذاری قله ای مونته روزا بسیار مخصوص و جالب است. خود کوهستان نامی ایتالیایی دارد که از واژه آرپیتان roëse (به معنی گلیسیر یا رودخانه یخی و یا یخچال) گرفته شده است. در زبان فرانسوی این کوه مونت رز نامیده میشود و به زبان والسر آلمانی گورنر خوانده میشود. در مقابل، قله‌های دیگر این مجموعه اکثرا نام‌های آلمانی دارند و تنها در مواردی اسامی ایتالیایی وجود دارد، که بیشتر به‌صورت نام‌گذاری‌های بعدی ایتالیایی است.
این نام گذاری های آلمانی شامل قله‌های زوم‌اشتاین، بالمن‌هورن و وینسنت‌پیرامیده ٬ لیسکام و همچنین برای فیلارهورن، یگرهورن و پونتا گروبر نیز صادق است. زمینه این امر این است که ساکنین دره های اطراف کوه مونته روزا از قرون وسطی اهالی آلمانی‌زبان اوبروالیس و والسرها (لهجه‌های آلمانی بسیار غلیظ) بودند. نقل میشود که این قلل توسط آن ساکنین صعود و نام گذاری شده.
در بین راهنمایان گردشگری اغلب چینی و ژاپنی که به این دامنه های این منطقه سفر گردشگری میکنند٬ معنی نام این توده کوهستان را به معنای لغوی کلمه‌ی مونته روزا تعبیر و توضیح میدهند که در زبان ایتالیایی به معنای کوه صورتی است و تفسیر میکنند: چون در بعضی از فصول سال هنگام غروب و طلوع خورشید بواسطه یخ های موجود در این قلل و تابش نور خورشید٬ آنها رنگ نارنجی / صورتی از خود بروز میدهند این نام انتخاب شده! که بظاهر جالب بنظر میرسد اما کاملا صحیح نیست!
دوفور اشپیتزه: قله‌ی دوفور پیشتر به نام گورنرهورن شناخته می‌شد. ژنرال گیلیام هنری دوفور یک فرمانده بلند پایه ارتش سوئیس بوده که به احترام خدماتش، در جنگهای جهانی اول و دوم اسم قدیمی قله گورنر هورن را با نام ایشان به دوفور اشپیتزه تغییر دادند. یخچال عظیم گورنر در پای دوفوراشپیتزه قرار دارد.
از قله دوفور اشپیتزه به عنوان بلندترین نقطه کشور سوئیس و از قله دووم (Dom) با ارتفاع ۴۵۰۵ متر به عنوان بلندترین قله سوئیس که کل کوه آن در سوئیس قرار دارد، یاد میشود.
پناهگاه ها در مونته روزا
در اطراف و در دل کوه‌های مونته روزا، چندین پناهگاه و جانپناه وجود دارند که هر کدام داستانی مخصوص به خود دارند. تقریبا تمامی آنها از نظر امکانات بسیار عالی هستند. این پناهگاه‌ها هم در سمت سوئیس و هم در سمت ایتالیا قرار دارند و هم کوهنوردانی که قصد صعود به قله‌های اطراف را دارند و هم کوهپیمایان روزانه می‌توانند از آنها استفاده کنند. به دلیل قدرت ارزش بالای فرانک سوئیس، بیشتر کوهنوردان سوئیسی ترجیح میدهند از پناهگاه‌های ایتالیایی استفاده کنندتا برعکس. این پناهگاه‌ها، مانند بسیاری از پایگاه‌های کوهستانی دیگر در آلپ، در ماه‌های تابستان به عنوان محل اقامتی که خدمات با کیفیتی به مهمانان ارائه می‌دهد بهره‌برداری میشوند و در فصل زمستان فقط به عنوان جانپناه برای کوهنوردان و اسکی بازان استفاده میشوند.
در ادامه دو پایگاه کوهنوردی مهم این منطقه را بررسی میکنیم.
پایگاه یا پناهگاه مونته روزاMonte-Rosa-Hütte: متعلق به کلوپ کوهنوردی سوئیس (SAC) در ارتفاع ۲۸۸۳ متری بالاتر از سطح دریا، در دامنه‌های شمال غربی کوهستان مونته روزا و بالای یخچال طبیعی گورنر واقع شده است. این پناهگاه بسیار مدرن روی یک صخره یا صفحه سنگی شیب‌دار قرار دارد که به «پلاتیه» معروف است. به مناسبت ۱۵۰مین سالگرد تأسیس دانشگاه ETH زوریخ در سال ۲۰۰۸، «پایگاه کوهستان آینده» با هزینه آلپین کلوب سوئیس و طراحی مهندسین ان دانشگاه از پیش ساخته و توسط هلیکوپترهای امدادگر ایر زرمات حمل و توسط مهندسین نصب شد. این پناهگاه جدید، جانپناه کوهستان قدیمی که در سال ۱۸۹۴ ساخته شده و تقریباً ۱۰۰ متر پایین‌تر واقع شده بوده را جایگزین کرد. اخرین روستا برای رسیدن به این جانپناه دهکده کوهستانی زرمات است و برای رسیدن به آن باید از یخچال گورنر عبور کرد و نیاز به تجهیزات کوهنوردی دارد. این پایگاه کوهنوردی جذاب با طراحی بسیار زیبای خود یکی از الگوهای کوهنوردی پایدار و مهندسی در جهان محسوب میشود.
شما را به خواندن مطلبی در مورد این پناهگاه دعوت میکنم.پناهگاه مونته روزا: یک کریستال در قلب آلپ
پایگاه کوهنوردی مارگریتا: از دیگر پناهگاهای جالب این منطقه می توان به پناهگاه مارگریتا در سمت ایتالیا اشاره کرد. این پناهگاه که برفراز قله سیگنال‌کوپه و یا انطور که ایتالیای ها انرا مینامند قله پونتا گنیفتی، قرار دارد و رکورد بلندترین پناهگاه در آلپ را به خود اختصاص داده است، پناهگاه کاپانا رجینا مارگریتا در ارتفاع (۴۵۵۴ متر) در سال ۱۸۹۳ ساخته شده است. و همچنین به عنوان بلندترین ساختمان دائمی غرب اروپا نیز شناخته میشود.
این پناهگاه که در بین کوهنوردان به «جعبه سردرد» معروف است، دارای یک ایستگاه تحقیقاتی دائمی پزشکی کوهستان برای تحقیق در مورد آثار ارتفاع زیاد بر بدن انسان و یک ایستگاه هواشناسی است. این پناهگاه بمانند بسیاری دیگر از پایگاهای کوهستانی آلپ در ماه‌های تابستان به عنوان محل اقامتی که خدماتی برای مهمان ارائه می‌دهد، بهره‌برداری میشود و در فصل زمستان فقط به عنوان جانپناه استفاده میشود.
شما را به خواندن مطلبی در مورد این پناهگاه دعوت میکنم. پناهگاه مارگریتا: معروف به جعبه سردرد
تور اسپاگتی یا Spaghettitour
در بخش قلل مونته روزا به تور اسپاگتی اشاره کردم. تور اسپاگتی Spaghettitour، یکی از محبوب‌ترین مسیرهای پیمایشی چالش‌برانگیز در آلپ و میان آلپینیست‌ها است. از بین پناهگاه مونته روزا تا پایگاه کلاین ماترهورن یا به عبارتی از قله دوفور اشپیتزه تا قله غربی برایت هورن خطاالرسی وجود دارد که بسیاری از قلل بالای ۴۰۰۰ متر آلپ در ان خطلراس قرار دارند و اغلب نیز در جوار یخچال مرزی و در طرف دیگر یخچال طبیعی نیز باز قللی حدود ۴۰۰۰ متری. این مسیر و خطالرس که اغلب بر روی یال‌های پوشیده از یخ و قله‌های قرار دارند که در مرز بین سوئیس و ایتالیا مشترک هستند. گاهی اوقات، کوهنوردان در حین این پیمایش در یک لحظه می‌توانند با یک پا در سوئیس و پای دیگر را در ایتالیا باشند. به دلیل اینکه بسیاری از این قله‌ها در خط‌الرأس یا اطراف یخچال‌های طبیعی مرزی قرار دارند، کوهنوردان شب‌ها را در پناهگاه‌هایی در سمت ایتالیا سپری کرده و روزها را در کوه‌های سوئیس می‌گذرانند، از این رو به این تور چالشی، اسپاگتی تور نامگذاری شده است. در این پیمایش، کوهنوردان بسته به آمادگی فیزیکی و روحی خود، می‌توانند بین ۶ تا ۱۸ قله بالای ۴۰۰۰ متر را در یک برنامه صعود کنند. این مسیر از برنامه های مورد علاقه شکارچیان قلل بالای ۴۰۰۰ متری آلپ است.
بسته به آمادگی کوهنوردان این برنامه بین ۴ تا ۶ روز به طول می‌انجامد.
کوتاه‌ترین رکورد پیمایش این چالش در سال ۲۰۲۰ توسط ادریان زوربورگ و نیکولاس هوجاک در مدت زمان ۱۳ ساعت و ۳۹ دقیقه و تمام ۱۸ قلل اصلی و فرعی از پناهگاه مونته روزا تا پایگاه کلاین ماترهورن ثبت شد.
اولین صعودها
اولین صعود مستند به ارتفاعات مونته روزا در سال‌های ۱۷۷۸، ۱۷۷۹ و ۱۷۸۰ توسط اهالی والسر از گرسونی برای یافتن «دره‌ی گمشده» ای که در افسانه‌های آنها ذکر شده بود، انجام گرفت. آنها تا بالاترین نقطه‌ی لیس‌گلتشر ( ۴۱۷۸ متر) دست یافتند. نخستین صعود به قله پونتا جوردانی توسط پیترو جوردانی در سال ۱۸۰۱ انجام شد. پس از آن، صعود به قله‌ی وینسنت پیرامید توسط یوهان نیکولاس وینسنت و دیگران در ۵ اوت ۱۸۱۹ و به قله‌ی زوم‌اشتاین‌اسپیتزه توسط یوزف و یوهان نیکلاس وینسنت، یوزف زوم‌اشتاین، مولیناتی و کاستل در ۱ اوت ۱۸۲۰، هر دو از طریق لیس‌گلتشر صورت گرفت.
سیگنال‌کوپه پس از سه تلاش ناموفق توسط کشیش الاگنا والسسیا با جیوانی گنیفتی، جوزپه فارینتی، کریستوفورو فراریس، کریستوفورو گروبر، برادران جیوانی و جاکوب جوردانی و دو باربر فتح شد.
صعود به دوفوراسپیتزه از سمت سوئیس در ۱ اوت ۱۸۵۵ توسط چارلز هادسون، جان بیربک و کریستوفر و جیمز جی. اسمیت با اولریش لاونر و ماتیوس و یوهانس زومتاوگوالد انجام شد. و پاروت‌اسپیتزه در ۱۶ اوت ۱۸۶۳ صعود شد.
گردآوری و تدوین: امیر سعید احمدی
