پیمایش یخچال‌های کوهستانی: چالش‌ها و استراتژی‌ها

در مطلب “پیمایش یخچال‌های کوهستانی: چالش‌ها و استراتژی‌ها” به مهم‌ترین نکات و چالش‌های پیش‌رو در پیمایش، عبور، و یا صعود یخچال‌های طبیعی کوهستانی می‌پردازیم.

در بیشتر صعود به ارتفاعات بلند و در بسیاری از نقاط کوهستانی دنیا، به‌ویژه در آلپ و هیمالیا، عبور و پیمایش از یخچال‌های طبیعی کوهستانی امری اجتناب‌ناپذیر، زیبا و چالش‌برانگیز است.

یکی از بخش‌های حیاتی در آموزش‌های کوه‌نوردی، آشنایی با عوارض طبیعی، مورفولوژی و توپولوژی کوهستان، آشنایی با یخچال‌های کوهستانی و تکنیک‌های پیمایش و صعود روی برف و یخ، به همراه تاکتیک‌ها و تکنیک‌های صعود و عبور از شکاف‌های یخچالی، تکنیک‌های هم‌طنابی و نجات از شکاف‌های یخچالی و دیگر تکنیک‌ها می‌باشد که کوهنوردان پیش از هر صعود یا پیمایش از یخچال‌های طبیعی کوهستانی آن‌ها را فرا می‌گیرند و تمرین می‌کنند.

پیش نیاز ها

تمامی تیمی که وارد یخچال طبیعی می‌شود، در حین اینکه به تکنیکهای یخ و برف و حرکت با کرامپون و کلنگ برف و کار با طناب و گره ها و تکنیکهای امداد ونجات و سیستم های قرقره مرکب اشنای کامل دارد٫ دارای وظایف پیچیده‌ای از جمله مسیریابی و  ارزیابی خطرات پیدا و پنهان نیز می‌باشد و نیاز به تصمیم‌گیری‌های متعدد و اتخاذ استراتژی و تاکتیک های متغییری دارند.

عناصر کلیدی در این استراتژی عبارتند از:  انتخاب مسیر و مسیریابی، برآورد خطر، انتخاب استراتژی‌های حفاظتی بر اساس نوع و درجه خطر، حرکت موثر تیم با طناب، و آمادگی برای زمان اضطراری  و نجات از شکاف‌های یخچالی و همچنین آنها باید بدانند از چه مسیری عبور میکنند، فردی که پیشتاز است، باید قادر باشد بهترین مسیرها را شناسایی و دنبال کند، علایم شکاف‌های یخچال را کشف کند و تصمیم بگیرد چگونه از شکاف‌های یخچالی آشکار یا مشکوک عبور نماید. سایر اعضای تیم باید آگاه باشند و بدانند در صورت نیاز چگونه طناب را تنظیم کنند، و در صورت سقوط، چه اقداماتی باید انجام دهند. این تصمیم‌گیری‌ها و وظایف به طور کلی استراتژی و تاکتیک حرکت بر روی یخچال را تشکیل می‌دهند.

اما پایه و اساس این پیشنیازها شناخت و آگاهی از چگونگی تشکیل یخچالها و عوامل شکل گیری عوارض یخچالی  و شکافهای یخچالی است.

پیش از ادامه در اینجا مطالعه مطالب:یخچال‌های طبیعی کوهستانی و آناتومی یخچال طبیعی کوهستانی را پیشنهاد میکنم.

 

مرور تشکیل یخچال‌ها: یخچال‌ها در هر منطقه‌ای که بارش برف زمستانی بیشتر از ذوب برف تابستانی باشد، شکل می‌گیرند. در طول زمان و فعل و تبلور برف فشرده می‌شود، به فیرن و سپس به یخ تبدیل می‌شود. نیروی جاذبه باعث می‌شود که این توده به سمت پایین دست حرکت کند و شکل یخ بر روی سطوح ناهموار می‌شود، مانند شیب‌های تند یا برجستگی‌ها، که باعث می‌شود یخ نازک شود یا در سطوح صاف و مقعر جمع شود. بسیاری از ویژگی‌ها و خطرات یخچال‌ها به دلیل این تغییرات شکلی به وجود می‌آیند.

یخچالهای کوهستانی به دو منطقه تجمع که قسمت بالای یخچالها است و برف سالانه در آنجا جمع می‌شود و منطقه فرسودگی که در پایین یخچال قرار دارد و جایی است که برف زمستانی به طور کامل به آب تبدیل می‌شود، تقسیم می‌شوند. این دو منطقه توسط خط فیرن جدا می‌شوند که به برف فشرده تابستانی اشاره دارد و همچنین به سطح برفی که در منطقه تجمع دارد. در مناطق با عرض جغرافیایی متوسط، خط فیرن در تابستان بسیار واضح است، که برف کمتر در بالا و یخ قدیمی و جامد در پایین قرار دارد.

مرور انواع شیب ها: در حین پیمایش و صعود یخچال‌های طبیعی، شیب‌های مقعر و مهدب از بازیگران مهمی هستند٫ زیرا ساختار و فرم زمین زیرین که یخچال بر روی آن جریان دارد، باعث تغییراتی در حجم و سطح جریان یخچال می‌شود. معمولاً شیب‌ها بر اساس شکل‌گیری زمین و تاثیر آن بر جریان آب، برف، یخ و البته فرسایش تقسیم‌بندی می‌شوند و به دو نوع اصلی شیب مقعر (Concave Slope) و شیب مهدب (Convex Slope) تقسیم میشوند.

مسیریابی در یخچال‌ها

مسیریابی در یخچال‌های کوهستانی اغلب به مانند عبور از میان لابیرینت است، که نیازمند توجه دقیق به مناظر دور و نزدیک دارد. پیچیدگی‌ها زمانی افزایش می‌یابد که پیمایش در شرایطی مانند مه، برف، کولاک و باران صورت گیرد. کوهنوردان باید به دقت علائم خطر را شناسایی کنند و آن‌ها را با ساختار کلی یخچال مرتبط سازند. داشتن دید وسیع و بررسی دقیق مناطق مختلف یخچال برای پیش‌بینی و مواجهه با شکاف‌ها و برج‌های یخی ضروری است.

در پیمایش یخچال‌های طبیعی کوهستانی، استفاده از ابزارهای ناوبری مانند GPS، قطب‌نما، و نقشه‌ها، گرچه برای تعیین جهت‌های جغرافیایی مفید است، اما نمی‌تواند به طور کامل در شناسایی خطرات خاص یخچال کمک کنند. به جای آن، تجربه ناوبری بدون استفاده از ابزار و تخمین فاصله‌ها در یخچال‌ها اهمیت بسزایی دارد. این تجربیات به شما کمک می‌کنند تا یک تصویر کلی از مناطق با جریان متراکم و مناطق دارای چین‌خوردگی و شکاف‌های یخچالی به دست آورید. با دیدن سطح یخچال، می‌توانید الگوی مناطق دارای شکاف‌های یخچالی را شناسایی کرده و به خاطر بسپارید. همچنین، توانایی در تشخیص مناطقی که احتمال وجود برج‌های یخی در آن‌ها می‌رود، بسیار حیاتی است زیرا این مناطق ممکن است در طی پیمایش به دلیل تغییرات زمین‌شناسی یخچال‌ها پنهان شوند.

لازم است همزمان، شروع به بررسی مسیر انتخابی خود کنید. حتی اگر بعداً نیاز به تغییراتی در آن داشته باشید، سعی کنید مسیری که قبلاً در نظر گرفته‌اید را برنامه‌ریزی کنید. هر زمان که چشم‌انداز شما تغییر کند، اطلاعات جدیدی به دست خواهید آورد که می‌تواند در اصلاح نقشه شما موثر باشد.

مناطق بدون شکاف یخچالی را به مناطق مسطح متراکم شده یا چروک خورده مرتبط سازید تا بهترین مسیر را در ذهنتان ایجاد کنید. مناطق متراکم شده ممکن است در بالای شیب برآمده پنهان باشند، اما تغییرات در شیب می‌توانند به شما کمک کنند تا پیش‌بینی کنید که کدام مناطق برای عبور ساده‌تر هستند.

یخ با شیب کم واقع در بالای آبشارهای یخی یا مناطق شیب‌دار قطع شده، اغلب مملو از شکاف‌های یخچالی عمیق و طولانی است که هرچه به هم نزدیک‌تر می‌شوند، بزرگ‌تر و مشکل‌سازتر می‌گردند. زمانی که از پایین به آن‌ها نزدیک می‌شوید، شاید این شکاف‌ها قابل رؤیت نباشند، اما شما می‌توانید حضور آن‌ها را حدس بزنید.

همچون همیشه، سعی کنید برجستگی‌های عمده را به خاطر بسپارید و مسیر در نظر گرفته شده خود را شناسایی کنید و خطرهای قابل توجه در رابطه با آن‌ها را در نظر بگیرید.

این علائم طبیعی به عنوان راهنماهای با ارزشی برای هدایت شما روی مسیر و دور کردن از بدترین مسائلی که ممکن است بعداً، زمانی که همه چیز دشوارتر می‌شود و شناسایی از فاصله نزدیک دشوارتر است، رخ دهد، عمل می‌کنند. روی یخچال‌های پیچیده، علائم مختلف بصری کمک‌های خوبی به حافظه هستند.

 

یک طرح کلی از مسیر را بکشید تا به شما کمک کند که جلوه‌های عمده را در حین پیمایش به خاطر بیاورید؛ اگر دوربین دیجیتال دارید، یک عکس به عنوان مرجع بگیرید تا بعداً به آن رجوع کنید. در صورت امکان، آخرین کارت پستال یا عکسی که از منطقه گرفته شده را با خود داشته باشید.

هنگام مسیریابی به زمان روز توجه کنید. برف سفت و یخ زده به شما اجازه می‌دهد تا به طور ایمن از روی مناطق دارای شکاف‌های یخچالی زیاد عبور کنید. در زمان‌های دیرتر روز، شاید مجبور شوید که از این مناطق دوری کنید.

تیم های دیگر:هنگام ورود به دروازه‌ها و زبانه‌های یخچال، اگر متوجه حضور تیم‌ها یا گروه‌های دیگری که در حال پیمایش هستند شدید، مسیر انتخابی آنها را دقیقاً بررسی و آنالیز کنید. این تحلیل به شما کمک می‌کند تا مسیر پیمایش خود را بهتر تعیین کنید. نباید تعجب کنید اگر ببینید که تیم‌ها به دلیل رسیدن به بن‌بست یا وجود یخ‌چاک‌های بزرگ در حال تغییر مسیر یا بازگشت از مسیر خود هستند. مکان و مسیر انتخابی آنها را به خاطر بسپارید، زیرا این اطلاعات می‌توانند نشان‌دهنده موانع پیش‌رو و خطرات احتمالی باشند.

مسیرهای قبلی: در استفاده از مسیرهای قدیمی یا جای پاهای باقی‌مانده از پیمایش‌های پیشین باید احتیاط کنید. گرچه این مسیرها می‌توانند به شما اطمینان بیشتری در عبور از مناطق دارای شکاف‌های یخچالی متعدد بدهند، اما ممکن است چالش‌هایی نیز به همراه داشته باشند. علت این است که معلوم نیست این مسیر به کجا ختم می‌شود، آیا پل یخی که توسط تیم های پیشین استفاده شده هنوز پابرجا است یا خیر، و یا اینکه آیا همچنان استحکام دارد یا نه. به تجربه و احساس خود اعتماد کنید.

هرچه مسیر بیشتری عبور شده باشد، احتمال اینکه هنوز قابل استفاده باشد بیشتر است. با این حال، مهم است که در نظر داشته باشید کوهنوردانی که مسیر را ایجاد کرده‌اند چه دیدگاه‌ها و دانشی داشته‌اند. گاهی، به ویژه در شرایط آب و هوایی نامساعد مانند مه‌آلودگی یا پس از بارش برف تازه، کوهنوردان ممکن است به اشتباه شکاف‌های یخچالی پوشیده را با راه‌های قدیمی اشتباه بگیرند.

معمولاً در پیمایش یخچال‌ها، مسیرهای سرازیر اطلاعات بیشتری نسبت به مسیرهای صعودی فراهم می‌آورند. روی یخچال‌ها، مسیرهایی که برای چندین روز استفاده شده‌اند می‌توانند تناسب مسیرها را تغییر دهند. یک مسیر ایمن و قدیمی ممکن است با گذشت زمان و نزدیک شدن به فصل گرما، به تدریج ضعیف شود؛ شکاف‌های یخچالی بازتر و پل‌های یخی نازک‌تر و آب شده می‌شوند. حتی زمانی که از یک مسیر قدیمی و مطمئن پیمایش می‌کنید، همواره تحلیل دقیقی از شرایط و خطرات داشته باشید. اگر منطقه‌ای مشکوک یا گودالی مظنون مشاهده کردید که نیاز به تغییر مسیر دارد، بلافاصله این تغییر را اعمال کنید و از عبور از روی پل‌هایی که دیگر قوی به نظر نمی‌رسند، خودداری نمایید.

چالش های بلقوه

صعود و پیمایش یخچال‌های طبیعی کوهستانی به عنوان یکی از زیباترین تجربیات کوهنوردان شناخته می‌شود، اما این تجربه‌ی زیبا و سحرآمیز مانند دیگر تجربیات کوهنوردی با خطرات و چالش‌هایی همراه است که آگاهی و آموزش دقیق را می‌طلبد. در ادامه تعدادی از آنها را مرور میکنیم.

شکافهای یخچالی

طبیعترین و گسترده‌ترین و مشکل‌سازترین چالشهای پیمایش یخچالهای طبیعی شکاف‌های یخچالی است. این شکاف‌ها، چه مخفی باشند و چه آشکار، بزرگترین مانع برای عبور ایمن از روی یخچال‌ها هستند.

فشار انبساطی (کششی) شکاف‌های یخچالی از ترک‌هایی تشکیل می‌شوند که بر اثر فشار انبساطی (کششی) در یخچال به وجود می‌آیند. این کشش‌ها معمولاً بر اثر حرکت‌های مختلف یخ به سمت پایین ایجاد می‌شوند. شکاف‌های یخچالی عمود بر جهت کشیده شدن هستند. آن‌ها سپس به همراه کل جرم یخچال به سمت پایین حرکت می‌کنند و هر چه بیشتر حرکت می‌کنند، بیشتر تغییر شکل می‌دهند. در جایی که فشار انبساطی از چندین جهت وجود دارد، مانند مناطقی که یخ بر روی یک برآمدگی حرکت می‌کند، خط تقسیم کننده‌ی شکاف یخچال شکل می‌گیرد که ممکن است دیواره‌ها را بشکند و آن‌ها را به برج‌های یخی بی‌ثبات به نام سراک تبدیل کند.
ریزش برف شدید در زمستان می‌تواند باعث پر شدن شکاف‌های یخچالی باز شود. با این حال، با شناختن اینکه فشار انبساطی کجا ممکن است به وجود آید و دیدن علائم آن، پیش‌بینی محل شکاف یخچالی امکان‌پذیر است.

منطقه مستعد ایجاد شکاف: شکاف‌های یخچالی بیشتر در جایی شکل می‌گیرند که زمین شیب‌دار می‌شود و چنین زمین‌هایی هم روی نقشه و هم با چشم قابل مشاهده هستند. منطقه‌ی مستعد ایجاد شکاف یخچالی در بالای شیب است، جایی که شیب شروع به تند شدن می‌کند و هر چیزی را به سمت پایین هدایت می‌کند. شکاف‌های یخچالی همچنین در جاهایی که به دلیل جریان‌های مختلف کش می‌آیند، نیز چیزهایی عمومی هستند. در یک دره‌ی یخچالی، یخ در مرکز یخچال، جایی که ضخیم‌تر است، سریع‌تر حرکت می‌کند و در لبه‌های نازک خود آهسته‌تر حرکت می‌کند. زمانی که یخ مرکز یخچال یخ‌های کناری را می‌کشد، فشار انبساطی به وجود می‌آید. شکاف‌های یخچالی حاشیه‌ای در واکنش به این فشار در حاشیه‌های یخچال به وجود می‌آیند. آن‌ها معمولاً در مرکز یخچال با زاویه ۴۵ درجه رو به بالا و عمود بر جهت کشش مشاهده می‌شوند.

جریان متراکم شده: این پدیده زمانی رخ می‌دهد که بستر سنگی زیر یخچال به تدریج کم‌شیب‌تر می‌شود. در این شرایط، سرعت جریان یخ در یخچال کاهش یافته و حجم یخ متراکم و فشرده می‌شود. این امر به نوبه خود منجر به باریک‌تر شدن و نهایتاً ناپدید شدن شکاف‌های یخچالی می‌شود. چنین جاهایی به عنوان مناطق متراکم شده شناخته می‌شوند. حجم یخ همچنین در حفره‌ها بین یال‌ها و برآمدگی‌های سنگی جمع می‌شود. در کاسه‌ها، دهلیزها، و سکوهای کوهستانی که دو یخچال در آنها به هم می‌رسند، توانایی متراکم شدن بیشتری وجود دارد و این مناطق غالباً فاقد شکاف‌های یخچالی هستند. تشخیص و ارتباط این مناطق با یکدیگر، کلید اصلی برای پیدا کردن مسیرهای ایمن عبور است.

 

سیمای ظاهری شکاف‌های یخچالی: شکاف‌های یخچالی که زیر برف پنهان شده‌اند می‌توانند بسیار ریز باشند و شناسایی آن‌ها زمانی که به آن‌ها نزدیک هستید، دشوار است. مهم است که چنین شواهدی را ببینید و به نحو شایسته‌ای آن‌ها را تفسیر کنید تا در حین عبور از روی پل‌های مشکوک، روش‌های مناسبی را اتخاذ کنید. همچنین تشخیص علائم مشابهی که نشان‌دهنده شکاف‌های یخچالی نیستند و نیازی به صرف وقت برای دور زدن آن‌ها نیست، از اهمیت برخوردار است. در بخش‌های زیر خواهید دید که چگونه شکاف‌های یخچالی پنهان می‌توانند روی سطح زمین ظاهر شوند و چگونه این سیمای ظاهری سطح زمین می‌تواند در فصل‌های مختلف تفاوت کند. هدف این است که به خواننده کمک شود تا او بتواند با این سرنخ‌های جزئی و دقیق، خطر شکاف یخچالی را ارزیابی کند.

رد پا و سایه شکافها: الگوی روزانه گرم شدن فوق‌العاده در طول روز و یخ‌بستن شبانه، که ویژگی‌های فصل‌های بهار و تابستان هستند، باعث تغییر برف روی شکاف یخچال می‌شود. سطح پوشیده از برف یخچال‌ها به تدریج فرورفته و قبل از اینکه فرو بریزد،  خطوط کلی شکاف بیشتر عیان می‌شوند، این فرورفتگی ها ممکن است در شروع به زحمت قابل تشخیص باشد؛ تغییر در رنگ برف شاید علامت قابل رویت باشد و در همان زمان، برفی که توسط باد آورده شده، در ظریف‌ترین نقاط تورفتگی جمع می‌شود. از این رو، فرورفتگی خطی یا تغییرات در رنگ یا بافت و زمینه برف می‌توانند زمینه‌هایی برای شکاف‌های یخچالی مخفی باشند که در هر حالتی باید با احتیاط به آن‌ها نزدیک شوید.

از آنجا که شکافهای یخچالی به صورت گروهی و تقریباً موازی با هم هستند، در الگوی برف نزدیک به دنبال سایر تشابه در رابطه با فرو رفتگی ها باشید . همچنین به دنبال سایر حفره های باز که نشانگر حضور و یا بطور کلی راهنمایی سایر شکافهای یخچالی در منطقه هستند نیز باشید.

از تجربه و شناخت خود برای مشخص کردن احتمالی موارد مشکوک استفاده کنید. در صورت وجود شکاف یخچالی غیر عادی بزرگی – شاید ۳ تا ۱۲ متر – یک پل برفی می تواند به شکل دو ترک کوچک ظاهر شود هر کدام آنها در یک طرف پل بزرگ؛ ترک ها زمانی که پل شروع به فروکش کردن و شکم دادن میکند تشکیل میشوند قسمت مرکز پل ممکن است قوی به نظر برسد ولی گول نخورید، احتمالاً دوامی نخواهد داشت.

ترک‌ها: برخی از شکاف‌های یخچالی خود را به صورت بسیار واضح نشان می‌دهند، به شکل خطوط ترک خورده کاملاً مستقیم که به صورت لبه‌های تند و مستقیم به سمت پایین در برف یا یخ ادامه دارند. شما به راحتی می‌توانید عمق و قدرت برف را در این لبه‌ها ببینید. بنابراین، نزدیک شدن به این نوع شکاف‌ها بسیار ایمن‌تر و مستقیم‌تر است تا به نسبت مواردی که دارای فرورفتگی هستند.

تغییرات فصلی در وضعیت سطح: تغییرات فصلی در پوشش برف تأثیر مستقیمی بر ظاهر سطحی شکاف‌های یخچالی دارند که زیر لایه‌های برف پنهان می‌شوند. این تغییرات نه تنها ظاهر شکاف‌ها را دستخوش تغییر می‌کنند، بلکه درجه خطر مرتبط با آن‌ها را نیز تعدیل می‌نمایند. بنابراین، شناسایی و ارزیابی این خطرات در طول فصول مختلف متفاوت خواهد بود.

انتخاب بهترین مسیر حرکت و استراتژی مدیریت خطر بستگی به درک صحیح این تأثیرات فصلی دارد. در ادامه، به بررسی وضعیت‌های فصلی خواهیم پرداخت که تنها ویژگی ارتفاعات متوسط هستند.

پائیز: آغاز پائیز زمانی است که شکاف‌های یخچالی بیشتر از هر زمان دیگری واضح و قابل رؤیت هستند. روزهای طولانی و گرم تابستان باعث آب شدن و شکستگی برف رویی و پل‌های برفی می‌شود، در حالی که یخبندان‌های شبانه شدید هستند. عبور از این مناطق می‌تواند غیر مستقیم باشد، اما برف یخ‌زده به قدری قوی است که خطر شکستن پل برفی را به میزان زیادی کاهش می‌دهد. با این حال، برف سخت می‌تواند بسیار لغزنده باشد و مناطق شیب‌دار در بالای شکاف یخچالی خطرات ویژه‌ای را ایجاد می‌کنند. ترمز کردن تیمی در صورت سقوط به درون شکاف حتی بر روی شیب‌های ملایم بسیار دشوار است.

زمستان: آغاز زمستان، بدترین زمان برای عبور از روی یخچال‌ها است. برف‌های کم عمق که توسط باد آورده شده و هنوز سفت و محکم نشده‌اند، شکاف‌های یخچالی را مخفی می‌کنند بدون اینکه پل موثری روی آن‌ها تشکیل شود. این نوع برف‌ها برای تحمل وزن بدن بسیار ضعیف هستند و برای فرورفتگی بیش از حد سبک‌اند، که باعث می‌شود شواهد مخفی شده و قدم زدن روی منطقه‌ای مشکوک شود. با گذشت زمان در زمستان، برف به قدری عمیق می‌شود که می‌تواند وزن بدن کوهنورد یا اسکی‌باز را تحمل کند و عبور از روی آن‌ها دوباره ایمن می‌شود، هر چند که پل‌های سست بر روی شکاف‌های یخچالی بزرگ همچنان می‌توانند خطرناک باشند.

 

 

بهار:بهار فصلی است که در آن عمق برف‌های زمستانی به حداکثر خود می‌رسد. حرکت در این فصل می‌تواند بسیار دشوار باشد مگر اینکه اسکی یا راکت برف به پا داشته باشید، اما برف عمیق باعث می‌شود که عبور از روی شکاف‌های یخچالی ایمن‌تر از وسط زمستان باشد. پل‌های برفی شکاف‌های یخچالی معمولاً ضخیم‌تر شده و در حداکثر توان خود هستند، و برف تحت تأثیر گرم شدن هوا شروع به فشرده و محکم شدن می‌کند. شکاف‌های یخچالی که در تابستان موجب دور زدن شما می‌شوند، در فصل بهار آن‌قدر در برف عمیق دفن شده‌اند که احساس وجود آن‌ها نمی‌شود و حرکت از یک نقطه به نقطه دیگر می‌تواند به صورت مستقیم انجام شود.

تابستان: با نزدیک شدن تابستان، برف بیشتر فشرده می‌شود و حرکت در صبح زود روی سطح یخ‌زده و پل‌های برفی قوی بسیار آسان انجام می‌شود. با این حال، این پل‌ها تدریجاً نازک‌تر می‌شوند و اغلب در گرمای بعد از ظهر تابستان فرو می‌ریزند. به تدریج شکاف‌های یخچالی باز می‌شوند و بیشتر قابل رویت می‌گردند، در نتیجه شناسایی و اجتناب از آنها ساده‌تر می‌شود ولی پرش از روی آنها مشکل‌تر می‌گردد. حرکت کردن و اجرای برنامه‌ها پیچیده‌تر و وقت‌گیر می‌شود؛ شکاف‌های یخچالی باز موجب دور زدن‌های طولانی و یا عبور از عرض شیب‌ها می‌شود و پیشروی مستقیم دشوارتر می‌گردد.

در مناطق فرسودگی یخچال‌ها، احتمال دارد که یخچال تمامی برف سطح خود را از دست بدهند، کوهنوردان گاهی این مناطق را «منطقه فرسوده عریان» یا «یخچال خشک» می‌نامند. یخ‌نوردان معمولاً علاقه زیادی دارند که در فصل بهار و تابستان تکنیک‌ها را روی دیواره‌های کوتاه و قابل دسترسی که در نقاط فرسودگی یخچال وجود دارند، تمرین کنند. اما باید مواظب سنگ‌هایی که در بالای این دیواره‌ها وجود دارند باشند و از برج‌های یخی بی‌ثبات دوری کنند.

 

برج‌های یخی و چالش‌های آن‌

همانطور که پیشتر در بخش شکل‌گیری یخچال‌ها بیان شد، مناطق شیب‌دار و پیچیده که سرعت حرکت یخچال‌ها را افزایش می‌دهند، می‌توانند موجب شکست دیواره‌های شکاف یخچالی شده و آن‌ها را به برج‌ها و بلوک‌هایی تبدیل کنند که به آن‌ها برج یخی یا سراک می‌گویند. این برج‌های یخی به دلیل حرکت آهسته و بی‌رحمانه‌ی یخچال، مستعد واژگونی هستند. سقوط آن‌ها معمولاً با صدای بلند همراه است و می‌تواند منطقه‌ای وسیع در پایین دست را تحت تأثیر قرار دهد و حتی باعث بهمن برف شود. به دلیل اینکه سقوط و واژگونی برج‌های یخی ناشی از حرکت طبیعی یخچال است، زمان‌بندی وقوع آن‌ها کاملاً اتفاقی و غیرقابل پیش‌بینی است و به هیچ الگویی مطابق با فصل، شرایط آب و هوایی، یا زمان خاصی از روز پیروی نمی‌کند. خطر وجود دارد، هرچند که محدوده تأثیر آن محدود است.

منطقه برج‌های یخی ممکن است از دور به خاطر توده‌های انباشته‌ی یخی که بر روی هم قرار گرفته‌اند و دیواره‌های بریده شده که قطعاتی از یخ از آن‌ها جدا شده و نخاله‌ها و بلوک‌هایی که در قسمت پایین تجمع یافته‌اند، قابل تشخیص باشد. این مناطق باید دقیقاً شناسایی و به خاطر سپرده شوند، زیرا هنگام حضور در محل آن‌ها، ممکن است شواهد و علایم کافی برای تشخیص وجود آن‌ها در دسترس نباشد. برف عمیق ممکن است نخاله‌های آن‌ها را بپوشاند یا آن‌ها را صاف کند و توپوگرافی پیچیده می‌تواند مشاهده برج‌های یخی بالای سر شما را دشوار سازد.

 

هشدارها و توصیه‌ها: به دلیل ظرافت الگوهای برف و برآمدگی‌های برفی که تفسیر آن‌ها دشوار است، هوشیاری در مناطق صاف و دارای بلوک‌های یخی سفت ضروری است. توجه داشته باشید که سقوط برج‌های یخی معمولاً بدون هیچ گونه هشدار قابل تشخیصی اتفاق می‌افتد، مگر اینکه تکه‌های کوچک یخ قبل از سقوط کامل آن‌ها ریزش کنند. اگر چنین چیزی را مشاهده کردید، بسیار محتاط باشید و از محل‌هایی که ممکن است خطر فرو ریختن وجود داشته باشد، دوری کنید.

سقوط برج های یخی بدون هیچ گونه هشداری انجام میشود بجز اینکه در بیشتر برج های یخی قبل از سقوط کامل آنها در همان منطقه تکه های کوچک یخ ریزش میکنند در صورتی که چنین چیزی را مشاهده کردید خیلی گوش به زنگ باشید.

بسیاری از مسیرهای صعود محبوب از میان یا در زیر مناطق ریزش یخ می‌گذرند. این مسیرها گاهی اوقات در هنگام پایین آمدن و به دلیل سرعت کاهش یافته، خطرات ناگهانی را ایجاد می‌کنند. اگر راهی برای دوری از این خطرات وجود ندارد، تلاش کنید با کاهش زمان حضور خود در مناطق خطرناک، احتمال وقوع حوادث را به حداقل برسانید. متاسفانه، بسیاری از کوهنوردان بدون توجه به خطرات موجود، در میان بلوک‌های یخی برای استراحت توقف می‌کنند، بدون اینکه آگاه باشند که این بلوک‌ها چگونه در آن مکان قرار گرفته‌اند. این نوع رفتار می‌تواند بسیار خطرناک باشد، زیرا بلوک‌های یخی ممکن است بی‌ثبات و غیرقابل پیش‌بینی باشند.

آسیاب‌های یخچالی

آسیاب‌ها، که در مناطق فرسودگی یخچال‌های کوهستانی، به‌ویژه در بخش‌های دروازه‌های زبانه‌ای شکل می‌گیرند، ناشی از جریان‌های سریع آب ذوب شده هستند که روی و زیر سطح یخ با یکدیگر ترکیب شده و می‌توانند کانال‌های عمیق و بزرگی ایجاد کنند. وقتی این آب‌های خروشان به نقاط ضعیفی در یخ، مانند شکاف‌های قدیمی یخچالی، می‌رسند، آن‌ها را با فشار و به شکل سیفونی به پایین می‌کشند و حفره‌ای به نام آسیاب (Moulin) ایجاد می‌کنند. این حفره‌ها ممکن است به مرور زمان بزرگ‌تر شوند و به حفره‌های عمیق تبدیل شوند. آسیاب‌ها گاهی اوقات چندین فصل پایدار هستند و ممکن است حتی در نقشه‌ها نشان داده شوند.

پیمایش بر روی این جریان‌های قوی آب نیاز به مراقبت دارد؛ استفاده از کرامپون‌ها و پیمایش با حمایت طناب برای جلوگیری از افتادن در آسیاب‌ها توصیه می‌شود. در فصل زمستان، شناسایی آسیاب‌ها دشوارتر است، زیرا برف می‌تواند روی آن‌ها پل ایجاد کند و وضعیت را پیچیده‌تر سازد.

برگشروند

برگشروند، یا یخ‌چاک، به انگلیسی Bergschrund یا به صورت کوتاه Schrund شناخته می‌شود، یک شکاف بزرگ است که بین دیواره سنگی و یخچال طبیعی (یخ‌رود) ایجاد می‌شود. این فضای گشاده زمانی به وجود می‌آید که توده‌های یخ و برف در سیرک‌های یخچالی به جلو حرکت کنند و از دیواره‌های سنگی جدا شوند. یخ‌چاک‌ها می‌توانند به چالش‌های جدی برای کوهنوردان تبدیل شوند، زیرا عبور از آن‌ها نیاز به مهارت‌های فنی بالا و استفاده از تجهیزات مناسب دارد. برای عبور از این شکاف‌ها، که معمولاً بسیار عمیق و خطرناک هستند، باید دقت فراوانی به خرج داده و از تجهیزات ایمنی مناسب استفاده کرد.

پای دیواره علم‌کوه و یخچال اسپیلت نمونه‌های از یخ‌چاک در ایران هستند.

مورن‌ها و ریزش رسوبات یخچالی

مورن‌های ریزشی و غلطان، همراه با ریزش رسوبات یخچالی و برج‌های یخی، از خطرات جدی هستند که کوهنوردان هنگام پیمایش یخچال‌های طبیعی با آن روبرو می‌شوند. مورن‌ها، که تجمعاتی از سنگ‌ها و خاک هستند که توسط یخچال‌ها به حرکت درآمده و در امتداد مسیر یخچال جمع می‌شوند، می‌توانند در حین ذوب شدن یخچال‌ها به حرکت درآیند و خطر ریزش را افزایش دهند.

ریزش رسوبات یخچالی نیز می‌تواند خطر آسیب‌رسانی جدی به پیمایش‌کنندگان داشته باشد، به ویژه زمانی که سطوح زیرین یخ به دلیل گرمای ناگهانی یا تغییرات آب و هوایی ذوب شود. این پدیده می‌تواند به سرعت و بدون هشدار قبلی رخ دهد.

مدیریت زمان

مدیریت زمان یکی از مهم‌ترین جنبه‌های پیمایش و صعود یخچال‌های طبیعی است. برنامه‌ریزی دقیق و اجرای به‌موقع آن می‌تواند تفاوت بین یک صعود موفق و یک ماجراجویی خطرناک را رقم بزند. کوهنوردان باید برای پیمایش در طول روز، به ویژه در ساعاتی که دما پایین‌تر است و شرایط برف و یخ استوارتری دارند، زمان‌بندی کنند. عبور از مناطق پرخطر مانند شکاف‌های یخچالی و برج‌های یخی باید در اوایل روز انجام شود تا از خطرات ناشی از ذوب شدن یخ و برف در دماهای بالاتر روز اجتناب شود. همچنین، تخمین زمان لازم برای رسیدن به هدف و بازگشت به امنیت پیش از تاریکی شب بسیار حیاتی است، زیرا دید کاهش یافته و شرایط سردتر می‌توانند ریسک‌های اضافی ایجاد کنند.

 

در تهیه این مطلب از منابع گوناگونی همچون جزوهای آموزشی آلپین کلوب سوئیس و جزوه طرح درس پیشرفته برف و یخ فدراسیون کوهنوردی ایران٫ سایت Alpin و تجربیات  شخصی استفاده شده است.

گردآوری: امیر سعید احمدی