در مطلب پوشاک کوهنوردی و اهمیت آن برای عملکرد بهتر و ایمن با کلیات اهمیت پوشاک کوهنوردی آشنا شدیم در این بلاگ، به بررسی الیاف پوشاک کوهنوردی و عایق های مختلف طبیعی و مصنوعی مورد استفاده در پوشاک کوهنوردی و فعالیتهای هوای آزاد می‌پردازیم.
در انتخاب لباس‌های مناسب برای فعالیتهای هوای آزاد، به‌خصوص کوهنوردی، الیاف به‌کاررفته نقش بسیار مهمی دارند. این الیاف هر کدام دارای مزایا و معایب خاص خود هستند که بر اساس نوع فعالیت و شرایط آب‌وهوایی انتخاب می‌شوند. به‌طور کلی، پوشاک کوهنوردی به‌طور عمده از الیاف طبیعی و مصنوعی تشکیل شده است. هرچند استفاده از الیاف طبیعی در گذشته رایج‌تر بود، امروزه الیاف مصنوعی به‌دلیل ویژگیهای کارآمدتری که دارند، در تولید پوشاک کوهنوردی بیشتر استفاده می‌شوند.
آنچه در این مقاله خواهیم خواند:
الیاف طبیعی
مواد پایه و زیربنایی برای الیاف طبیعی از دو منبع اصلی به دست می‌آیند: پشم که منبع آن حیوانی است و از پشم حیواناتی مانند گوسفند و بز تهیه می‌شود، و پنبه که منبع گیاهی دارد و از الیاف گیاهی استخراج می‌شود. هر کدام از این مواد، به دلیل خواص منحصر به فرد خود، نقش مهمی در تولید پوشاک ایفا می‌کنند. پشم به دلیل خاصیت عایقی و حفظ گرما حتی در شرایط مرطوب شناخته شده است، در حالی که پنبه به دلیل نرمی و قابلیت تنفس در هوای گرم مورد استفاده قرار می‌گیرد.
پنبه
یکی از الیاف طبیعی رایج، پنبه است. این الیاف در شرایط خشک و هوای گرم، به‌دلیل راحتی و تنفس‌پذیری بالا مناسب است. با این حال، خاصیت عایقی خود را در صورت خیس شدن از دست می‌دهد. به همین دلیل، اتکا به لباس‌های پنبه‌ای برای فعالیت‌هایی که با رطوبت یا باران همراه هستند، مناسب نیست. با این حال، در روزهای گرم تابستانی، لباس‌های پنبه‌ای خیس به‌عنوان یک عامل خنک‌کننده برای بدن عمل می‌کنند.
پشم
پشم یکی از الیاف طبیعی است که خاصیت عایقی بسیار خوبی دارد و حتی در شرایط خیس نیز این خاصیت را حفظ می‌کند. این الیاف رطوبت کمتری نسبت به پنبه جذب می‌کنند و زمان کمتری برای خشک شدن نیاز دارند. به‌علاوه، پشم در هنگام خیس شدن به هم نمی‌چسبد و هوای مرده‌ای که بین الیاف آن وجود دارد، همچنان به‌عنوان یک عایق حرارتی عمل می‌کند. با این حال، وزن و حجم بالای پشم از معایب آن محسوب می‌شود. در کوهنوردی، انواع خاصی از پشم مانند مرینو، به‌دلیل نرمی و راحتی بیشتر، محبوبیت بیشتری دارند.
الیاف مصنوعی
الیاف مصنوعی به‌دلیل وزن کم، مقاومت بالا و خاصیت خشک شدن سریع، امروزه به‌طور گسترده‌ای در پوشاک کوهنوردی استفاده می‌شوند. این الیاف توانایی دفع رطوبت به‌صورت فتیله‌ای را دارند و رطوبت را در بین رشته‌های خود نگه می‌دارند، نه درون آن‌ها.
پلی‌استر و پلی‌پروپیلن
پلی‌استر و پلی‌پروپیلن از الیاف مصنوعی محبوب در پوشاک کوهنوردی هستند که به دلیل سبک بودن و سرعت خشک شدن بالا، به‌عنوان لایه‌های پایه و عایق استفاده می‌شوند. این الیاف حتی در حالت خیس نیز خاصیت عایقی خود را حفظ می‌کنند. در پوشاک استاندارد که از الیاف مرغوب پلی‌استر استفاده می‌شود، معضل بوی نامطبوع که معمولاً در پوشاک غیر استاندارد با الیاف مصنوعی ایجاد می‌شود، کاهش می‌یابد. همچنین، پلی‌استر نسبت به پلی‌پروپیلن نرم‌تر است و به همین دلیل برای لباس‌های زیرین محبوب‌تر است.
نایلون
نایلون از دیگر الیاف مصنوعی است که به‌دلیل مقاومت بالا در برابر سایش و باد، در لایه‌های بیرونی پوشاک کوهنوردی استفاده می‌شود. این الیاف مصنوعی مقاومت خوبی در برابر باد دارد و دوام بالای آن، آن را به گزینه‌ای مناسب برای بادگیرها و شلوارهای بارانی تبدیل کرده است. با این حال، نایلون در صورت عدم عمل‌آوری مناسب، می‌تواند آب را جذب کند و زمان طولانی‌تری برای خشک شدن نیاز داشته باشد.
الیاف ضد آب و تنفسی
برای فعالیتهای کوهنوردی که در شرایط بارانی یا مرطوب انجام می‌شوند، لباس‌های ضد آب و تنفسی ضروری هستند. این لباس‌ها از مواد مصنوعی مانند نایلون ساخته می‌شوند و دارای لایه‌های خاصی هستند که آب را دفع می‌کنند ولی اجازه تنفس به بدن را می‌دهند.
لایه پوششی ضد آب – غیر تنفسی:
آسان‌ترین روش برای ضد آب کردن لباس نایلونی، اضافه کردن یک لایه غیر تنفسی مانند پلی‌یورتان است. این لایه‌ها مانع ورود آب می‌شوند ولی رطوبت تولیدشده توسط بدن نمی‌تواند از لباس خارج شود. بنابراین، در فعالیتهای شدید و پرتعریق، این نوع پوشش‌ها ممکن است باعث تجمع رطوبت درون لباس شوند.
لایه پوششی ضد آب – تنفسی:
این نوع لایه‌ها برای جلوگیری از حبس شدن رطوبت طراحی شده‌اند. این پوشش‌ها دارای سوراخ‌های بسیار ریزی هستند که بخار آب را عبور می‌دهند ولی جلوی نفوذ قطرات آب را می‌گیرند. این پوشش‌ها، مانند گورتکس، برای کوهنوردانی که در شرایط مرطوب فعالیت می‌کنند، گزینه‌ای ایده‌آل هستند. این نوع لباس‌ها به‌دلیل تکنولوژی‌های پیچیده‌تر، گران‌تر از لباس‌های معمولی هستند.
مراقبت از لباس‌های ضد آب و تنفسی:
لباس‌های ضد آب و تنفسی به مراقبت ویژه‌ای نیاز دارند. عرق، کثیفی و گل می‌توانند سوراخ‌های تنفسی این لباس‌ها را مسدود کنند و کارایی آن‌ها را کاهش دهند. شست‌وشوی مکرر این لباس‌ها در ماشین لباسشویی ممکن است لایه‌های ضد آب آن‌ها را از بین ببرد. به همین دلیل، توصیه می‌شود که این لباس‌ها تنها در مواقع ضروری شسته شوند و پس از هر استفاده با اسپری‌های مخصوص ضد آب شوند.
مواد عایق و گرمایی
در بسیاری از پوشاک کوهنوردی که برای شرایط سرد و بسیار سرد کوهستان تولید می‌شوند، لایه‌های بیرونی یا لایه‌های حفظ گرما و اینسولیشن (عایق حرارتی) برای به دام انداختن و حفظ بهتر گرما طراحی شده‌اند. این پوشاک از مواد عایق طبیعی مانند پر پرندگان یا مواد عایق مصنوعی مثل الیاف پلی‌استر استفاده می‌کنند. این مواد بین لایه‌ها قرار گرفته و به جلوگیری از اتلاف گرما کمک می‌کنند، در عین حال که وزن کمی دارند و راحتی را حفظ می‌کنند.
مواد عایق طبیعی
پر پرندگانی مانند غاز، اردک و قو برای قرن‌ها به عنوان یکی از بهترین مواد عایق برای لباس و کیسه‌خواب‌های کوهنوردی استفاده می‌شده است. این ماده طبیعی به دلیل سبک بودن و توانایی حفظ گرما از طریق به دام انداختن هوا در بین الیاف خود، شناخته می‌شود. با این حال، در شرایط مرطوب خاصیت عایقی خود را از دست می‌دهد و خشک کردن آن دشوار است. با افزایش توجه به حقوق حیوانات، استفاده از پر طبیعی کاهش یافته و مواد مصنوعی جایگزین آن شده‌اند.
مواد عایق مصنوعی
مواد مصنوعی مانند PrimaLoft در مقایسه با پر، حتی در شرایط مرطوب نیز خاصیت عایقی خود را حفظ می‌کنند. هرچند که این مواد نسبت به پر سنگین‌تر هستند و قابلیت فشرده‌شدن کمتری دارند، اما ارزان‌تر بوده و نگهداری آسان‌تری دارند.
جمع‌بندی
انتخاب جنس لباس‌های کوهنوردی به شرایط آب‌وهوایی و نوع فعالیت بستگی دارد. الیاف طبیعی مانند پشم و پنبه در برخی موارد مناسب هستند، اما در شرایط سرد و مرطوب، الیاف مصنوعی به‌دلیل خشک شدن سریع و خاصیت عایقی بالاتر، گزینه بهتری محسوب می‌شوند. به‌ویژه لباس‌های ضد آب و تنفسی در کوهنوردی در شرایط بارانی و مرطوب ضروری هستند. مراقبت و نگهداری درست از این لباس‌ها، به طول عمر و کارایی آن‌ها کمک می‌کند. برای انتخاب بهترین پوشاک کوهنوردی، مطالعه دقیق برچسب لباس و مشورت با فروشنده می‌تواند به شما کمک کند.
گردآوری و تدوین: امیر سعید احمدی
