بیشک تکنولوژی‌های جدید در پارچه‌های تنفسی و ضد آب و در طی زمان، دستخوش تغییرات و پیشرفت‌های زیادی شده است. تقریباً هر ساله در نمایشگاههای تخصصی شاهد اختراعات و نوآوری‌های کوچک و بزرگی در این صنعت پیشرفته هستیم. دنیای پوشاک، به ویژه در فعالیت‌های فضای باز و به خصوص کوهنوردی، از این پیشرفت‌ها به طور قابل توجهی بهره‌مند میشود.
پیش از این در مطلبی تحت عنوان “پوشاک کوهنوردی و سیستم لایه‌ای“، به بررسی لایه بیرونی این سیستم پرداختیم و خواندیم که این لایه به دو بخش لایه سوم سخت یا هاردشل و لایه سوم نرم یا سافت شل تقسیم میشود.
به‌طور کلی، پارچه‌های مناسب برای این لایه به سه دسته لایه کلی و یا به ترکیبی از آنها تقسیم می‌شوند: پارچه‌های دارای منافذ میکرو، پارچه‌های آبدوست و پارچه‌های دو جزئی آبدوست با منافذ میکرو.
آنچه در این مقاله خواهیم خواند:
پارچه‌های دارای منافذ میکرو
غشاهای میکروپوروس Microporous coatings که به آن مبران membranes ( غشا) گفته میشود . عمدتاً از جنس PTFE (پلی‌تترافلوئورواتیلن) یا PU (پلی‌یورتان) ساخته می‌شوند و دارای میلیاردها سوراخ ریز در هر سانتی‌متر مربع از سطح خود هستند. این منافذ مانند فیلتر عمل میکنند که اجازه می‌دهند بخار رطوبت از پارچه خارج شود اما آب نتواند به داخل نفوذ کند.
یکی از مشکلات این پارچه‌ها این است که چربی‌های بدن، کرم‌های ضدآفتاب و سایر آلاینده‌ها ممکن است سطح پارچه را پوشانده و باعث انسداد منافذ شوند. برای مقابله با این آلاینده‌ها، یک لایه محافظ روی این پارچه‌ها کشیده میشود که باعث افزایش دوام آنها میشود، اما در عین حال کمی از قدرت تنفس پوشاک را کاهش می‌دهد. با گذشت زمان این لایه محافظ از بین می‌رود و پارچه قابلیت خود را از دست می‌دهد.
معروف‌ترین نمونه‌های این تکنولوژی‌ها عبارتند از ممبران گورتکس (Gore-Tex)، ممبران ای‌ونت (eVent)، و ممبران پولارتک نئو شل (Polartec NeoShell).
پارچه‌های آبدوست
پوشش هیدروفیلیک پیوسته (Continuous Hydrophilic Coating) یک لایه است که برای جذب و انتقال رطوبت از سطح پارچه به سمت بیرون به کار می‌رود. این پوشش به‌صورت مداوم رطوبت را از طریق فرآیند “فتیله‌کشی مولکولی” (Molecular Wicking) به بیرون دفع می‌کند. برخلاف پوشش‌های میکروپوروس، این پوشش‌ها فاقد سوراخ‌های قابل مشاهده هستند و رطوبت را از طریق جذب و انتشار مولکولی عبور می‌دهند. در دماهای پایین بهتر عمل میکنند اما در دماهای بالاتر کارایی کاهش می‌یابد.
پارچه‌های آبدوست با تکنولوژی هیدروفیل پیوسته (Continuous Hydrophilic Coating) تنفس کمتری نسبت به پارچه‌های PTFE (پلی‌تترافلوئورواتیلن) مانند گورتکس و ای‌ونت دارند و عملکرد تنفسی آنها به شدت وابسته به دما است. این پارچه‌ها در دماهای پایین بهتر عمل میکنند، اما در دماهای بالای صفر عملکردشان کاهش می‌یابد. مزیت این پارچه‌ها سبک‌تر بودن آنها و قابلیت فشرده شدن و بسته‌بندی آسان‌تر است.
نمونه‌هایی از این پارچه‌ها شامل Precip و NanoPro از شرکت Marmot و HyVent از شرکت نورت فیس هستند.
پارچه‌های دو جزئی آبدوست با منافذ میکرو
لمینت‌های دو جزئی میکروپوروس و هیدروفیلیک (Bicomponent Microporous and Hydrophilic Laminates) پارچه‌هایی هستند که از ترکیب دو ماده ساخته می‌شوند. لایه میکروپوروس از جنس PTFE (پلی‌تترافلوئورواتیلن) است که به دلیل داشتن منافذ ریز، امکان خروج بخار رطوبت را فراهم می‌کند. این منافذ با پلی‌یورتان هیدروفیلیک پوشانده می‌شوند تا خاصیت جذب و دفع رطوبت را افزایش دهند. این ترکیب دوام بیشتری به پارچه می‌دهد و آن را برای استفاده در پوشاک ضدآب و تنفس‌پذیر بسیار مناسب می‌سازد.
نوع بخصوصی از پارچه های گورتکس مدرن از این تکنولوژی استفاده میکنند.
لمینت‌ها (laminates) در واقع لایه‌های مختلفی از مواد هستند که به‌هم چسبیده‌اند تا یک پارچه یا سطح مقاوم‌تر و با قابلیت‌های بیشتر ایجاد شود. لایه میکروپوروس دارای منافذ ریز است که بخار آب و تعریق بدن را از داخل پارچه به بیرون منتقل می‌کند، در حالی که لایه هیدروفیلیک رطوبت را جذب کرده و به تدریج از پارچه دفع می‌کند. این ترکیب باعث میشود که پارچه هم ضدآب و هم تنفس‌پذیر باشد.
پوشش شیمیایی مقاوم در برابر آب DWR
پوشش مقاوم در برابر آب (Durable Water Repellent – DWR) یکی از عوامل کلیدی برای ایجاد خاصیت ضدآبی و تنفس‌پذیری در بسیاری از پارچه‌های فعالیت های هوای آزاد است. این پوشش شیمیایی روی لایه خارجی پارچه‌ها از جنس پلیمرهای مختلف اعمال میشود و به جلوگیری از نفوذ آب و روغن کمک می‌کند. DWR باعث میشود آب به شکل قطرات روی سطح پارچه جمع شود و از روی آن سر بخورد، و به این ترتیب از اشباع شدن پارچه با ملوکولهای آب جلوگیری میشود که مانع از کاهش قابلیت تنفس آن می‌گردد. با گذشت زمان، این پوشش نیاز به تمدید دارد تا کارایی آن حفظ شود.
در مطلب احیای پوشش ضدآب (DWR) و اهمیت آن در لباس‌های کوهنوردی به این موضوع مهم میپردازم.
گردآوری و تدوین : امیر سعید احمدی
