گزارش برنامه نویسی در کوهنوردی: ۴۰ نکته مهم

یکی از جنبه‌های کلیدی یک برنامه شاخص در کوهنوردی، نوشتن گزارش آن برنامه است. گزارش‌ نویسی در کوهنوردی نه تنها به عنوان ابزاری برای انتقال تجربیات و دانش به دیگران عمل می‌کند، بلکه به عنوان سندی برای ثبت لحظات، چالش‌ها، و موفقیت‌های صعود نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. این فرآیند، در صورتی که به درستی اجرا شود، می‌تواند به افزایش کیفیت کمی و کیفی خود برنامه نیز بما کمک کند.

اهمیت گزارش برنامه نویسی در کوهنوردی

گزارش‌های کوهنوردی که با صداقت و دقت نگارش می‌شوند و جزئیات مفصلی در مورد مسیر، شرایط آب و هوایی، چالش‌های مواجه شده و نکات ایمنی را ارائه می‌دهند، نه تنها خاطرات یک برنامه را زنده نگه می‌دارند، بلکه اطلاعات ارزشمند و حیاتی را در اختیار افراد دیگر و یا حتی نسل‌های آینده قرار می‌دهند و به آن‌ها کمک می‌کنند تا برای افزایش ایمنی، کاهش خطرات، و حفظ منابع انسانی و طبیعی بهتر عمل کنند. این نوع گزارش‌ها به طور گسترده‌ای برای جامعه کوهنوردی مفید هستند و اعتماد بیشتری جلب می‌کنند.

در برخی جوامع کوهنوردی، گزارش برنامه نویسی تبدیل به یک سنت ضروری به بخشی از فرهنگ کوهنوردی تبدیل شده است و به طور مداوم ترویج و حفظ می‌شود.

بهترین گزینه برای گزارش یک صعود، گزارش برنامه‌ای مکتوب است که نه به قدری کوتاه نوشته شده باشد که خواننده نتواند مقصود را درک کند و نه آنقدر طولانی که خواننده از ادامه مطالعه آن منصرف شود. هرچه صعود شاخص‌تر، نوآورانه‌تر و جدیدتر باشد، اهمیت مکتوب کردن آن نیز مهم‌تر می‌شود. گاهی اوقات، این گزارش‌های برنامه به صورت کتاب و جزوه در اختیار سازمان‌های کوهنوردی و باشگاه‌ها قرار می‌گیرد، یا به صورت داده‌های الکترونیکی در دسترس دیگران قرار داده می‌شود.

جالب است به این نکته مهم توجه داشت که نوشتن گزارش برنامه قبل از شروع برنامه آغاز می‌شود، زمانی که جزئیات و تجربیات هنوز در ذهن تازه هستند و در حین برنامه نت‌برداری می‌شود و پس از پایان برنامه تکمیل می‌گردد تا دقت و صداقت گزارش حفظ شود.

در ادامه این مراحل را بررسی میکنیم.

مراحل گزارش‌برنامه نویسی در کوهنوردی

گزارش‌نویسی در کوهنوردی شامل سه مرحله اصلی است:

۱.قبل از اجرای برنامه: کسب آگاهی:

این مرحله شامل مطالعه گزارش‌های پیشین، مشاهده کروکی‌ها و نقشه‌ها و گفتگو با افرادی است که پیش‌تر برنامه مورد نظر را اجرا کرده‌اند. این فعالیت‌ها به شما کمک می‌کنند تا قبل از شروع برنامه، تصویر ذهنی دقیقی از آنچه در پیش دارید بسازید. منابع مورد استفاده معمولاً شامل موارد زیر است:
– مجموعه گزارش‌های برنامه‌ها در آرشیو باشگاه خود یا سایر باشگاه‌ها
– نقشه‌های کوهنوردی و کروکی‌های تهیه شده توسط کوهنوردان، باشگاه‌ها و سازمان‌های کوهنوردی
– گزارش‌های برنامه‌های موجود در وب‌سایت‌های اینترنتی گروه‌های کوهنوردی
– گفتگو با کسانی که تجربه پیشین در آن مسیر یا برنامه دارند.

۲. طی اجرای برنامه :مشاهده و بررسی:

در این مرحله، شما باید به بررسی دقیق برنامه‌ای که در حال اجرا است بپردازید. گزارش‌ برنامه نویس در این مرحله به ارزیابی داده‌ها و تجربیات به دست آمده می‌پردازد تا درستی یا نادرستی آن‌ها را تعیین کند.  ثبت دقیق وضعیت‌ها و حوادث به منظور ارزیابی صحت اطلاعات قبلی و تکمیل آن‌ها. این مرحله شامل ثبت دقیق تمام مشاهدات و تجربیات حین برنامه است. هر چیزی که ممکن است برای دیگران مفید باشد باید ثبت شود.

۳. پس از برنامه :اصلاح و تکمیل :

پس از بازگشت از برنامه، گزارش‌برنامه نویس باید تمامی اصلاحات و تجربیات کسب شده را به طور دقیق وارد گزارش کند. این مرحله شامل نوشتن گزارش نهایی است که تمام جزئیات و داده‌های کلیدی را در بر می‌گیرد و باید به گونه‌ای باشد که برای خوانندگان آتی قابل فهم و استفاده باشد. به روز رسانی اطلاعات بر اساس داده‌های جدید به دست آمده و ثبت نهایی گزارش.  پس از بازگشت، گزارش‌ها باید دوباره بررسی و تکمیل شوند تا اطمینان حاصل شود که همه اطلاعات دقیق و کامل هستند.

این سه مرحله از گزارش‌نویسی برنامه کوهنوردی به ثبت دقیق تجربیات و اطلاعات کمک کرده و امکان مراجعه و استفاده مجدد از این داده‌ها را در آینده فراهم می‌آورد.

محتوای یک گزارش کوهنوردی

اینکه چقدر بنویسیم گزینه‌ای است که به انتخاب نویسنده بستگی دارد، اما موضوع اینکه چه چیزی بنویسیم، اهمیت بسیار بالایی دارد. گاهی از حجم اطلاعات ممکن است نکته یا موضوعی به فراموشی سپرده شود یا به آن توجه نشود. در ادامه، نکاتی که مهم هستند و باید در یک گزارش برنامه گنجانده شوند را عنوان می‌کنم:

– عنوان و نوع برنامه: شامل راه پیمایی، کوه پیمایی، صعود به قله، صعود دیواره، غارنوردی، جنگل نوردی، صحرانوردی، برنامه شناسایی، برنامه پاکسازی، برنامه آموزشی و غیره.
– نام کوه یا منطقه: شامل نام اصلی، نام‌های دیگر قله و وجه تسمیه.
– ارتفاع منطقه و یا دیواره و یا قله: باید ارتفاع مبدأ صعود، نقاط مهم بین راه، گردنه‌ها، قله‌های فرعی و قله اصلی ذکر شود. استفاده از GPS، ارتفاع سنج و نقشه‌های توپوگرافی برای مسیریابی و یافتن ارتفاع نقاط، تجهیزات مناسبی هستند. برای افرادی که به نقشه خوانی مسلط هستند، نقشه‌های توپوگرافی اصل و ارتفاع سنج مکمل است. ارتفاع سنج ممکن است تحت تأثیر عواملی دچار خطا شود، اما نقشه‌های توپوگرافی دقیق هستند. البته، GPS نسبت به سایر روش‌ها خطای بسیار کمتری دارد.

– موقعیت جغرافیایی: شامل اینکه قله در کدام استان واقع است، نزدیک‌ترین شهر مهم به آن چیست و چند کیلومتر با آن فاصله دارد، روستاهای اطراف کوه چه نام دارند و در چه جهتی نسبت به کوه قرار دارند، قله در کدام طول و عرض جغرافیایی قرار دارد، کوه مورد نظر در چه رشته کوهی واقع است، از جهات مختلف به چه کوه‌هایی متصل می‌شود و در کدام حوضه آبریز قرار دارد.
* قله در کدام استان واقع است؟
* نزدیکترین شهر مهم به آن چیست و چند کیلومتر با آن فاصله دارد؟
* روستاهای اطراف کوه چه نام دارند و در چه جهتی نسبت به کوه قرار دارند؟
* قله در کدام طول و عرض جغرافیایی قرار دارد؟
* کوه مورد نظر در چه رشته کوهی واقع است؟
* از جهات مختلف به چه کوه هایی متصل می شود؟
* کوه مزبور در کدام حوضه آبریز قرار دارد؟

– نحوه دستیابی به منطقه و وسایل نقلیه جهت دسترسی به منطقه: این بخش شامل توصیف چندین راه برای رسیدن به مبدأ صعود، نام روستاها و آبادی‌هایی که در طول مسیر قرار دارند و فاصله مسافتی یا زمانی بین آنها، وضعیت راه‌ها از لحاظ آسفالت، خاکی، جیپ رو و غیره و وضعیت راه‌ها در فصول مختلف، نوع، ساعت حرکت، مبدأ حرکت و نرخ وسایل نقلیه عمومی برای دسترسی به منطقه و بازگشت از آن است.

* از چند راه می توان به مبدأ صعود رسید؟
* نام روستاها و آبادی هایی که در طول مسیر قرار دارند و فاصله ی مسافتی یا زمانی بین آنها؟
* وضعیت راه ها به لحاظ آسفالت، خاکی، جیپ رو و …
* وضعیت راه ها در فصول مختلف.
* نوع، ساعت حرکت، مبدأ حرکت و نرخ وسایل نقلیه عمومی جهت دستیابی به منطقه و بازگشت از منطقه.

– توصیف شهر، آبادی یا روستاهای منطقه: این بخش شامل امکاناتی مانند برق، آب لوله کشی، تلفن راه دور، آنتن دهی موبایل، درمانگاه، حمام، سرویس بهداشتی، مدرسه، مسجد، پاسگاه یا پلیس راه، وجود مغازه و فروشگاه، نانوایی، زبان، مذهب، وضعیت معیشتی و اقتصادی ساکنین و نحوه برخورد با کوه نوردان و صنایع دستی و سوغات، نقاط دیدنی، کتیبه‌ها و بناهای قدیمی، دریاچه‌ها، پارک‌های ملی و مناطق حفاظت شده را شامل می‌شود.

– مسیر / مسیر قله:
– از چند جبهه و چند مسیر می‌توان به قله صعود کرد؟ مبدأ صعود آنها کدام است؟
– مسیرهای صعود نشده کدام هستند؟
– توصیف چشم‌اندازها و دید منطقه: قلل و مناطقی که از روی ارتفاعات دیده می‌شوند، اولین نقطه‌ای که از آنجا قله دیده می‌شود.
– وضعیت مسیر: میزان برف در طول مسیر، مناطق بهمن‌خیز، مناطقی که خطر ریزش سنگ دارند، مناطق باتلاقی یا گلی.
– تحلیل وضعیت منطقه جهت اجرای برنامه در فصول مختلف، مسیرهای صعود زمستانی و تابستانی و بهترین زمان صعود.
– عکس، اسلاید و کروکی از منطقه.
– زمان‌بندی صعود و فرود.
– توصیف جغرافیای تاریخی منطقه.
– توصیف جغرافیای طبیعی منطقه از نظر پوشش گیاهی و جانوری، یخچال طبیعی، رودخانه، جنگل، ساختار کوه‌های منطقه.
– توصیف پناهگاه‌ها و جان‌پناه‌های منطقه و محل‌های کمپ از لحاظ موقعیت و ارتفاع و وضعیت جان‌پناه و ظرفیت آن.
– وضعیت آب آشامیدنی: رودخانه، چشمه، حوضچه آب، پهنه برف، برکه و آخرین نقطه‌ای که می‌توان آب برداشت.
– شرایط جوی منطقه (در این برنامه و در حالت کلی، از لحاظ بارش برف یا باران، مه، آفتاب، باد).
– اولین صعود و صعودهای شاخص.  (پیدا کردن اولین صعودها در اکثر مناطق معمولاً کار آسانی نیست، به ویژه اگر در بین کوهنوردان آن مناطق فرهنگ مکتوب‌کردن و گزارش‌نویسی جا نیفتاده باشد. نوشتن تاریخچه‌ای از اولین صعود و صعودهای شاخص، یک گزارش خوب را تکمیل می‌کند. گفتگو با کوهنوردان قدیمی، مراجعه به فدراسیون‌ها و سازمان‌های کوهنوردی قدیمی و استفاده از بایگانی گزارش‌ها در این زمینه ضروری است.)

– شرایط برنامه و تیم: شامل مناسبت اجرای برنامه، نام سرپرست برنامه، تعداد نفرات شرکت‌کننده، شرایط لازم برای شرکت در برنامه، برنامه‌های آماده‌سازی قبل از اجرا، تجهیزات فنی مورد نیاز، تاریخ اجرای برنامه، مبدأ حرکت، و هزینه‌های برنامه.

– توضیحات: ذکر وقایع خوشایند و ناخوشایند رخ داده در طول اجرای برنامه و سایر موارد قابل توجه.

– تذکرات و نکات مهم: در ارتباط با اجرای برنامه، شامل هرگونه نکته‌ای که برای آینده مفید و راهنمایی‌کننده باشد.

–راهنمایان محلی: آدرس، شماره تلفن و مشخصات افرادی که می‌توانند به عنوان راهنمای منطقه عمل کنند یا افراد محلی که می‌توانند در اجرای برنامه به کوهنوردان کمک کنند یا حیوانات چهار پا را در اختیار قرار دهند، در صورت تمایل این افراد.

چک لیست

در ادامه، چک لیستی از تمام نکاتی که به نظرم برای گنجاندن  در یک گزارش برنامه نویسی در کوهنوردی مهم هستند، فهرست کرده‌ام. امیدوارم این لیست در تدوین گزارش برنامه‌های آینده‌تان کمک‌کننده باشد. این چک لیست بدون در نظر گرفتن ترتیب خاصی تهیه شده است.

اگر به نظرتان نکته‌ای جا افتاده، لطفاً آن را در نظرات برایم بنویسید.

چک لیست گزارش برنامه نویسی در کوهنوردی:

گزارش برنامه نویسی در کوهنوردی

گردآوری و تدوین :  امیر سعید احمدی