اسلینگ کوهنوردی

در کوهنوردی و فعالیت‌های مرتبط با آن، تجهیزات متنوعی برای تأمین ایمنی و بهبود کارایی مورد استفاده قرار می‌گیرند. از میان این تجهیزات، “اسلینگ” یا به زبان محاوره‌ای “تسمه” در انواع مختلف، به عنوان وسایل غیرفلزی پرکاربرد و ضروری در دیواره‌نوردی، سنگ‌نوردی، یخ‌نوردی، دره‌نوردی، غارنوردی، کار در ارتفاع، آتش‌نشانی، امدادرسانی و فعالیت‌های نظامی شناخته می‌شوند. هر یک از این انواع دارای ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود هستند. در این بلاگ به بررسی تفاوت‌ها و کاربردهای اسلینگ می‌پردازم.

 

تعریف اسلینگ

اسلینگ (Sling) به نوار تسمه یا طنابچه‌ای گفته می‌شود که دو سر آن به یکدیگر متصل شده‌اند، چه با گره‌های مخصوص و چه با دوخت کارخانه‌ای یا بافت کارخانه‌ای. اسلینگ‌ها معمولاً از نوار تسمه‌هایی با الیاف مصنوعی مقاوم ساخته می‌شوند یا از طنابچه‌هایی با قطر و ضریب شوک بالا که اخیراً با غلاف کولار پوشانده شده‌اند، استفاده می‌شوند. این ابزار برای ایجاد کارگاه‌ها، جلوگیری از شکست طناب، تسهیل حرکت ابزار از محل استقرار خود در جهات مختلف یا دور زدن آن‌ها حول محور خود و همچنین به عنوان میانی در نقاطی که نیاز به طول بیشتری نسبت به یک کوئیک‌دراو معمولی وجود دارد، مورد استفاده قرار می‌گیرند. گاهی اوقات اسلینگ‌ها با ایجاد گره‌های مخصوص روی آن‌ها و گیر انداختن در شکاف‌ها و یا برای ایجاد کارگاه دور سنگ‌ها یا در کارگاه‌های ثابت به منظور تقسیم بهتر بار و شوک بر روی کارگاه‌های صعود چند مرحله‌ای استفاده می‌شوند. اسلینگ‌ها با توجه به خلاقیت و تجربه کوهنوردان کاربردهای متنوعی دارند. در شرایط خاص و بحرانی، می‌توان از آن‌ها برای ساخت هارنس اضطراری، ایجاد پله رکاب و گاهی به عنوان خودحمایت استفاده کرد، اگرچه این کار نیاز به دقت و تجربه دارد و ممکن است در دره‌نوردی بسیار خطرناک باشد.

انواع دسته‌بندی اسلینگ ها:

در حال حاضر چندین دسته اسلینگ از لحاظ نوع ساختاری وجود دارد:

اسلینگ (Sling)

اسلینگ‌ها، تسمه‌هایی با اندازه‌های مختلف هستند که دو سر آزاد آن‌ها از طریق دوخت یا بافت کارخانه‌ای به یکدیگر متصل می‌شوند. این تسمه‌ها از الیاف نایلون، داینما یا ترکیبی از هر دو، در طول‌های متنوع ساخته می‌شوند و بسته به میزان استفاده از الیاف داینما در انواع تخت‌بافت و لوله‌ای‌بافت تولید می‌شوند. الیاف داینما، که رنگ‌پذیری ندارند و زودتر از نایلون فرم خود را در برابر اصطکاک از دست می‌دهند، با الیاف نایلون ترکیب می‌شوند تا مقاومت و دوام بیشتری به اسلینگ بخشند. رنگ بخش نایلونی اسلینگ به طول حلقه اشاره دارد و در فعالیت‌های مختلف کوهنوردی برای ایجاد نقطه‌های اتصال ایمن، کارگاه فرود، حمایت یا برقراری ارتباط بین طناب و نقاط اتصال به کار می‌رود. در آمریکا به این تسمه‌ها «رانر» (Runner)، در کشورهای انگلیسی‌زبان اروپا به آن‌ها «اسلینگ» (Sling) و در آلمان به آن‌ها «باندشلینگه» (Bandschlinge) می‌گویند.

برای سال‌ها، ماده اصلی در تولید اسلینگ نایلون بوده است. پلی‌استر نیز به کار رفته است اما به اندازه نایلون رایج نبوده‌است. در سال‌های اخیر، پلی‌اتیلن‌های با وزن فوق‌العاده سبک و مقاوم تحت نام‌های تجاری مانند Dyneema، Dynex و Spectra به محبوبیت رسیده‌اند. برخی اسلینگ‌ها از ترکیب نایلون با یکی از این مواد فوق‌العاده قوی ساخته می‌شوند که بر وزن، استحکام، طول عمر، استفاده بالقوه و قیمت آن‌ها تاثیر می‌گذارد.

مزایای استفاده از نایلون شامل مقرون‌به‌صرفه بودن، نگهداری بهتر گره‌ها به دلیل کشش و بافت، و کمک به کنترل نیروهای پویا مانند سقوط است. از سوی دیگر، داینما (UHMW) که تحت نام‌های تجاری Dyneema، Dynex و Spectra شناخته می‌شود، به دلیل وزن سبک، مقاومت بالا در برابر اشعه ماوراء بنفش، عدم یخ‌زدگی در شرایط مرطوب، و شوک‌پذیری مناسب، مزایای خاص خود را دارد.

طول استاندارد اسلینگ چقدر باید باشد؟ طول استاندارد اسلینگ بسته به کاربرد مورد نظر متفاوت است. اسلینگ‌های بلندتر کارآمدتر هستند اما سنگین‌ترند، اگرچه این وزن در اسلینگ‌های ساخته شده از داینما معمولاً ناچیز است و اغلب نادیده گرفته می‌شود. تولیدکنندگان برای مشخص کردن طول‌های مختلف اسلینگ‌ها از رنگ‌بندی در حاشیه‌ها استفاده می‌کنند که معمولاً نمایانگر اندازه‌های مختلف است، اما این رنگ‌بندی استانداردی ندارد و ممکن است برخی برندها از این خط مشی پیروی نکنند.

رنگ بندی اسلینگ: اسلینگ‌ها در طول‌های متفاوتی مانند ۳۰ سانتیمتر، ۶۰ تا ۹۰ سانتیمتر (مناسب برای حمایل روی شانه)، ۱۲۰ سانتیمتر (برای بهبود کشش طناب یا موقعیت‌یابی میانی)، و ۱۸۰ تا ۲۴۰ سانتیمتر (مناسب برای حلقه کردن دور سنگ‌های بزرگ یا نصب کارگاه‌های سه نقطه) تولید می‌شوند. قدرت تحمل بار و شوک اسلینگ‌های داینما حدود ۲۲ کیلونیوتن است و اطلاعات مربوط به تحمل بار، شوک، شماره سریال و تاریخ تولید در قسمت دوخت آن‌ها درج می‌شود.

 

نوار تسمه ( Webbing)

نوار تسمه‌ها، نوارهایی بافته شده از الیاف نایلون و پرلون هستند که معمولاً به صورت طول‌های بلند یا رول تسمه بدون دوخت عرضه می‌شوند و امکان برش به طول دلخواه و استفاده در شرایط مختلف را دارند. این نوارها عمدتاً در عرض‌های مختلف و برای اهداف گوناگون با قدرت تحمل بار و شوک بالا، همچنین قدرت اصطکاک بسیار بالا بافته می‌شوند. نوار تسمه در نوع گرد‌بافت و تخت‌بافت تولید می‌شوند. نوار تسمه برای کاربردهای کوهنوردی، نظامی، آتش‌نشانی، و امداد به کار می‌رود. هر دو نوع از مقاومت بالایی برخوردار هستند. در نوع بافت لوله‌ای، ایجاد گره راحت‌تر است، در حالی که در نوع تخت، ایجاد گره دقت بیشتری نیاز دارد. جنس این نوارهای تسمه عموماً از نایلون بوده و در عرض‌های مختلف از ۱۰ تا ۵۰ میلیمتر برای اهداف گوناگون وجود دارد. به طور عمومی، نوارهای تسمه‌ای تخت قدرت بیشتری داشته و قوی‌تر هستند، اما برای ایجاد گره در آن‌ها به دقت بیشتری نیاز است. در نوع بافت لوله‌ای، ایجاد گره راحت‌تر بوده و شوک‌پذیری مناسب‌تری دارند و اصطلاحاً خوش‌دست هستند. اگر قصد ساخت اسلینگ شخصی از این نوع تسمه را دارید، مطمئن شوید که قسمت ضامن گره حداقل ۵ سانتیمتر طول داشته باشد.

کوئیک دراو (Quickdraw)

کوئیک‌دراو یا اکسپرس، از دو کارابین (معمولاً یکی با بازوی اهرمی قفل دهانه مستقیم و دیگری با بازوی خمیده) و یک اسلینگ کوتاه، معمولاً به طول ۱۰، ۲۰، یا ۳۰ سانتی‌متر، تشکیل شده است. این ابزار برای اتصال سریع و ایمن طناب به نقاط اتصال میانی در سنگ‌نوردی و کوهنوردی استفاده می‌شود. کوئیک‌دراو‌ها به منظور کاهش اصطکاک و جلوگیری از پیچ خوردن طناب دور محور خود، کم کردن نقاط شکست طناب حین صعود و کاهش فاکتور سقوط، اهمیت زیادی در رشته‌های مختلف کوهنوردی دارند.

طنابچه (Cord)

طنابچه‌ها طناب‌های نازکی هستند که قطر آن‌ها معمولاً کمتر از ۷ میلیمتر است. این طناب‌ها برای کاربردهای متنوعی چون ایجاد کارگاه‌های فرود و حمایت، بخشی از سیستم‌های ایمنی، اتصال تجهیزات، و ساخت اسلینگ‌های مختلف به کار می‌روند. آن‌ها همچنین برای استفاده به عنوان طنابچه پروسیک در صعودهای مصنوعی و غیره کاربرد دارند. به دلیل انعطاف‌پذیری و قدرت بالای آن‌ها در برابر کشش، طنابچه‌ها بسیار کاربردی هستند. در زبان انگلیسی به این طناب‌ها “Cord” و در زبان آلمانی به آن‌ها “Repschnur” گفته می‌شود.

طنابچه‌ها معمولاً با قطرهای ۱ تا ۹ میلیمتر موجود هستند و به صورت رول یا به متر فروخته می‌شوند. برای ساخت حلقه‌های اسلینگ مناسب استفاده در کارگاه‌ها، بر اساس نوع و متریال طنابچه، از قطرهای ۷ تا ۹ میلیمتر استفاده می‌شود، و طنابچه با قطر ۶ میلیمتر برای ساخت اسلینگ‌های یا لوپ‌های بک‌آپ فرود و طنابچه پروسیک کاربرد دارد.

مواد تولید طنابچه

طنابچه‌ها، همچون اسلینگ‌ها، از دو نوع ماده متفاوت، پرلون (یک نوع نایلون) و پلی‌اتیلن UHMW مانند Dyneema یا Spectra ساخته می‌شوند. مواد به کار رفته در ساخت طنابچه‌ها، وزن، قدرت، طول عمر و قیمت آن‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهند.

مزایای استفاده از پرلون شامل مقرون‌به‌صرفه‌تر بودن، قابلیت گره خوردن بهتر به دلیل بافت آن و مقاومت بیشتر در برابر کشش و دمای ذوب می‌شود. این نوع طنابچه‌ها گاهی بسته به طول خود به کنترل نیروهای پویا مانند سقوط کمک می‌کنند.

در مقابل، پلی‌اتیلن‌ها به دلیل وزن بسیار کم و مقاومت بالا در برابر اشعه ماوراء بنفش مزایای خود را دارند.

همچنین، طنابچه‌های دیگری وجود دارند که از ترکیب مغز داینما و پرلون با غلاف کولار ساخته می‌شوند و در برابر گرما ناشی از اصطکاک بسیار مقاوم هستند. دو سر آزاد این طنابچه‌ها در حین فرایند تولید دوخته می‌شوند.

طنابچه‌ها بسته به نوع مواد به کار رفته در آن‌ها می‌توانند دینامیک یا استاتیک باشند.

استفاده‌های معمول طنابچه Cord

طنابچه‌ی پروسیک یا لوپ خود حمایت معمولاً از طولی بین ۹۰ تا ۱۲۰ سانتی‌متر انتخاب می‌شوند، و گاهی اوقات حتی کوتاه‌تر، با قطری بین ۵ تا ۸ میلی‌متر. این طنابچه‌ها که هسته‌ی آن‌ها از پرلون است، به صورت حلقه‌ای با گره‌ی دو سر طناب دوبل درست می‌شوند. این طول برای ایجاد گره پروسیک در هنگام فرود به عنوان سیستم پشتیبان استفاده می‌شود و همچنین در کمک به صعود و نجات از شکاف‌ها مفید است. طول حلقه بستگی به کاربرد دقیق آن دارد و ممکن است برای یافتن اندازه‌ی مناسب، نیاز به آزمایش‌هایی برای تنظیم دقیق اندازه آن باشد.

 

انواع دیگر تسمه های دوخته شده و کاربرد آنها

در حال حاضر، انواع مختلفی از تسمه‌های کارخانه‌ای برای اهداف گوناگون تولید می‌شوند. این تسمه‌ها شامل تسمه‌های آماده برای ایجاد کارگاه، تسمه‌هایی برای حمل ابزار، تسمه‌های خود حمایت و همچنین تسمه‌های پله‌رکاب هستند. در ادامه به بررسی این تسمه‌ها و کاربردهای آن‌ها خواهیم پرداخت.

تسمه قابل تنظیم

تسمه قابل تنظیم Adjustable Sling، معروف به چشم آهو، یک نوع تسمه پیش‌آماده است که از یک حلقه مرکزی و تسمه‌ای بلندتر همراه با یک سگک برای تنظیم طول تشکیل شده است. این تسمه برای ایجاد کارگاه‌های سریع یک نقطه‌ای، دو نقطه‌ای و یا حتی کارگاه‌های پشتیبان مناسب است. با وجود اینکه قیمت این نوع تسمه‌ها نسبت به سایر تسمه‌ها مقرون‌به‌صرفه نیست، اما به دلیل سهولت استفاده و کارایی بالا، محبوبیت خاصی دارند. تسمه چشم آهو از لحاظ وزن و حجم در حد متوسط قرار دارد، اما از نظر عملکرد بسیار ساده و کارآمد است.

پله رکاب

پله رکاب  (Etriers) نوار تسمه‌هایی هستند که به شکل پله عمدتا برای صعود مصنوعی استفاده می‌شوند. این تسمه‌ها معمولاً از تسمه‌های تخت نایلونی با قطر ۲.۵ سانتیمتر ساخته می‌شوند و دارای ۴ تا ۸ پله برای صعود هستند. در گذشته پله های رکابها از فلز سبک ساخته میشدند. پله رکابها در صعود های اصطلاحا میمونی پر کاربرد هستند.

دیزی چین

دیزی چین (Daisy-chain)، نوعی نوار تسمه‌ای است که در فواصل مشخصی دوخته شده و حلقه‌هایی در آن ایجاد می‌شود. این حلقه‌ها و دوخت‌ها معمولاً قادر به تحمل فشار و کشش محدودی هستند، اما هیچ فاکتور سقوطی را تحمل نمی‌کنند و تنها برای حمل ابزار در دیواره‌نوردی استفاده می‌شوند.

مولتی چین

مولتی چین (Multi-chain)، نوع پیشرفته‌تری از دیزی چین (Daisy-chain) است که از تعدادی حلقه بسته داخل هم تشکیل شده است. هر یک از این حلقه‌ها قادر به تحمل شوک تا ۲۴ کیلونیوتن است. این نوع تسمه برای خودحمایت در دیواره‌نوردی، ایجاد کارگاه در دیواره‌های نوردی و همچنین برای استفاده در یخ‌نوردی‌ها کاربرد دارد.

 

چه تعداد اسلینگ، تسمه و یا طنابچه نیاز داریم؟

تعداد اسلینگ‌ها، تسمه‌ها، و طنابچه‌های مورد نیاز برای یک برنامه خاص به عوامل زیر بستگی دارد:

۱. نوع صعود: صعود شما در کدام محیط‌ها انجام می‌شود، دیواره‌های نوردی، صخره‌های طبیعی، یا سایر مناطق؟
۲. طول و نوع مسیر: مسیرتان چه قدر طول دارد و آیا نیاز به اسلینگ یا طنابچه برای اتصال کارگاهای دو و یا ۳ بازو و ترکیبی دارید؟
۳. ویژگی‌های مسیر: صعود شما تا چه اندازه دشوار است؟ آیا نیاز به اسلینگ‌های اضافی برای تأمین ایمنی بیشتر دارید؟
۴. سبک صعود: صعود شما به چه سبکی انجام می‌شود؟ آیا سبک تکنیکی، آزاد، یا ترکیبی از هر دو است؟

به طور کلی، نمی‌توان تعداد دقیق اسلینگ‌ها، تسمه‌ها و طنابچه‌های لازم برای هر برنامه‌ای را مشخص کرد. اما یک ست پایه شامل حداقل یک اسلینگ ۲۴۰ سانتی‌متری، یک اسلینگ ۱۲۰ سانتی‌متری، دو اسلینگ ۶۰ سانتی‌متری، دو حلقه طنابچه پروسیک، و یک طنابچه انفرادی معمولاً برای بسیاری از صعودهای متداول کافی است. با این حال، برای برنامه‌های خاص و شرایط دشوارتر ممکن است نیاز به تجهیزات بیشتری باشد. بنابراین، توصیه می‌شود که قبل از شروع هر برنامه، با در نظر گرفتن شرایط محیطی و نوع صعود، تجهیزات لازم را به دقت بررسی و تهیه کنید.

طول عمر اسلینگ، تسمه و طنابچه

طول عمر اسلینگ، تسمه، و طنابچه متفاوت است و وابسته به عواملی چون نوع و کیفیت مواد تولیدی، شرایط استفاده، و نگهداری آن‌ها می‌باشد. به طور کلی، این تجهیزات نمی‌توانند برای همیشه دوام بیاورند و نیاز به بازنگری و تعویض دارند.

به طور معمول، تولیدکنندگان اسلینگ توصیه می‌کنند که یک تسمه باید پس از ۱۰ سال، حتی اگر استفاده نشده باشد، بازنشسته شود. با این حال، طول عمر واقعی آن بستگی به تعداد دفعات استفاده و میزان آسیب‌های وارده دارد.

با استفاده متوسط و بدون وقوع حادثه بزرگ، طول عمر یک تسمه دوخته شده معمولاً بین ۲ تا ۵ سال است، اما این مدت ممکن است بسته به شرایط متفاوت باشد.

برای اطمینان از سلامت تجهیزات، هرگونه پارگی، سوراخ، نقاط سوخته یا ذوب شده، فرسودگی یا دوخت‌های ضعیف در تسمه باید بررسی شود و در صورت مشاهده هر یک از این موارد، تسمه باید تعویض شود. همچنین، اگر رنگ تسمه به شدت محو شده یا تغییر کرده است، یا اگر با مایعات آسیب‌رسان تماس داشته است، نیز باید تعویض شود.

علاوه بر این، پس از هر سقوط شدید، تجهیزات باید دقیقاً مورد بررسی قرار گیرند و در صورت نیاز، تعویض شوند.

یک نکته مهم کلی: اگر در مورد سلامت تجهیزات شک دارید، بهتر است آن‌ها را بازنشسته کرده و جایگزین نمایید.

 

گردآوری و تنظیم: امیر سعید احمدی

تصاویر برگرفته از: https://www.berg-freunde.ch/