ساختار و آناتومی کلاه کاسک کوهنوردی

آشنایی با ساختار و آناتومی کلاه کاسک کوهنوردی، نقش مهمی در درک عملکرد و اهمیت آن دارد و می‌تواند در انتخاب مناسب هنگام خرید بسیار مؤثر باشد.

در مطلب: بررسی کلاه ایمنی کوهنوردی خواندیم که کلاه کاسک کوهنوردی یکی از مهم‌ترین تجهیزات ایمنی فردی PPE است. این کلاه برای محافظت از سر کوهنوردان در فعالیت‌های فنی کوهنوردی مانند سنگ‌نوردی اسپرت، صخره‌نوردی، دیواره‌نوردی ، یخ‌نوردی، دره‌نوردی ،اسکی کوهستان٫ غارنوردی٫ ورزشهای هوایی و دوچرخه‌ کوهستان طراحی شده است.

کلاه ایمنی کوهنوردی (Climbing Helmet) دو وظیفه اساسی دارد: نخست، محافظت از سر در برابر اجسام سقوط‌کرده ، مانند سنگ‌ها، یخ یا ابزارهای فنی؛ و دوم، حفاظت از سر هنگام سقوط ، با جذب انرژی ضربه و کاهش آسیب احتمالی به جمجمه.

همچنین در ان مطلب اشاره شده است که کلاه‌های ایمنی کوهنوردی در حال حاضر به سه دسته اصلی تقسیم می‌شوند:

• کلاه‌های با پوسته سخت (Hard Shell Helmets): که معمولاً از مواد ABS (Acrylonitrile Butadiene Styrene) ساخته شده‌اند و دوام بالایی دارند، مناسب برای محیط‌های با درصد ریزش سنگ زیاد است یا بودجه محدو است.
• کلاه‌های ایمنی با پوسته فوم فشرده (Foam Shell Helmets): این کلاه‌ها اغلب از EPS (Expanded Polystyrene) یا EPP (Expanded Polypropylene) ساخته شده‌اند و به دلیل وزن سبک و توانایی جذب انرژی بالا، محبوبیت زیادی دارند.
• کلاه‌های ایمنی هیبریدی (Hybrid Helmets): ترکیبی از فوم فشرده و پوسته سخت هستند که تعادل مناسبی از وزن سبک و مقاومت بالا ارائه می‌دهند.

در ادامه، به بررسی اجزای اصلی و نقش هر یک از آن‌ها خواهیم پرداخت.

آناتومی کلاه کاسک کوهنوردی

ساختار کلاه‌های ایمنی کوهنوردی بستگی به نوع آن دارد، اما به طور کلی با کمی تفاوت از اجزای اصلی تشکیل شده‌اند که برای انتخاب بهتر، مناسب است با این ساختار آشنا باشیم. این اجزا عبارتند از:

پوسته بیرونی (Outer Shell)

پوسته بیرونی کلاه ایمنی بنا به نوع کلاه کاسک از موادی مانند پلی‌کربنات (Polycarbonate) یا پلاستیک فشرده (ABS) ساخته شده است. این بخش سخت‌ترین قسمت کلاه است و وظیفه دارد ضربات مستقیم ناشی از سقوط سنگ، یخ یا سایر اجسام را جذب کند و از آسیب به سر جلوگیری نماید. طراحی پوسته معمولاً با سطحی صاف و مقاوم به سایش همراه است.

در کلاه کاسک با پوسته سخت، این بخش اصلی‌ترین نقش را در حفاظت از سر ایفا می‌کند. به همین دلیل از جنس ABS ساخته می‌شود که بسیار مقاوم و اقتصادی است و برای تحمل ضربات مکرر و مستقیم طراحی شده است.

در کلاه‌های فوم فشرده ، وظیفه محافظت عمدتاً به ساختار فوم EPS  یا EPP سپرده می‌شود. پوسته در این نوع کلاه‌ها نازک‌تر و سبک‌تر است و بیشتر به منظور حفاظت از فوم داخلی در برابر خراش‌ها و آسیب‌های محیطی به کار می‌رود.

در کلاه‌های هیبرید ، پوسته از جنس پلی‌کربنات یا ABS نازک‌تر ساخته می‌شود. این پوسته سبک‌تر و نازک‌تر است و با فوم حفاظتی EPS یا EPP ترکیب می‌شود تا وزن کلاه کاهش یابد و همچنان مقاومت کافی در برابر ضربه فراهم شود. در مدل‌های جدیدتر، ممکن است از ALUULA در بخش فوقانی پوسته استفاده شود. این ماده پیشرفته، مقاومت کلاه را افزایش می‌دهد بدون اینکه به وزن آن اضافه کند.

لایه فوم جاذب شوک (Shock Absorbing Foam)

بنا به نوع کلاه ایمنی در داخل پوسته بیرونی کلاه کاسک، لایه‌ای از مواد جذب‌کننده ضربه مانند فوم‌های پلی‌استایرن انبساطی (EPS) یا پلی‌پروپیلن انبساطی (EPP) قرار دارد که وظیفه اصلی آن جذب انرژی ضربه و جلوگیری از انتقال آن به جمجمه است. این لایه در کلاه‌های با پوسته سخت  معمولاً وجود ندارد یا به‌صورت محدود استفاده می‌شود، زیرا وظیفه اصلی محافظت بر عهده پوسته سخت است. اما در کلاه‌های فوم فشرده و هیبرید، پوشش محافظ به عنوان بخش حیاتی برای کاهش آسیب در ضربات شدید عمل می‌کند.

در کلاه‌های فوم فشرده، این لایه معمولاً از مواد EPS ساخته می‌شود که به دلیل سبک بودن و جذب انرژی بالا، در برابر ضربات مستقیم بسیار کارآمد است. در کلاه‌های هیبریدی، از EPP یا ترکیبی از EPS و EPP استفاده می‌شود که علاوه بر جذب انرژی، به دلیل انعطاف‌پذیری و توانایی بازیابی شکل، برای مقاومت در برابر ضربات مکرر مناسب‌تر است. این پوشش محافظ در طراحی کلاه‌های ایمنی نقش اساسی دارد و به طور مستقیم بر عملکرد و ایمنی کلاه تأثیر می‌گذارد.

پد های راحتی (Comfort Padding)

پدهای راحتی معمولاً از ابر و فوم نرم با روکشی قابل تنفس ساخته می‌شود تا راحتی بیشتری برای کاربر فراهم کند. این لایه، علاوه بر جذب عرق، فشار واردشده بر سر را کاهش داده و از ایجاد ناراحتی در استفاده طولانی‌مدت جلوگیری می‌کند.

برخی از کلاه‌ها این لایه را در اندازه‌های مختلف عرضه می‌کنند تا امکان تنظیم و تناسب بهتر با اندازه و شکل سر کاربر فراهم شود. علاوه بر این، پوشش راحتی در بسیاری از مدل‌ها قابل جدا شدن بوده و برای شستشو یا تعویض به‌راحتی از کلاه جدا می‌شود، که این ویژگی به بهداشت و دوام کلاه کمک می‌کند.

سیستم نگهدارنده و تسمه‌های تنظیم (Retention and Adjustment Straps)

سیستم نگهدارنده کلاه کاسک شامل بندها، تسمه‌های تنظیم و مکانیزم‌های نگهدارنده است که وظیفه اصلی آن ثابت نگه‌داشتن کلاه روی سر و جلوگیری از جابه‌جایی آن هنگام فعالیت است. این سیستم امکان تنظیم دقیق اندازه کلاه را فراهم کرده و به تناسب بهتر و راحتی کاربر کمک می‌کند.

اجزای سیستم نگهدارنده عبارت‌اند از:

1. تسمه تنظیم دور سر (Headband Strap): تسمه‌ای که دور سر قرار می‌گیرد و اندازه کلاه را به‌طور دقیق تنظیم می‌کند. این تسمه به مکانیزم‌های مختلفی برای تنظیم بهینه مجهز است که کلاه را محکم و ایمن روی سر ثابت نگه می‌دارد. ساده‌تر بودن این مکانیزم‌ها به تنظیم سریع‌تر اندازه کلاه کمک می‌کند. تناسب دقیق این بخش با اندازه و شکل سر، از لغزش یا ایجاد فشار نامناسب جلوگیری کرده و راحتی بیشتری فراهم می‌کند.
2. تسمه تنظیم زیر چانه (Chin Strap): این تسمه از زیر چانه عبور می‌کند و با کمک قفل و تنظیم‌کننده، کلاه را به‌طور محکم روی سر نگه می‌دارد. بند چانه معمولاً دارای پدهای نرم یا ابری است که به کاهش فشار روی چانه کمک کرده و راحتی کاربر را، به‌ویژه در استفاده طولانی‌مدت، افزایش می‌دهد. این طراحی همچنین به بهبود ایمنی کمک می‌کند و مانع جابه‌جا شدن کلاه در شرایط حساس می‌شود.

ویژگی‌های طراحی خاص:

• در مدل‌هایی که برای بانوان یا افرادی با موهای بلند طراحی شده‌اند، تسمه‌ها و سیستم نگهدارنده به‌گونه‌ای تنظیم می‌شوند که امکان عبور موهای دم‌اسبی فراهم شود. این قابلیت علاوه بر افزایش راحتی، از عدم قرارگیری صحیح کلاه روی سر جلوگیری می‌کند.
• برخی مدل‌ها دارای تسمه‌های ساده‌تر هستند که راحتی بیشتری ایجاد می‌کنند، در حالی که تسمه‌های متعدد ثبات بیشتری فراهم می‌کنند.

سیستم نگهدارنده یکی از بخش‌های کلیدی در کلاه‌های ایمنی است و طراحی مناسب آن نقش حیاتی در تضمین ایمنی و راحتی کاربر دارد.

حفره‌های تهویه (Ventilation Openings)

اکثر کلاه‌های ایمنی کوهنوردی دارای حفره‌های تهویه‌ای در پوسته و لایه داخلی هستند که باعث گردش هوا در داخل کلاه می‌شود. این ویژگی به کاهش تعریق و افزایش راحتی کاربر کمک می‌کند، به‌ویژه در فعالیت‌های طولانی که احتمال تعریق بیشتر است. در کلاه‌های کاسک با پوسته سخت، حفره‌های تهویه یا وجود ندارند یا به‌صورت محدود شونده و قابل تنظیم طراحی می‌شوند تا از ورود گرد و غبار یا برف جلوگیری شود.

در کلاه‌های هیبرید و فوم فشرده ، حفره‌های تهویه بخش جدایی‌ناپذیر از ساختار کلاه هستند. این طراحی به‌ویژه در شرایط گرم یا طولانی‌مدت، از تعریق بیش از حد جلوگیری کرده و راحتی بیشتری برای کاربر فراهم می‌آورد.

اتصالات چراغ پیشانی (Headlamp Attachments)

بسیاری از کلاه‌های کوهنوردی مدرن به نقاط اتصال یا گیره‌های از پیش تعبیه‌شده برای نصب چراغ پیشانی مجهز هستند. این ویژگی به کاربر امکان می‌دهد تا در شرایط کم‌نور یا شب، به‌راحتی از چراغ پیشانی استفاده کرده و دید بهتری داشته باشد. این گیره‌ها معمولاً به گونه‌ای طراحی شده‌اند که چراغ به‌صورت ایمن روی کلاه باقی بماند و در حین حرکت جابه‌جا نشود.

ساختار این گیره‌ها در انواع کلاه‌های ایمنی متفاوت است. در کلاه‌های اولترا لایت (Ultra-Light Helmets)، برای کاهش وزن کلاه، گیره‌ها به‌صورت مینیمالیستی و حداقلی طراحی می‌شوند. این طراحی ساده و سبک، بدون کاهش کارایی، هدف سبک نگه‌داشتن کلاه را تحقق می‌بخشد. در مدل‌های دیگر، گیره‌ها بزرگ‌تر و مقاوم‌تر ساخته می‌شوند تا برای استفاده در شرایط سخت‌تر مانند صعودهای فنی یا یخ‌نوردی مناسب‌تر باشند.

محل اتصال ویزور (Visor Attachment Points)

در برخی از کلاه‌های ایمنی، به‌ویژه مدل‌هایی که برای یخ‌نوردی طراحی شده‌اند، حفره‌ها و مکانیزمی برای اتصال ویزور (Visor) توسط تولیدکنندگان تعبیه می‌شود. این حفره‌های از پیش طراحی‌شده در جلوی کلاه و دو طرف شقیقه قرار دارند و امکان نصب ویزور را فراهم می‌کنند. ویزور، یک طلق شفاف و بیرنگ است که برای محافظت از صورت یخ‌نوردان در برابر برخورد تکه‌های یخ یا برف طراحی شده است. این ویژگی در کلاه‌های مناسب یخ‌نوردی و صعودهای فنی، که احتمال برخورد با قطعات یخ یا وزش بادهای شدید وجود دارد، بسیار کاربردی است و به ایمنی و راحتی کاربر کمک می‌کند.

نکته مهم: اگر کلاه کاسک شما فاقد این حفره‌ها باشد، از سوراخ کردن یا تغییر ساختار کلاه خودداری کنید، زیرا این کار ممکن است ایمنی کلاه را به خطر بیندازد. در چنین شرایطی، استفاده از ویزورهایی که با کش الاستیکی یا مکانیزم‌های خارجی قابل اتصال هستند، توصیه می‌شود.

نتیجه‌گیری

کلاه کاسک کوهنوردی یکی از مهم‌ترین و ضروری‌ترین تجهیزات ایمنی برای هر کوهنورد یا طبیعت‌گرد است. شناخت اجزای اصلی این کلاه و درک عملکرد هر یک از آن‌ها، نقش کلیدی در انتخاب بهترین مدل برای نیازهای ما در کوهنوردی دارد. توجه به کیفیت ساخت، استانداردهای ایمنی، و تناسب کلاه با فعالیت‌های موردنظر، از جمله عواملی است که ایمنی و راحتی شما را تضمین می‌کند.

با انتخاب مناسب و استفاده صحیح از کلاه کاسک، می‌توان با اطمینان بیشتر به فعالیت و صعود و لذت از زیبایی‌های طبیعت پرداخت.

گردآوری و تدوین: امیر سعید احمدی

کلاه کاسک کوهنوردی: بررسی انواع و ویژگی‌های آن