پیش از شروع به خواندن مقاله راهنمای خرید فلاسک مناسب برای کوهنوردی، تصویری از لحظات لذت بخش کوهنوردی تجسم کنید: در کنار چادر یا یک پناهگاه، با یک لیوان نوشیدنی گرم در دست، از طلوع یا غروب خورشید لذت می‌برید و به زیبایی‌های مسیر پشت سر و چالش مسیر پیش رو فکر میکنید. تصویر زیبا و دلنشینی، نه؟
اطمینان دارم که با من موافق هستید که کمیترین چیزی، از لحاظ لذت‌بخشی در محیط کوهستان، میتواند با طعم یک لیوان نوشیدنی گرم هنگام طلوع یا غروب خورشید رقابت کند. اما چگونه آن آب گرم چایی یا قهوه داخل لیوان که در دست داریم، آماده شده؟
در این مقاله، بطری‌های دو جداره معروف به ترموس و یا فلاسک، آب گرم یا سرد، مورد بررسی قرار می‌گیرند و با شاخص‌های مهم برای انتخاب یک فلاسک خوب و با کیفیت برای کوهنوردی آشنا میشویم. در این مقاله، این بطری‌های عایق را به نام‌های “ترموس” و یا “فلاسک” معرفی میکنم، و تنها به فلاسکهای مناسب برای کوهنوردی می‌پردازم.
آنچه در این مقاله خواهیم خواند:
تعریف فلاسک
فلاسک یا ترموس به بطری یا ظرفی با عایق حرارتی جداره‌ای گفته میشود که برای حمل و نگهداری مواد مایع یا جامد به صورت سرد یا گرم استفاده میشود؛ این اصطلاح عموماً به عنوان “فلاسک” یا “ترموس” شناخته میشود.
فلاسک کوهنوردی دارای ویژگیهای حیاتی است که در زیر به تفصیل توضیح داده میشود:
- فلاسک کوهنوردی قادر به حفظ آب گرم و یا سرد برای مدت زمان طولانی در دماهای مناسب برای نوشیدن یا دم کردن است. این ویژگی از دمای محیط خارجی و محل استفاده فلاسک مستقل است.
- عایق حرارتی قوی: یک فلاسک مناسب برای کوهنوردی باید دارای عایق حرارتی بسیار قوی باشد تا از انتقال حرارت بیرونی به محتوای داخلی جلوگیری کند.
- عدم نشت: در هر حالتی، چه در حالت واژگون و چه در حالت ایستاده، فلاسک نباید مایعات را از درون به بیرون نشان دهد. هر گونه نشت میتواند در برنامه‌های کوهنوردی به مشکلات بزرگی منجر شود.
- درب عایق: درب‌های فلاسک کوهنوردی دارای عایق بسیار خوبی هستند که به حفظ دما کمک میکنند. این درب‌ها معمولاً از تکنولوژی‌های عایق‌بندی پیشرفته بهره می‌برند.
- مقاومت در برابر نشت: فلاسک کوهنوردی باید بسیار مقاوم در برابر نشت باشد، به‌ویژه در شرایط کوهستانی و محیط‌های دشوار.
- ساختار محکم: مواد سازنده فلاسک باید مقاوم و با کیفیت بالا باشند تا در شرایط سخت کوهنوردی تحمل و استحکام لازم را داشته باشند.
- سهولت استفاده: طراحی درب و سیستم گشایش فلاسک باید به صورتی باشد که استفاده از آن آسان و سریع باشد.
- قابلیت تمیزشویی: بخش‌های مختلف فلاسک باید به‌راحتی تمیزشوند و از نظر بهداشتی قابل مدیریت باشند.
- خفیف و قابل حمل: وزن فلاسک باید به‌گونه‌ای باشد که کوهنوردی را آسان کند و بتوان آن را به راحتی حمل کرد.
- مناسب برای مایعات و غذا: فلاسک باید قابلیت نگهداری آب گرم، سرد، چای، قهوه و حتی غذاهای مایع را داشته باشد.
حفظ دما
برای خرید بهترین فلاسک کوهنوردی به میزان حفظ دما هم توجه داشته باشید. شاید برای هر کوهنورد مهم‌ترین گزینه قبل از گنجایش حفظ دمای مایع درون فلاسک باشد. بطور مثال یک کوهنورد ممکن است که درون فلاسک یک دمنوش خنک ریخته باشد و باید در مدت زمان طولانی فلاسک دمنوش را خنک نگهدارد و یا چای را در مدت زمان بیشتر گرم نگه دارد. بنابراین در حین خرید حتما به قابلیت حفظ دمای آن دقت کنید و مطمئن شوید مدل انتخابی شما به اندازه کافی دما را حفظ خواهد کرد. به اعداد نوشته شده روی اتیکت و یا برچب فلاسک مورد نظر دقت کنید.
وزن فلاسک
وزن فلاسک کوهنوردی اصولا یک معیار مهم و حائز اهمیت است که ممکن است نظر قطعی ما را در رابطه با خرید گزینه مدنظر تایید یا رد کند، باید دقت کرد محصولی را انتخاب کنیم که وزن زیادی نداشته باشد و در حمل آن دچار مشکل نشویم. یک کوهنورد علاقه‌ای به حمل وسایل سنگین ندارد و سعی میکند تا حد امکان وسایل خود را کاهش دهد یا از وسایلی استفاده کند که وزن کمتری داشته باشند. فلاسکهای مخصوص کوهنوردی معمولا سبک تر از انواع مسافرتی و کمپینگی با گنجایش مشابه خود هستند.
گنجایش فلاسکها کوهنوردی حدود ۵۰۰ میلی لیتر ۷۰۰ میلی لیتر و ۱ لیتر است در حالی که فلاسکهای سفری ۱ الی ۳ لیتر را پوشش میدهند.
گنجایش فلاسک
گنجایش فلاسک گزینه مهمی است اما در ابتدا باید به این موضوع دقت کرد که چقدر گنجایش میتواند نیاز ما را برطرف کند. اگر مصرف مایعات گرم ما زیاد است طبیعتا به فلاسکی نیاز داریم که حجم زیادی را در بر گیرد و این یعنی وزن بیشتر. فلاسک کوهنوردی معمولا بسته به نیاز بین نیم تا یک لیتر گنجایش دارند. و بخاطر استفاده از ماتریال بهتر وزنشان نیز کمی کمتر از انواع مشابه خود هستند.
مقاومت بالا در برابر ضربه و فشار
بخاطر ذات خشن و در عین حال مهربان کوهنوردی احتمال ضربه و صدمه دیدن فلاسکها بسیار بالا است از همین روی آنها در برابر ضربه و فشار مقاوم هستند، خیلی دیرتر زخمی شده و درب آنها در برابر نشت آب بسیار مقاومتر از فلاسکهای سفری است. در قسمت کف آنها نیز معمولا ضربه گیر پلاستیکی و سبکی نصب شده.
ابعاد جمع و جورتر
فلاسکهای کوهنوردی دارای ابعاد کوچک و جمع و جور هستند که حمل و نقل آن را برای کاربر بسیار ساده میکند. حذف دسته یا استفاده از مکانیزم دسته تاشو، حذف آبریزسنگین پمپی، فشرده سازی بدنه و استفاده از عایق بهتر به جای فاصله بیشتر بین دو جداره از جمله مواردی است که موجب میشود انواع کوهنوردی این محصول از مدل‌های معمولی حجم و وزن کمتری داشته باشد.
امکان تمیز کردن راحت تر
به دلیل محدودیت‌های موجود در برنامه های کوهنوردی، تمیزکردن فلاسک کوهنوردی راحت تر از تمیز کردن انواع معمولی آن است. استفاده از متریال ویژه در درب و آلیاژهای مخصوص فولاد موجب تمیز شدن فلاسک و عدم بو گرفتن آن در استفاده طولانی مدت میشود.
اعداد نوشته شده روی فلاسک
اولین مساله ای که هنگام خرید فلاسک کوهنوردی با آن روبرو میشویم اعدادی است که روی فلاسک و یا روی بسته بندی آن نوشته شده است. این اعداد نشان دهنده میزان نگهداری دمای آب و یا مایعات داخل فلاسک بر حسب ساعت است. برای مثال ممکن است روی بسته بندی یک فلاسک برچسب با اعداد ۱۸ ساعت گرم و ۲۴ ساعت سرد نوشته شده باشد. این یعنی:
در صورتی که در این فلاسک آب جوش ۱۰۰ درجه بریزید و تا ۹۹ درصد حجم فلاسک را پر کنید، فلاسک شما قادر خواهد بود تا به مدت ۱۸ ساعت، آب داخل فلاسک را گرم نگاه دارد.
باید توجه داشت این عدد به معنی نگهداری آب در ۱۰۰ درجه سانتیگراد نیست، بلکه به معنای نگهداری آب در دمای مناسب برای دم کشیدن چای و یا برای صرف قهوه است. معمولا این دما ۶۸ درجه سانتیگراد در نظر گرفته میشود. یعنی آب جوش شما بعد از ۱۸ ساعت در حدود ۶۸ درجه سانتیگراد خواهد بود.
در صورتی که از فلاسک خود برای نگهداری مایعات سرد استفاده کنید، فلاسک شما قادر خواهد بود آب صفر درجه سانتیگراد را تا مدت ۲۴ ساعت خنک نگاه دارد. این دما عموما برابر ۱۵ درجه سانتیگراد است.
یعنی پس از گذشت ۲۴ ساعت از زمان ریختن آب سرد داخل فلاسک، تنها ۱۵ درجه اختلاف دمای آب از ۰ درجه خواهد داشت و در صورتی که آب داخل فلاسک منجمد شده باشد، دمای مایع داخل فلاسک بعد از ۳۶ ساعت حدود ۱۵ درجه سانتیگراد خواهد بود.
جنس درب فلاسک
در موقع خریدن فلاسک کوهنوردی دقت کنید که جنس درب اصلی یا با کیفیت باشد. همین طور خوب و به راحتی بسته شود. یعنی به راحتی روی بدنه فلاسک بچرخد. حساب کنید که این کار را باید در شرایط سرما و به تعداد انجام دهید. امکان تعویض واشر سر پیچ در و جنس واشر فلاسک را در نظر داشته باشید.
به دکمه و آب بندی محل ریختن چای دقت کنید. بسیاری از فلاسکها در این قسمت دارای ضعف عمده هستند. احتمالا شما هم صدای نفس زدن فلاسک را شنیده اید. این یعنی دریچه ریختن مایعات به خوبی آب بند نیست. ضمنا شکل دکمه نیز دارای اهمیت است. آیا با دستکش می توان به خوبی از آن استفاده کرد؟ تست کنید. در برخی از فلاسک ها به خصوص آنهایی که دارای سایز بزرگ و مخصوص کمپینگ هستند باید درب آنها را کامل باز کرد تا به مایعات دسترسی داشته باشیم. این یعنی اتلاف گرما.
درب فلاسکهای کوهنوردی معمولا آبریز آنها دگمه ای و دارای سوپاپ هستند. نکته مهم: دقت کنید رزوه پیچ درب آبریز داخل جدار قرار گیرد و نه خارج جدار دوم. به فرم واشر و درب و سرپیچ دقت داشته باشید. همچنین به امکان تعویض قطعات آن.
درب لیوانی عایق
فلاسک‌هایی که کیفیت بیشتری دارند اغلب درپوشی را در قسمت خروجی دارند که قابلیت مصرف بعنوان لیوان را نیز به ما میدهد. همین موضوع سبب شده تا افراد گاهی حتی برای کم کردن بار از یک فلاکس کوهنوردی با کیفیت استفاده کنند که دارای درب عایق لیوانی است تا مشترکاً از آن استفاده کنند.
فاصله دو جدار فلزی
فاصله دوجدار فلزی نقش عایق را ایفا می کند. (البته باید توجه داشته باشید که بیشتر حرارت از طریق درب فلاسک خارج می شود.) اما فاصله بیشتر به طور پیش فرض به معنای مدت زمان بیشتر برای حفظ حرارت خواهد بود. شاید به نظر سخت برسد. اما میشود تا حدودی این فاصله را تشخیص داد. در نوع مرغوب فلاسک های کوهنوردی فاصله دو جدار بمانند انواع کمپینگی آنها کمتر است اما با استفاده از آلیاژ فلز بهتر و لایه عایق نازک برای جدار داخلی فلاسک مشکل عایق را بطور قابل قبولی حل کرده اند.
استفاده از فلاسک برای نگه داشتن غذا
فلاسک کوهنوردی، علاوه بر نگهداری آب گرم و چای، به عنوان یک محفظه چند منظوره مورد استفاده قرار می‌گیرد. این فلاسکها طراحی شده‌اند تا بتوانند غذاهای مایع داغ مانند سوپ را نگه دارند. برخی از ویژگیهای مهم که فلاسک را برای این منظور مناسب میکنند عبارتند از:
- محفظه‌های چند طبقه: برخی از فلاسکها دارای محفظه‌های چند طبقه هستند که امکان جداکردن و نگهداری مواد مختلف را فراهم میکنند. این ویژگی به کوهنوردان این امکان را میدهد که گوناگونی در غذاهای خود داشته باشند.
- عایق حرارتی: همانند آب گرم، این فلاسکها باید دارای عایق حرارتی قوی باشند تا غذاهای داغ را به مدت طولانی گرم نگه دارند.
- درب محکم: عدم نشت از درب فلاسک در حالت واژگون یا ایستاده، به تضمین عدم اتلاف مایعات و غذاها کمک میکند.
- ساختار محکم: مواد مقاوم و ساختار محکم فلاسک، تحمل به شرایط دشوار کوهستان و محیط‌های خارجی را فراهم میکند.
- سهولت تمیزکاری: طراحی فلاسک باید به سهولت تمیزشویی و بهداشت آسان غذاها برای کاربران را فراهم کند.
- مناسب برای سرد نگه داشتن: برخی از مدل‌های فلاسک طراحی شده‌اند تا علاوه بر گرم نگه داشتن، قابلیت سرد نگه داشتن غذاها را نیز داشته باشند.
- خفیف و قابل حمل: وزن مناسب و سبک فلاسک برای کمک به حمل آسان آن در سفرهای کوهنوردی حائز اهمیت است.
استفاده از فلاسک برای نگهداری غذاهای مایع داغ، یک راه عالی برای افزایش کارایی و کاربردی بودن این وسیله در مسیرهای کوهستانی است.
نگهداری و شستشو
تمیز کردن فلاسک های ساخته شده از فولاد ضد زنگ بسیار اسان است. اگر از فلاسک فقط برای حمل و نگهداری آب داغ استفاده میکنید معمولا کافی است که آن را پس از هر بار استفاده با آب زلال و در صورت لزوم با کمی مایع شوینده کاملاً بشویید، سپس آن را در مکانی با تهویه مناسب قرار بدهید تا کاملا خشک شود.
اما اگر آن را برای دم کردن و حمل و نگهداری چای و یا قهوه استفاده میکنید٫ لازم است در کنار شستشوی بعداز هربار مصرف بهتر است هر سه ماه یکبار آن را حسابی تمیز کنید.
فلاسک را دو سوم پر از آب داغ کنید و یک بسته بیکینگ پودر یا جوش شیرین به آن اضافه کنید. یک ساعت صبر کنید، سپس درب آن را پیچ کنید و به شدت تکان دهید. آب داخل آن را خالی کنید و با آب زلال بشویید. برای از بین بردن رسوبات سرسخت، فلاسک را با همین محلول یک شب رها کنید. سپس درب آن را پیچ کنید و به شدت تکان دهید. آب داخل آن را خالی کنید و با آب زلال بشویید. اگر داخل فلاسک رنگ چایی یا قهوه داشت فلاسک بدون در را با مقداری سرکه و یا آب لیمو پر کنید. یک ساعت صبر کنید و سپس آنرا با آب سرد بشورید. توجه داشته باشید که آبریز فلاسکتان اگر فلزی نیست از مواد اسیدی دور بماند. درب فلاسک را هم فراموش نکنید. برای انجام این کار، آن را تا جایی که می توانید در قسمت های جداگانه آن جدا کرده و در محلول آب و بکینگ پودر یا جوش شیرین قرار دهید. سپس تک تک قسمت ها را کاملا بشویید و دوباره کنار هم قرار دهید. از واشرها ی مابین قطعات سرپیچ وآبریزدر فلاسک بخوبی مراقبت کنید. آنها را به هیچ وجه با مواد اسیدی مثل سرکه نشورید!! اقتباس از مجله زندگی زیباتر
برندهای فلاسک کوهنوردی
تعدادی از مارکهای تجاری و تولید کنندگان فلاسک در دنیا،
- Stanely
- Thermos
- Primus
- UZI
- Zigg
- Kovea
- Sherpa
- Sahara
لطفا دقت داشته باشید تمام این مارکهای تجاری دارای انواع عمومی کمپینگی و انواع مناسب برای کوهنوردی هستند. که در جنس وزن گنجایش و کیفت با یکدیگر متفاوت هستند.
بعضی از دستگاه های کوچک تهیه اسپرسو قابلیت نگهداری آب جوش را دارند آنها مناسب کمپینگ هستند اما وزنشان و حجمشان مناسب برای کوهنوردی نیست.
چرا فلاسک لازم است
بدن انسان در طول شبانه روز وبه چند لیتر مایعات نیاز دارد این نیاز طبیعی در حین فعالیت کوهنوردی بیشتر و ضروری تر نیز میشود. تا در طول صعود و در ارتفاعات٫ فرآیندهای تنفسی (هم هوایی)، مغزی، و عضلانی بدن دچار اختلال عمده نشود.
بدون در نظر گرفتن فاکتورهای عایق یک ظرف حاوی آب٫ در دمای منفی۱۰ درجه تنها در نیم ساعت یخ می زند. این زمان در منفی۳۰ درجه سانتیگراد به چندین دقیقه کاهش می یابد.
نوشیدن آب سرد در طول برنامه های چند روزه و در هوای سرد می تواند باعث التهاب گلو و عفونت شود. این یعنی پایانی تلخ برای یک برنامه.
معمولا حمل فلاسک و مواد داخل آن قدری وزن بیشتری به کوهنورد تحمیل می کند٫ اما این وزن بیشتر به هیچ وجه اضافه بار نیست! بلکه یک ابزار حیاتی در برنامه های کوهنوردی و در فصلهای مختلف خصوصا در فصل زمستان بشمار می آید.
کوهنوردان در شرایط عادی٫ آب گرم مورد نیازشان را یا با استفاده ازبویلر (سر شعله گاز) و کتری آماده میکنند و یا توسط فلاسک ٫ آب از پیش گرم شده مورد نیاز خود را حمل میکنند.
کوهنوردان و طبیعت گردان متعهد و مسئول در کوهستان و جنگل ترجیح میدهند آتش روشن نکنند. مگر در شرایط اضطراری و یا در مکانهای از پیش تعیین شده.
ناگفته نماند٫ یک فلاسک مناسب نه تنها در طبیعت و سفر همراه ما است، بلکه میتواند در شهر و یک روز کاری نیز بهترین همراه ما باشد.
قیمت
فلاسک ها در بازار با برندها و قیمت های متنوع عرضه می شوند. اما شاید جالب باشد بدانید که لزوما گرانترین ها بهتر نیستند. مساله مهم این است که فلاسک مخصوص کوهنوردی باید بتواند وظیفه خود یعنی گرم نگه داشتن مایعات را به درستی انجام دهد و اگر سبک و مقاوم باشند نیز چه بهتر. روی گران بودن یا برند زیاد حساب نکنید.
هر چه گرانتر بود الزاما بهترین نیست.
وسایل جانبی
کاور فلاسک: در انواع جنس و رنگ و طرح وجود دارد. انواع نئوپران آن سبک و عایق خوبی هستند. کاور فلاسک هم عایق خوبی است و هم محافظ خوبی برای بدنه فلاسک است. تهیه آن را پیشنهاد میکنم. قیمت زیادی هم ندارند. یک جوراب پشمی نیز همین کار را انجام میدهد. اما اگر خیس شود دردسر ساز میشود.
واشرهای آب بندی: در بعضی از انواع فلاسک کوهنوردی امکان تعویض قطعات ٬بخصوص واشر درها٬ در نظر گرفته شده. سفارش هم شده که این واشرها بعد ازحداکثر پنج سال تعویض شوند.
درب های یدکی: در بعضی از انواع فلاسک کوهنوردی امکان تعویض درب آبریز آنها برای فعالیتهای گوناگون و فصول گرم و سرد وجود دارد.
تجهیزات شستشو: بعضی برندها لوازم جانبی برای شستشوی فلاسکها از برس مخصوص تا مایع و ابر شستشو و ضد املاح مخصوص تولید میکنند.
چند پیشنهاد ویژه
بسیاری از افراد از فلاسک خود راضی نیستند و به اعتقاد آنها اعداد نوشته شده روی فلاسک واقعی نیست. اما باید گفت که این موضوع کاملا غلط است، چه بهترین فلاسک کوهنوردی را داشته باشید و چه یک فلاسک معمولی از برندهای معمولی، فلاسک شما قادر است در صورت پر شدن صحیح، به مدت بسیار بیشتری آب شما را گرم یا سرد نگاه دارد.
برای این منظور لازم است به این نکات توجه داشته باشید:
۱- فلاسک خود را قبل از پر کردن، آماده کنید!
مرحله آماده سازی فلاسک یعنی هم دما کردن جداره داخلی فلاسک، برای این منظور شما می‌بایست ۱/۳ حجم فلاسک، آب جوش یا سرد را سر ریز کرده و داخل فلاسک بگردانید، سپس برای مدت ده دقیقه این آب را با در بسته داخل فلاسک نگاه دارید. به این ترتیب، دمای داخلی فلاسک با آب شما همدما شده، و در زمانی که آب اصلی را به فلاسک اضافه میکنید، انرژی اضافی صرف گرم یا سرد کردن بدنه داخل فلاسک نخواهد شد.
۲- حتما فلاسک خود را پر کنید!
پر کردن فلاسک، تا ۹۰ درصد حجم موجب میشود تا فضای خالی داخل فلاسک کمتر شده که در نتیجه اتلاف انرژی و هدر رفت آن بسیار کمتر خواهد شد. البته باید دقت داشته باشید، در انواع فلاسک‌هایی که درب عایق ندارند، پر کردن فلاسک به صورت ۱۰۰ درصدی نتیجه عکس داشته و موجب هدر رفت انرژی با آهنگ بیشتری خواهد شد.
۳- درب فلاسک خود را فقط در مواقع ضروری باز کنید
با هربار باز و بسته کردن فلاسک، انرژی زیادی از داخل آن به بیرون هدایت شده و یا بالعکس انرژی گرمایی زیادی داخل فلاسک سرد شما خواهد شد. باید در نظر داشته باشید حتی در صورت انتخاب بهترین فلاسک کوهنوردی هم باز امکان اتلاف انرژی وجود دارد.
۴ـ فلاسکتان خوب نیست. نگران نباشید!
برای فلاسک کوهنوردی پوشاک هم چیز بدی نیست. می توانید از یک جوراب پشمی استفاده کنید. این کار دو مزیت دارد. اول اینکه خود پشم یک عایق حرارتی می باشد. البته تاثیرش را دست کم نگیرید. بعد اینکه دستتان در موقع استفاده با فلز برخورد نخواهد کرد. این یعنی نکته سنجی!!
۵- آب بیشتر نیاز دارید؟
معمولا فلاسکها ظرفیت زیادی ندارند. بیشتر ما از فلاسکهای بین ۵۰۰ سی سی تا یک لیتری استفاده می کنیم. یک راه خوب این است که از برف تازه به عنوان منبع تکمیلی استفاده کنید. قدری برف درون لیوان بریزید. بعد آب جوش به آن اضافه کنید. اینطوری هم آب داغ ولرم می شود. هم آب بیشتری خواهید داشت.
گردآوری و نوشته : امیر سعید احمدی
منبع تصاویر: OUTDOOR