کفش‌ها و پوتین‌های کوهنوردی از جمله مهم‌ترین تجهیزات برای هر کوه‌نورد، طبیعت‌گرد و کوه‌پیما محسوب می‌شوند. کفش‌ها و پوتین‌ها نه تنها راحتی و ایمنی فرد را در محیط‌های متغیر کوهستان تضمین می‌کنند، بلکه با طراحی‌های متنوع و هدفمند خود، امکان پیمایش و صعود در شرایط مختلف را فراهم می‌سازند. با توجه به کاربردهای متنوع، این کفش‌ها و پوتین‌ها به چندین روش مختلف دسته‌بندی و تقسیم‌بندی می‌شوند. اما فارغ از تمام این دسته بندی ها و گروه بندها آنها ویژگیهای مشترکی نیز دارند که در ادامه انواع دسته‌بندی کفش‌های کوهنوردی و ویژگیهای آنها را بررسی می‌شود.
آنچه در این مقاله خواهیم خواند:
ویژگیهای مشترک کفش‌ها و پوتین‌های کوهستان
بیشتر کفش‌ها و پوتین‌های کوهنوردی، به‌جز مدل‌های نظیر اپروچ، لایف‌استایل، دوی کوهستان و کتانی‌های سنگ‌نوردی، دارای ویژگیهای مشترکی هستند که شامل موارد زیر است:
- ساق محافظ مچ: پوتین‌های کوهنوردی معمولاً ساق بلند دارند که از مچ پا در برابر پیچ‌خوردگی و آسیب محافظت می‌کند، درحالی‌که کفش‌های سبک‌تر مانند اپروچ، معمولاً ساق کوتاهی برای افزایش آزادی حرکت دارند.
- رویه ضدآب و مقاوم: این ویژگی از ورود رطوبت جلوگیری کرده و پا را در شرایط خشک و راحت نگه می‌دارد، درحالی‌که امکان تبادل هوا نیز فراهم است.
- زیره مقاوم و قابل تعویض: زیره‌های این کفش‌ها برای ایجاد تعادل و کاهش خستگی طراحی شده‌اند و در مدل‌های فنی‌تر امکان اتصال کرامپون را نیز دارند.
- لایه کاهش ضربه: جذب ضربه و کاهش فشار وارده به پاها از طریق این لایه، راحتی و دوام کفش را افزایش می‌دهد.
- زبانه متصل: ممانعت از ورود گل‌ولای و آب به داخل کفش یکی از ویژگیهای ضروری برای مسیرهای سخت است.
- کفی قابل تعویض: امکان استفاده از کفی‌های طبی یا تعویض کفی‌های فرسوده، راحتی و تطابق بهتر با پای کاربر را فراهم می‌کند.
- محافظ لاستیکی ضدسایش: این ویژگی دوام کفش را افزایش داده و از رویه در برابر سایش ناشی از برخورد با سنگ‌ها محافظت می‌کند.
- بندهای قابل تنظیم: امکان تنظیم دقیق بندها برای تناسب بهتر با پای کاربر برای افزایش ایمنی و راحتی در هنگام پیمایش و صعود.
انواع دسته‌بندی کفش‌ها و پوتین‌های کوهستان
کفش‌ها و پوتین‌های مورد استفاده در محیط کوهستان بر اساس شاخص‌ها و ویژگی‌هایی مانند نوع فعالیت، سطح فنی و شرایط محیطی به چندین روش دسته‌بندی و توصیف می‌شوند. برخی از رایج‌ترین این دسته‌بندی‌ها عبارتند از:
- کلاس‌بندی آلپاین (A تا D): این دسته‌بندی از کفش‌های سبک و انعطاف‌پذیر در کلاس A۰ شروع شده و تا پوتین‌های سنگین و فنی در کلاس D۳ ادامه می‌یابد. کفش‌های کلاس A برای فعالیت‌های سبک مانند راه‌پیمایی طراحی شده‌اند، درحالی‌که پوتین‌های کلاس D برای صعودهای فنی و اکسپدیشن در شرایط سخت مناسب‌اند.
- دسته‌بندی بر اساس نوع فعالیت: این دسته‌بندی شامل انواع کفش‌ها و پوتین‌هایی است که برای فعالیت‌های مشخص طراحی شده‌اند، مانند کفش‌های اپروچ برای مسیرهای منتهی به پای دیواره، کفش‌های دوی کوهستان برای پیمایش سریع، کفش‌های راه‌پیمایی و کوه‌پیمایی برای مسیرهای سبک و متوسط، و پوتین‌های کوهنوردی فنی، یخ‌نوردی و اکسپدیشن برای فعالیت‌های تخصصی‌تر.
- دسته‌بندی بر اساس نوع پوشش: این دسته شامل کفش‌های تک‌پوش و چندپوش است. کفش‌های تک‌پوش برای شرایط عادی و ارتفاعات پایین مناسب‌اند، درحالی‌که کفش‌های چندپوش، با لایه‌های عایق و محافظتی، برای دماهای بسیار پایین و ارتفاعات بلند طراحی شده‌اند.
این دسته‌بندی‌ها به کوهنوردان و طبیعت‌گردان کمک می‌کنند تا با توجه به نیازها، سطح تجربه و شرایط محیطی، کفش مناسب را انتخاب کرده و از ایمنی، راحتی و بهره‌وری بیشتری در فعالیت‌های خود بهره‌مند شوند.
دسته‌بندی مایندل یا آلپاین
در دهه ۱۹۷۰، شرکت Meindl سیستم دسته‌بندی برای پوتین‌های کوهنوردی و کفش‌های پیاده‌روی را ابداع کرد. از آن زمان، کفش‌های فعالیت محیط کوهستانی بر همین اساس دسته‌بندی می‌شوند. این دسته‌بندی به‌طور گسترده در مناطق آلپ مورد استفاده قرار می‌گیرد و کفش‌ها و پوتین‌های کوهنوردی را بر اساس سختی، نوع فعالیت و استحکام ساختار به چهار کلاس اصلی A، B، C و D تقسیم می‌کند. هرکدام از این کلاس‌ها نیز به زیرشاخه‌هایی فرعی از صفر تا ۳ تقسیم شده‌اند. برای مثال، کلاس A1 ساده‌ترین و انعطاف‌پذیرترین کفش‌ها را شامل می‌شود، درحالی‌که کلاس D2 برای فعالیت‌های سنگین و تکنیکی مانند یخ‌نوردی و اکسپدیشن مناسب است.
علاوه بر این، برخی برندها پوتین‌هایی میان‌کلاس یا مکملی عرضه می‌کنند، مانند کلاس‌های AB، BC یا CD، که ویژگیهای مشترکی از دو کلاس مجاور را در بر می‌گیرند. این تنوع در کلاس‌بندی به کاربران امکان می‌دهد تا با توجه به نیازهای خاص خود و شرایط محیطی، کفش یا پوتین مناسب را انتخاب کنند.
سیستم کلاس‌بندی آلپاین که گاهی به سیستم مایندل نیز خطاب می‌شود، با ارائه اطلاعات دقیق در مورد کاربرد و ویژگیهای هر مدل، فرآیند انتخاب کفش مناسب را ساده‌تر کرده و طیف گسترده‌ای از نیازهای کوهنوردان و طبیعت‌گردان را پوشش می‌دهد.
توضیحات دسته‌بندی آلپاین (A تا D)
- کلاس A: کفش‌های راه‌پیمایی سبک کفش‌های این کلاس برای پیاده‌روی در مسیرهای ساده و هموار طراحی شده‌اند. این مدل‌ها با وزن سبک، زیره انعطاف‌پذیر و رویه تنفس‌پذیر شناخته می‌شوند و راحتی بیشتری در پیمایش‌های کوتاه ارائه می‌دهند.
- کلاس B: پوتین‌های کوه‌پیمایی این مدل‌ها دارای ساق بلندتر، زیره محکم‌تر و رویه ضدآب هستند و برای پیمایش‌های طولانی و مسیرهای نیمه‌چالش‌برانگیز مناسب‌اند. پوتین‌های کلاس B معمولاً در سفرهای چندروزه و کوله‌کشی‌های سبک استفاده می‌شوند.
- کلاس C: پوتین‌های کوهنوردی فنی این پوتین‌ها با زیره سخت و سازگاری با کرامپون‌های نیمه‌اتوماتیک، برای صعودهای فنی و مسیرهای یخچالی طراحی شده‌اند. استحکام بالای این مدل‌ها، آنها را به انتخابی مناسب برای فعالیت‌های فنی در ارتفاعات تبدیل کرده است.
- کلاس D: پوتین‌های اکسپدیشن و یخ‌نوردی این مدل‌ها برای صعودهای حرفه‌ای در ارتفاعات بالا و شرایط دشوار طراحی شده‌اند. زیره بسیار سخت، عایق حرارتی قوی و سازگاری کامل با کرامپون‌های تمام‌اتوماتیک از ویژگیهای برجسته این کلاس است. پوتین‌های کلاس D در برنامه‌های اکسپدیشن و یخ‌نوردی استفاده می‌شوند.
دسته‌بندی براساس نوع فعالیت
این روش دسته‌بندی کفش‌ها و پوتین‌های کوهستانی یکی از رایج‌ترین و کاربردی‌ترین روش‌ها در ایران و بسیاری از مناطق خارج از آلپ است. در این رویکرد، کفش‌ها بر اساس نوع فعالیت، شرایط محیطی و نیازهای کاربران به گروه‌های مختلف تقسیم می‌شوند. این روش به کوهنوردان و طبیعت‌گردان کمک می‌کند تا بر اساس نوع برنامه و سطح فنی موردنظر، انتخاب مناسبی داشته باشند. در ادامه به برخی از گروه‌های اصلی این دسته‌بندی اشاره می‌کنیم:
- پوتین‌های راه‌پیمایی: این مدل‌ها برای مسیرهای ساده، کوتاه و پاکوب طراحی شده‌اند. انعطاف‌پذیری بالا و راحتی از ویژگیهای بارز آن‌هاست که پیمایش روزانه را لذت‌بخش می‌سازد.
- پوتین‌های کوه‌پیمایی: این پوتین‌ها برای پیمایش‌های طولانی‌تر و نیمه‌چالش‌برانگیز ایده‌آل هستند. ساق بلندتر، زیره محکم‌تر و مقاومت بیشتر در برابر سایش، ایمنی و راحتی بیشتری را در مسیرهای ناهموار فراهم می‌کنند.
- پوتین‌های کوهنوردی فنی: این مدل‌ها برای صعودهای حرفه‌ای، فعالیت‌های سنگین و استفاده با کرامپون طراحی شده‌اند. رویه مقاوم، زیره مستحکم و قابلیت تحمل شرایط سخت محیطی از ویژگیهای کلیدی این دسته است.
- کفش‌های اپروچ: این کفش‌ها مناسب دسترسی به پای دیواره‌های سنگی و مسیرهای سنگ‌نوردی طراحی شده‌اند. وزن سبک، زیره چسبنده و ساختار مقاوم، عبور از مسیرهای سنگلاخی و دشوار را آسان می‌کند.
- کفش‌های سنگ‌نوردی: این مدل‌ها با زیره بسیار چسبنده و طراحی ویژه، برای صعودهای صخره‌ای و فنی ایده‌آل هستند. کفش‌های سنگ‌نوردی به دقت بالا در حرکات و تماس نزدیک با سطح سنگ اهمیت می‌دهند.
این دسته‌بندی به کاربران امکان می‌دهد تا بر اساس نیازهای خاص خود و شرایط محیطی، کفش یا پوتین مناسبی را انتخاب کنند و تجربه‌ای ایمن و لذت‌بخش از فعالیت‌های کوهستانی داشته باشند.
جدول مقایسه
| کلاس‌بندی روش آلپاین | دسته‌بندی بر اساس نوع فعالیت | ویژگی‌ها |
|---|---|---|
| A | کفش اپروچ، لایف‌استایل، پوتین راه‌پیمایی و پیاده‌روی سبک | وزن سبک، زیره انعطاف‌پذیر، دارای مچ کوتاه و بلند |
| B | پوتین‌های کوه‌پیمایی سه‌فصل | زیره مقاوم‌تر، مناسب حمل بار متوسط، دارای ساق بلندتر |
| C | پوتین‌های کوهنوردی فنی | استحکام بالا، مناسب استفاده با کرامپون، زیره سخت |
| D | پوتین‌های اکسپدیشن و یخ‌نوردی | مقاومت در برابر سرما و یخ، زیره سخت، قابلیت نصب کرامپون تمام‌اتوماتیک |
جمع‌بندی
شناخت ویژگیهای مشترک و انواع دسته‌بندی کفش‌ها و پوتین‌های کوهنوردی به کاربران کمک می‌کند تا بر اساس نیاز و شرایط محیطی بهترین انتخاب را داشته باشند. هر نوع کفش یا پوتین با ویژگی‌ها و طراحی خاص خود برای کاربردی مشخص طراحی شده است. با آگاهی از این اطلاعات، می‌توان تجربه‌ای ایمن و لذت‌بخش در فعالیت‌های طبیعت‌گردی و کوهنوردی داشت.
در مطالب دیگری به بررسی دقیقتر ه کدام از این دسته‌بندی ها و کلاس‌بندی انواع کفش‌ها و پوتین‌های کوهنوردی و ویژگیهای هرکدام پمی‌پردازیم.
گردآوری و تدوین:امیر سعید احمدی
