دستگاه ترانسیور بهمن و یا دستگاه فرستنده و (یا) گیرنده امواج رادیویی چیست؟
نام این وسیله الکترونیکی را گاهی ترنسیور٬ بیکن هم مینویسند. اما مدتی است واژه «زنده یاب» هم در بین عوام و معدود افرادی استفاده میشه! که البته این واژه «زنده یاب» قدر زیادی اشتباه است. باید توجه داشت، همراه داشتن این وسیله میتونه در صورت اقدام سریع همراهان و یا تیمهای نجات و امداد به آنها کمک کند تا فرد درگیر بهمن را زنده بیابند اما قطعا ضمانتی نیست که فرد زیر آوار، حتی با بهمراه داشتن یکی از این دستگاهها، زنده از زیر آوار بهمن نجات پیدا کند. بنظرم واژه خطرناکی است و میتونه سو تعبیر ایجاد کند، بهتر است از آن استفاده نشود.
ترنسیور بهمن به انگلیسی: Avalanche transceiver
کوهنوردی و صعود با کمک اسکی تورینگ ،فعالیتی است که اغلب در مسیرهای دور دست و خارج از پیست اسکی در فصل زمستان کوهستان ( اواخر پائیز تا اوایل بهار) انجام میشود و از آنجا که با وجود تمام آموزشهای لازم ، نکات بهمن شناسی، بررسی لایه‌ها (شیب، حجم برف و جهت جغرافیایی) و انتخاب مسیر مناسب صعود، بطور مستمر، (قبل و حین صعود) انجام میگیرد و پیوسته سعی میشود از درگیر شدن با بهمن اجتناب شود، متاسفانه خطر بهمن کماکان به قوت خود باقی است و میتواند هر کوهنورد با اسکی و یا بدون اسکی را درگیر کند!
واقعیت این است که برای نجات فرد درگیر شده در بهمن، ( در بیشتر از ۵۰ درصد حوادث)، ما فقط کمتر از پانزده دقیقه فرصت داریم. با سپری شدن این زمان تعداد کمی شانس زنده ماندن دارند و پس از یک ساعت شانس زنده ماندن برابر است با صفر. به همین دلیل اقدامات و واکنش سریع دیگر همنوردان برای نجات فرد یا افراد درگیر شده در بهمن، از نکات ضروری و مهم این فعالیت است که پیوسته نیز توسط فعالان این رشته تمرین میشود.
از تجهیزات مهم برای اسکی تورینگ به غیر از ست اسکی ( چوب اسکی، فیکس، پوست، باتوم، البسه، کلاه ایمنی، عینک، کیف کمکهای اولیه، تغذیه و گاهی تجهیزات فنی) به همراه داشتن تجهیزات سه‌گانه امداد و نجات است . این «ست ابزارهای نجات» جزو تجهیزات بسیار مهم همراه اسکی بازان خارج از پیست و در کوهستان محسوب میشود.
مهم: این ست جزو تجهیزات فردی است. هر یک نفر باید یک ست به همراه داشته باشد.
این تجهیزات عبارتند از: میل سونداژ ،بیلچه آلمینیومی برف و ترانسیور (ترنسیور) است.
در حال حاضر دو گروه ابزار برای ردیابی بهمن زدگان وجود دارد:
ابزارهای پاسیو (نیمه فعال) و
دستگاهای اکتیو (فعال).
دستگاهای ترانسیور بهمن در گروه دستگاهای اکتیو و میدانی واکنش سریع بشمار میایند. ( هدف این مقاله است)
گیرنده‌های « رِکو» (Recco) جزو دستگاههای پاسیو (نیمه فعال) است.
نظرتان را به مقاله سیستم جستجو رکو چیست؟ جلب میکنم.
دستگاه ترانسیور ابزاری است الکترونیکی که کارکرد آن وابسته به باتری است. تقریبا به بزرگی یک تلفن همراه و یا یکدستگاه جی پی اس (GPS) همراه است.
وزن آن حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ گرم است. توسط یک کیف مخصوص به‌صورت حمایل و در بین لایه‌های لباس کوهنودان (اسکی بازان) قرار داده میشود. قرار گیری آن در بین لایه‌های لباس به دو دلیل عمده است:
- اطمینان از سرد نشدن باتری
- اطمینان از اینکه ترنسیور همیشه در نزدیکی فرد قرار دارد.
این دستگاه قابلیت ارسال امواج رادیویی و (یا) دریافت سیگنال ارسال شده از دستگاه دیگری در فرکانس KHZ457 را دارا است. داری سه آنتن داخلی برای دریافت امواج ارسال شده در سه جهت طول و عرض و عمق است. (فاصله، جهت، عمق)
دستگاه ترانسیور در دونوع اصطلاحا آنالوگ و دیجیتال در بین فعالان وجود دارد.
انواع انالوگ فقط فاصله و جهت را نشان میدهد. واسطه سمعی بصری ندارد. آنها دیگر تولید نمیشوند.
در انواع اصطلاحا دیجیتالی: آنها سه آنتن برای دیافت و تخمین جهت، فاصله و عمق دارند، واسطه سمعی بصری دارند. جدیدا شرکت اورتوکس نوعی از آنها را تولید کرده که توسط کلمات و جملات جهت و فاصله را اعلام میکند.
ترانسیورهای امروزی معمولا در دو دسته ساده و حرفه‌ای تولید و بفروش میرسد.
نسل جدید از نوع ساده ترانسیورها برای اغلب شرایط ردیابی و امداد کفایت میکنند.
انواع حرفه‌ای تر آنها ( مناسب راهنمایان و سرپرستان) دارای حافظه و امکان ردیابی همزمان چندین ترانسیور دیگر است.
توسط این دستگاه می توان به کمک امواج رادیویی ، در صورتی که فرد گرفتار شده در زیر بهمن هم یک ترانسیور همراهش باشد و دستگاه سالم و در وضعیت فرستنده قرار داشته باشد، دیگر همنوردان وی که درگیر بهمن نشده‌اند، با واکنش سریع و تغییر حالت دستگاه خود از «ارسال سیگنال» به حالت «دریافت سیگنال» به جستجوی فرد و یا افراد گرفتار شده در زیر بهمن پرداخته، آنها را ردیابی نموده و اقدام به نجات آنها کنند.
مجهز بودن فرد گرفتار شده در زیر آوار بهمن با ترنسیور، امکان ردیابی و یافتن سریعتر او را فراهم میسازد.
پنجره ایمنی برای نجات فرد یا افراد حادثه دیده در اکثر مواقع فقط «حدود پانزده دقیقه» است. پس از سپری شدن این دقایق طلایی شانس زنده ماندن فرد یا افراد زیر آوار بهمن سریعا کاهش پیدا میکند.
به همراه داشتن یک و یا هر سه تجهیزات (بیلچه برفی، میل‌سونداژ، ترانسیور بهمن) توسط دیگر همنوردان در نجات افراد درگیر بهمن در این زمان طلایی، متفاوت است.
برای مثال اگر سطح نخاله بهمن برای جستجو را حدودا یک زمین تنیس درنظر بگیریم:
- همراه داشتن فقط ترانسیور: بیش از ساعت
- همراه داشتن فقط ترانسیور و بیلچه برف: حدود ۲۵ دقیقه و
- همراه داشتن ترانسیور، بیلچه و میل سونداژ: حدود ۱۱ دقیقه زمان برای یافتن فرد گرفتار شده در زیر آوار بهمن نیاز دارد. (این زمانبندی نسبی میباشد و بستگی کامل به شرایط محیط و تجربه جستجو کنندگان دارد. )
نکات ضروری و استاندارد در صعود با اسکی کوهستان این است که تمام همنوردان قبل از شروع برنامه دستگاهای ترانسیو خود را با یکدیگر همسان سازی و هماهنگ و از کار کرد آن اطمینان حاصل میکنند.
مناسبترین آنها، ترانسیورهای اصطلاحا دیجیتالی میباشند که فاصله، جهت و عمق دفن را نشان میدهند و همچنین با توجه به بوقهای منقطع و یا ممتد دستگاه می توان به نزدیکی و یا دوری فرد بهمن زده پیبرد و او را ردیابی کرد.
درصد خطای این دستگاها از نوع مدرن و بروز آنها در عملیات میدانی،بدون امواج مزاحم بسیار ناچیز است. اما وجود امواج رادیویی دیگر و یا وجود امواج تلفنهای همراه و یا دستگاهای ترنسیور دیگر میتواند در کارکرد بهینه آنها اختلال ایجاد کند.
در نوع پیشرفته و حرفه‌ای این دستگاه ها می توان به راحتی چند فرد حادثه دیده در زیر آوار بهمن را ردیابی کرد.
استفاده از این وسیله برای تمام کسانی که در زمستان به کوهستان و یا خارج از پیست های اسکی فعالیتتفریحی ورزشی دارند، توصیه می شود.
نحوه استفاده:
در آغاز برنامه همه افراد گروه دستگاه خود را روی وضعیت ارسال و سرپرست و یا یکی از افراد گروه دستگاه خود را در وضعیت دریافت سیگنال تنظیم میکند. سپس تمامی افراد تیم یک بیک و با فاصله از مقابل وی عبور کرده تا دستگاه وی علامت دریافت سیگنال را تایید کند. در پایان نیز دستگاه خود را به حالت ارسال تنظیم میکند.
پس از آن همان عمل توسط فرد دیگری از گروه به عنوان دریافت کننده سیگنال و بقیه افراد در حالت ارسال از مقابل وی عبور میکنند. این عمل به تعداد افراد حاضر در تیم در شروع برنامه تکرار میشود تا از عملکرد صحیح زنجیره ترانسیور اطمینان پیدا کرد.
مثال: تیم سه نفره است.
A دریافت سیگنال، B و C ارسال سیگنال
B دریافت سیگنال، A و C ارسال سیگنال
C دریافت سیگنال، A و B ارسال سیگنال
در پایان A,B,C همگی دستگاه خود را به حالت ارسال سیگنال تنظیم میکنند و با صدای بلند آن را تایید میکنند.
در صورت وقوع بهمن افرادی که دچار سانحه نشده اند ، دستگاه خود را روی وضعیت گیرنده قرار داده و با دنبال کردن اطلاعات نشان داده شده توسط دستگاه، می توانند جهت امواج ارسالی را شناسایی نمایند. به آن جهت حرکت کرده و با نزدیکتر شدن به میدان سیگنال و تعین حدودی محل دفن شروع به مکان یابی توسط میل سونداژ کرده و سپس اقدام به نجات فرد از زیر آوار برف توسط بیلچه آلیمینیومی خود کند.
تکنیک و تاکتیک‌های مختلفی برای این جستجو وجود دارد که در مقاله دیگری به آن میپردازم.
ویژگیهای لازم برای دستگاههای ترانسیور:
بُرد: شعاع یک دستگاه ترانسیور جدید با باتریهای نو حدود هفتاد متر است. در سری جدید آنها در مد آنالوگ تا صدمتر نیز به خوبی سیگنالها را دریافت میکنند.
مقاومت: جعبه این دستگاهها معمولا دارای مقاوت مناسبی هستند و عموما در حفاظ و غلاف ایمنی بفروش میرسند و در کل مقاوت بالایی از خود نشان میدهند.
طبق استاندارد آنها باید به هنگام سقوط از ارتفاع یک متر و نیم بر روی سطح شنی، سالم بماند و دچار نقصنشود.
با وجود اینکه این ابزارها از استاندار ساخت و حفاظ مناسب برخوردارند، اما گاهی سقوط سنگین و سختدستگاه اجتناب ناپذیر است و میتواند به آن آسیب وارد کند. به همین دلیل میباید هر بار پیش از آغاز برنامه،دستگاه را آزمایش نمود و از عملکرد درست آن مطمئن شد.
غیرحساس بودن درمقابل دما: طبق دستورالعمل تولیدکنندگان یک دستگاه ترنسیور میبایست در دمای بینمنفی ۱۰ درجه تا مثبت ۴۰ درجه بدون هیچ نقصی سیگنالها را ارسال و دریافت کند.
قابل توجه : به عملکرد و خطا در درجه دماهای بسیار سرد دقت شود.
ایمنی عملکرد دستگاه: همیشه میباید قبل از آغاز هر برنامه کلید روشن/ خاموش کلید ارسال و دریافت سیگنال دستگاه را امتحان کرده و از سالم بودن آن، اطمینان حاصل نمود.
باتریهای دستگاه میبایست قبل از حرکت آزمایش شوند. همراه داشتن یک ست باتری رزرو در حفاظ ضد رطوبت توصیه میشود.
مدت زمان کارکرد:
دستگاه ترانسیور با باتریهای نو، میباید حداقل به مدت ۲۰۰ ساعت امواج را بفرستد و نیزحداقل به مدت یک ساعت آن را دریافت کند.
برای آنها باید از باتری های با کیفیت استفاده شود. باتری های قابل شارژ دوباره مناسب نیستند زیرا در حالت شارژ پایین آن باتری‌ها، از عملکرد صحیح دستگاه میکاهد.
قابلیت کارکرد: دستگاه ترانسیور میباید حتی با دستکش و تحت تنش واضطراب کاربر نیز به راحتی قابل تنظیم بوده و با اطمینان کار کند.
سیگنالهای دریافتی: سیگنالهای دریافتی میباید واضح و بدون اختلالصوتی باشند.
تعدادی از شرکتهای تولید کننده:
ماموت
بیپس
اورتوکس
بی سی ای
آروا
بلک دایموند
کلام پایانی:
یکی از قسمتهای مهم این دستگاها از نظر من، کلید تعویض ارسال سیگنال به دریافت سیگنال است. در کارکرد صحیح بعضی از برندها، مثل ترنسیور بلک دیاموند و بیبس، تاکنون مشکلات زیادی پیش آمده.
نکته بعدی امکان آپدیت نرم افزار این دستگاها هستند که باید بتوان آنها را از طریق اینترنت و فقط توسط یککابل، ( ترجیحا یو اس بی) آپدیت کرد. بعضی از برندها این امکان را ندارند و باید برای بروزرسانی آنها را به نمایندگی ارسال کرد.
در خرید ترانسیورهای که فقط با باطری داخلی شارژ شونده کار میکنند نیز بهتر است چندبار فکر کنیم.
در صورت امکان ترانسیوری را انتخاب کنید که امکان ردیابی بیش از یکنفر را در اختیار قرار میدهد.
از ترانسیورهای به امانت گرفته شده برای برنامه‌های جدی، لازم است قدری تامل کنیم. مگر اینکه از سلامت دستگاه ۹۹ درصد اطمینان دارید.
نظرتان را به دیدن فیلمی کوتاه راجع به این ابزار دعوت میکنم.
ابزارهای سه گانه جستجو و نجات بهمن چیست؟
تدوین و گردآوری: امیر سعید احمدی
عالی عالی عالی عالی عالی عالی عالی عالی عالی عالی عالی عالی عالی