انتخاب یک هارنس مناسب برای صعودهای فنی ضروری است. نوع صعود در انتخاب هارنسی که می‌خواهیم انتخاب کنیم تأثیر دارد. اما هارنس کوهنوردی چیست؟ تعریف آن، نوع کاربری آنها و تفاوت‌هایشان در چیست؟ کجا استفاده میشود؟ و آیا من به آن نیازی دارم؟ این‌ها سوال‌هایی هستند که اغلب مطرح میشوند. در پایان این مطلب به جواب تمام این سوال‌های مهم می‌رسیم. با من همراه باشید.
پیشگفتار
خوب یادم است که در اوایل شروع و علاقه‌مندی‌ام به سنگنوردی، یا از طنابچه‌ی انفرادی و یا مستقیماً از سر طناب با گره بولین استفاده می‌کردیم، یا کمی بعدتر از تسمه و گره تسمه استفاده می‌کردیم. طناب‌ها هم، راستش، به قدری مستهلک و خشک بودند که دیگر حالت کشسانی‌شان را از دست داده بودند. از همین رو، پاندولی و سقوط و فرود با آن تکنیک‌ها گاهی بسیار دردآور بود. در اواخر دهه پنجاه، اولین هارنس‌های تونیک فرم از برندهای کمپ و ادلواید وارد ایران شدند. از ویژگیهای آن هارنس‌ها این بود که نقطه ثقل آنها کمی بالاتر از نقطه ثقل هارنس‌های امروزی قرار داشت و بند شانه هم داشتند. توسط بند شانه، نیروی شوک را تا حدودی تقسیم می‌کردند، اما فشار فراوانی به ستون فقرات وارد می‌کردند.
این نوع هارنس‌ها بعدها در اوایل دهه شصت توسط کوهنوردان ایرانی به صورت دست‌ساز تولید شدند و گسترده هم استفاده می‌شدند. سقوط بر روی این هارنس‌های دست‌ساز نیز دردناک بود اما به هر حال بهتر از رد طناب و کبودی زیر بغل بود. امروزه هارنس‌های بسیار مناسبی برای اتصال ایمن‌تر و سریعتر تولید میشود.
تاریخچه:
اختراع هارنس سنگنوردی به ژان ایمینک، کوهنورد زن هلندی در اواخر قرن نوزدهم نسبت داده شده است. برخی از اولین هارنس‌های سنگنوردی در انگلستان در اوایل دهه ۱۹۶۰ توسط آلن واترهاوس، پاول سدون و تونی هوارد در کارخانه ساخت تجهیزات سنگنوردی ترول طراحی و ابداع شدند. هارنس سنگنوردی طراحی شده توسط کوهنورد بریتانیایی دون ویلانز توسط کمپانی ترول در سال ۱۹۷۰ برای استفاده در اکسپدیشن رخ جنوبی کوه آناپورنا ساخته شد. اندکی بعد، این هارنس به تولید انبوه رسید و خیلی زود در سراسر جهان محبوبیت یافت.
صندلی صعود یا هارنس در دهه ۱۹۶۰ توسط کوهنوردان یوسمیتی اختراع شد. اولین نوآوری به نام کمربند سوامی (Swami Belt) بود که چندین حلقه بافته شده به دور تا دور کمر بود. سپس به سرعت صندلی سوامی دستخوش تغییرات گشت، این هارنس با استفاده از تسمه‌های محکم بافته شده، از جمله حلقه‌های پا و یک حلقه کمر یکپارچه ارائه شد. هنگامی که طرح استاندارد شبیه به صندلی/هارنس سنگنوردی امروزی فراهم شد، تأمین‌کنندگان تجهیزات کوهنوردی شروع به ساختن آنها با دوخت و جایگزینی گره‌ها کردند. صندلی سوامی از طریق مقاله‌ای در Summit Magazine در اواسط دهه ۶۰ در میان سنگ‌نوردان جهان شهرت یافت. هارنس امروزی دوخته شده بعدها با کمک تکنولوژی دوخت به شکل امروزی تغییر کردند.
تعریف هارنس
هارنس یا صندلی فرود و صعود وسیله‌ای است که بواسطه آن امکان اتصال ایمن‌تر و سریعتر کاربر به طناب صعود یا فرود فراهم می‌آید. هارنس‌ها برای استفاده عمومی در تمام رشته‌ها و یا استفاده خاص طراحی و تولید میشوند.
وظیفه اصلی هارنس از هر مدل و یا برای هر کاری که باشد، تقسیم فشار و شوک ناشی از سقوط به روی بدن، به‌ویژه اندامهای تحتانی کوهنورد است.
وظیفه فرعی هارنس نیز حمل ابزارآلات مختلف صعود و فرود است.
تناسب تقسیم بار برای هارنس‌های عمومی معمولا شصت به چهل است؛ یعنی در طراحی آن دقت میشود که فشار ناشی از سقوط شصت درصد به اندامهای تحتانی و چهل درصد فشار ترجیحا به بالای استخوانهای لگن منتقل شود.
هارنس از سه حلقه اصلی تشکیل شده‌است: یک حلقه برای کمر و دو حلقه برای پاها؛ حلقه‌های پا برای تقسیم نیرو و جلوگیری از آسیب به شکم و دیافراگم طراحی شده‌است. در هارنس‌های استاندارد، حلقه‌هایی کوچکی برای حمل تجهیزات مانند کارابین‌ها، ابزارهای حمایت، فرود و غیره در کنار حلقه کمری تعبیه شده‌است. دو بند کشسانی نازک از حلقه کمری به دو حلقهٔ پا متصل شده تا حلقه‌های پا هنگام بی باری از حلقه کمر فاصله نگرفته و در جای استاندارد خود ثابت قرار بگیرند.
در هارنس‌ها استاندارد، برای راحتی و جذب نیرو، پدهایی بروی این حلقه‌ها تعبیه شده و بندهایی برای سفت کردن حلقه‌های کمری و پاها متناسب با بدن فرد نیز در نظر گرفته شده‌است.
دو حلقه کوچک در جلوی هارنس برای اتصال به طناب و یک حلقه کوچک دیگری (حلقه حمایت یا Belay loop) که این دو حلقه را به یکدیگر متصل می‌کند، برای اتصال به کارابین در نظر گرفته شده‌است.
هارنس کوهنوردی برای کاربری‌های متفاوت، از طراحی‌های متفاوتی برخوردار هستند، از جمله هارنس صعود اسپرت، هارنس دیواره‌نوردی، هارنس غارنوردی، هارنس سبک صعودهای بلند، هارنس یخنوردی، هارنس‌های صنعتی، هارنس‌های نجات و غیره که هرکدام دارای استانداردهای خاص و امکانات منحصر به فعالیت مورد نظرشان هستند.
دسته بندی هارنس ها
هارنس‌های کوهنوردی را می‌توان از دو نظر تقسیم بندی کرد: از لحاظ ساختار و از لحاظ نوع فعالیت و محیط استفاده آنها.
از لحاظ ساختار، هارنس‌ها به دو دسته تقسیم میشوند: هارنس‌های نیمه‌بدن و هارنس‌های تمام بدن. هارنس‌های تمام بدن بیشتر برای نونهالان و یا در فعالیت‌های خاص مانند استفاده صنعتی و کار در ارتفاع طراحی میشوند. اما هارنس‌های کوهنوردی مانند سنگنوردی، یخنوردی، دره‌نوردی و دیواره‌نوردی بیشتر از ساختار نیمه‌بدن هستند.
در صعودهای بلند آلپ‌نوردی و هیمالیانوردی که کوله‌بارها سنگین هستند، برای جلوگیری از کله‌پا شدن در حین سقوط از هارنس‌های تونیک فرم مخصوص نیز استفاده میشود.
هارنس سینه یک ابزار خاص است که در برخی فعالیت‌های کوهنوردی بسیار مفید است، مانند همگام عملیات نجات و حمل مجروح یا صعود و فرودهایی که با کوله‌پشتی سنگین انجام میشود.
در حال حاظر در کنار هارنس‌های سنتی برای مصارف چندجانبه و هارنس‌های صنعتی متداول، چندین دستۀ هارنس برای فعالیت‌های تخصصی کوهنوردی تعریف و تولید میشوند. این شامل:
– هارنس های کلاسیک که مصرف عمومی دارند و به عنوان همه فن حریف شناخته میشوند.
– هارنس‌های مخصوص صعودهای ورزشی.
– هارنس‌های مخصوص دیواره‌نوردی بلند.
– هارنس‌های مخصوص یخنوردی و درای تولینگ.
– هارنس‌های مخصوص کوهنوردی و اسکی کوهستان.
– هارنس‌های مخصوص دره‌نوردی و غارنوردی.
– هارنس‌های صنعتی و کار در ارتفاع.
لازم به ذکر است که برخی از هارنس‌های کلاسیک برای بسیاری از فعالیت‌های کوهنوردی مناسب هستند و الزامی نیست که برای هر فعالیت هارنس مختلفی تهیه شود. همچنین، هارنس‌های کودکانه متناسب با فیزیک بدن کودکان نیز طراحی و ساخته میشود که از نوع هارنس کامل هستند.
همچنین لازم است عنوان کنم که هارنس‌هایی برای فعالیت‌های ورزشی تفریحی دیگری مانند پاراشوتینگ، پاراگلایدر، ویندسرفینگ، کایت‌سرفینگ، غواصی و غیره نیز تولید میشوند که در این متن و مقاله‌های دیگر به آنها نمی‌پردازم.
تعدادی از تولیدکنندگان هم هارنس‌های متناسب با فیزیک بدن زنان و هارنس مخصوص نونهالان نیز طراحی و تولید می‌کنند.
از ویژگیهای خاص هارنس زنان می‌توان به فرم کمربند و کاهش نسبت نوار دور پا به نوار دور کمر اشاره کرد.
همچنین هارنس های کودکانه متناسب با فیزیک بدن کودکان نیز طراحی و ساخته میشود که از نوع هارنس کامل هستند.
لوازم جانبی
در کنار هارنس ها قطعات جانبی مثل حمایل سینه ، حلقه مخصوص حمل چکش و دریل و کارابین پلاستیکی مخصوص حمل پیچ یخ وجود دارند ولی به تنهای کارایی ندارند و جزو أدوات تکمیلی محسوب میشوند.
حمایل سینه : این حمایل می تواند کمک بزرگی در دیواره نوردی باشد . فرد دیواره نورد همواره مجبور است حجم زیادی از ابزار را بر روی بدن خود حمل کند.
گاهی در صعود دیواره‌های بلند، حمل کلیه این ابزارها بر روی هارنس باعث سنگین شدن آن و احساس ناخوشایندی برای صعود کننده در حین صعود به همراه دارد. استفاده از حمایل سینه می تواند در این راستا بسیار به نفر صعود کننده کمک کند . این حمایل ها معمولاً حداقل از دو حلقه تشکیل شده اند که می توان بار و تجهیزات را بر روی این دو حلقه تقسیم کرد . حمایل سینه باید به گونه ای باشد که کاملاً سایز بدن باشد و حلقه های آن طول مناسبی داشته باشد تا در حین صعود ابزارهای آویزان شده ازحمایل سینه جلوی دید را نگیرد.
استاندار و طول عمر هارنس
بیشتر هارنس‌های سنگنوردی تجاری از دستورالعمل‌ها و استانداردهای ساخت سازمانی مانند فدراسیون بین‌المللی کوهنوردی (UIAA) یا کمیته استاندارد اروپا (CE) برخوردارند. وجود این استانداردها در تهیه هارنس‌ها ضروری است زیرا این استانداردها به اطمینان از کیفیت، ایمنی، و عملکرد بهتر هارنس‌ها کمک می‌کنند.
برای نگهداری و مراقبت از هارنس‌ها، تمامی هارنس‌های استاندارد دارای دفترچه راهنمای نگهداری هستند که طبق دستورالعمل‌های آن باید هارنس‌ها نگهداری شوند. برخی از مراقبت‌های معمول شامل موارد زیر است:
۱. شست‌وشو: در صورت لزوم، هارنس‌ها باید با آب گرم (ولرم) و بدون استفاده از سفید کننده‌ها و مواد شوینده قوی شست‌وشو شوند.
۲. خشک کردن: هرگاه هارنس خیس شد، باید قبل از انبار کردن، به دور از نور مستقیم خورشید خشک شود.
۳. جلوگیری از تماس با مواد خورنده: هارنس‌ها نباید با مواد خورنده مانند اسید باتری، حلال‌ها، سفید کننده‌ها، بنزین یا کلر تماس بگیرند.
۴. دما: هارنس‌ها نباید در معرض دمای بالاتر از ۱۴۰ درجه فارنهایت (۶۰ درجه سانتیگراد) یا زیر -۸۰ درجه فارنهایت (-۶۲ درجه سانتیگراد) قرار بگیرند.
این مراقبت‌ها باعث افزایش عمر مفید و ایمنی هارنس‌ها میشود و از احتمال آسیب و نقصان آنها جلوگیری می‌کند.
نگهداری و انبار
- هارنس ها نباید در جای مرطوب و نمناک انبار شوند. تمامی وسایل کار در ارتفاع باید در محیطی تمیز و خشک، دور از نور مستقیم خورشید و به دور از منابع گرما نگهداری شوند.
- هارنس و سایر وسایل کوهنوردی دوخته شده باید از جوندگان و حیوانات اهلی خانگی دور نگه داشته شوند.
- هارنس ها با افزایش سن ضعیف می شوند. عمر مفید یک هارنس با استفاده معمول و مراقبت مناسب، تقریباً پنج تا هشت سال است و بسته به تعداد دفعات استفاده از آن و شرایط استفاده از آن، می تواند کمی طولانی تر یا کوتاهتر باشد.
- اگر هارنس های آکنبد به مدت ده سال یا بیشتر بعد از تولید به درستی انبار نشده است، باید بازنشسته شوند.
عوامل کاهش طول عمر هارنس
- سقوط مکرر
- سایش و فرسودگی
- بریدگی
- استفاده مداوم
- حرارت
- نور خورشید
- مواد خورنده
بازرسی و بازنشستگی
هارنس‌ها، همانند سایر مسنوجات بافته شده از مواد و الیاف مصنوعی، دارای یک عمر مشخص و محدود هستند. این مدت زمان ممکن است بسته به تاریخ تولید، نحوه استفاده و نگهداری متغیر باشد.
توصیه میشود قبل و بعد از هر بار استفاده از هارنس، آن را به دقت بررسی کنید تا از وجود آسیب‌ها و ساییدگی‌ها مطمئن شوید. این امر بسیار اهمیت زیادی دارد زیرا از ایمنی شما در فعالیت‌های کوهنوردی و صعودها می‌تواند تأثیر بسزایی داشته باشد. هارنسی که آسیب دیده باشد، باید بلافاصله از حرکت استفاده خودداری و بازنشسته شود.
در صورت بروز شرایط زیر هارنس باید فوراً بازنشسته شود:
- هر نوع پارگی یا سوراخ در تار و پود.
- بافت سوخته شده، پوسیده شده یا ذوب شده.
- هر رشته نخ پاره شده، یا سایش سنگینی بر روی بافت هارنس وجود دارد.
- یکی از سگک ها ترک خورده، ضعیف شده، سوراخ شده یا به هر طریقی آسیب دیده یا تغییر شکل داده است.
- در صورتی که یک هارنس دچار یک یا سه سقوط شدید شده باشد، اما به وضوح آسیب نبیند، ممکن است برای بازنشستگی آماده باشد. اگر در مورد قابلیت اطمینان هارنس خود شک دارید، آن را بازنشسته کرده و یک هارنس جدید تهیه کنید.
ایمنی شرط نخست کوهنوردی است.
به منظور جلوگیری از طولانی شدن این بلاگ، آن را به سه قسمت تقسیم کرده‌ام. شما را به مطالعه ادامه این بلاگ دعوت می‌کنم.
گردآوری و تدوین: امیر سعید احمدی
هارنس کوهنوردی چیست؟
هارنس و یا صندلی فرود و صعود وسیله است که بواسطه آن امکان اتصال ایمن ترو سریعتر کاربر به طناب صعود و یا فرود فراهم می‌آید. هارنس ها برای استفاده عمومی در تمام رشته ها و یا استفاده خاص طراحی و تولید میشوند.
وظیفه اصلی و فرعی هارنس چیست؟
وظیفه اصلی هارنس از هر مدل و یا برای هر کاری که باشد تقسیم فشار و شوک ناشی از سقوط به روی بدن بخصوص اندامهای تحتانی کوهنورد است. وظیفه فرعی هارنس نیز حمل ابزارآلات مختلف صعود و فرود است.
تناسب تقسیم بار به چه صورت است؟
تناسب تقسیم بار برای هارنس های عمومی معمولا شصت به چهل است. یعنی در طراحی آن دقت میشود فشار ناشی از سقوط شصت درصد به اندامهای تحتانی و چهل درصد فشار ترجیها به بالای استخوانهای لگن منقل شود
